نحوه نوشتن قرارداد اجاره تجهیزات ساختمانی

خرید تجهیزاتی مثل داربست، اره برقی، بالابر، دریل، دستگاه جوش، قالب بتن، بتونیر و ده‌ها ابزار کاربردی دیگر که پایه ثابت تمام ساخت‌وسازها و پروژه‌های عمرانی هستند، به هیچ عنوان کار راحتی نیست. چرا که این‌گونه تجهیزات ساختمانی علاوه بر قیمت بسیار بالا، به صورت انبوه نیز تولید نمی‌شوند. همین دو دلیل باعث شده‌اند قرارداد اجاره تجهیزات ساختمانی، یکی از رایج‌ترین توافقات موجود میان کارفرما و پیمانکار پروژه‌های ساختمانی باشد که نوعی از اجاره نامه است.

منظور از کارفرما در اینجا صرفا مدیران شرکت‌های عمرانی غول پیکر نیستند. اصولاً کارفرما می‌تواند مالک قطعه‌ای زمین باشد که روند ساخت بنا در آن زمین را به یک پیمانکار سپرده است. حال ممکن است این بنا، تجاری، مسکونی، آموزشی و یا دارای سایر کاربری‎های زمین بوده و الزاماً یک طرح بزرگ ساختمان‌سازی به شمار نیاید. 

این در حالی است که بدون تردید شما هم برای تخریب بنا، نوسازی خانه، احداث مغازه و امثال اینها به تجهیزات ساختمانی نیاز دارید. ابزارآلاتی که خریدشان برای ساختن یا بازسازی یک خانه به‌صرفه نبوده و باید آن‌ها را برای مدتی اجاره کرد.

از سوی دیگر، بسیاری از افراد یا شرکت‌ها، این ابزارآلات را خریداری کرده‌اند و به نحوی شغلشان، اجاره دادن وسایل ساختمان‌سازی است. درهرصورت، چنانچه قصد اجاره کردن یا اجاره دادن ماشین‌الات و سایر ادوات مرتبط با ساخت‌وساز را دارید، تا انتها همراه ما باشید. در این نوشته، خواهیم گفت که:

•   تعریف تجهیزات ساختمانی چیست؟

•   ماهیت قرارداد اجاره ابزار و ادوات ساختمان‌سازی، چیست؟

•   چگونه چنین قراردادی را تنظیم کنید؟

•   در صورت معیوب بودن ابزار، چه راهکارهای قانونی برای طرفین وجود دارد؟

تجهیزات ساختمانی، به چه نوع ابزاری گفته می‌شود؟

برای درک بهتر این موضوع که چه نوع ابزاری در ردیف تجهیزات ساختمانی قرار می‌گیرند؛ ابتدا به تعریف اینگونه وسایل می‌پردازیم. ادوات و ابزار ساختمانی، در پروژه‌های عمرانی و احداث راه‌ها، جاده‌ها،منازل، ویلاها و امثال آن استفاده می‌شوند. این ابزار، به افزایش سرعت ساخت‌وساز و همین‌طور بالا رفتن کیفیت پروژه‍ا کمک بسزایی می‌کنند و شامل 3 دسته زیر می‌شوند:

1.   تجهیزات برقی مانند چکش برقی

2.   ادوات موتوری مثل کمپرسور، کاتر آسفالت بر

3.   سایر تجهیزات و ابزار ساختمان‌سازی مانند داربست

مقصود ما از اشاره به این ادوات این است که بدانید تجهیزات ساختمانی، محدود به بیل و کلنگ نیستند. از سوی دیگر، به دلیل پیچیده‌تر شدن امور عمرانی، روزبه‌روز ابزار گران‌قیمت‌تر و کاتربردی‌تر تولید می‌شوند که برای نگهداری و جلوگیری از خراب شدن آن‌ها، چاره‌ای جز انعقاد قرارداد اجاره تجهیزات ساختمانی نیست.

به یاد داشته باشید که گچ، سیمان، آجر، آهن و امثال اینها که در بدنه هر سازه به کار می‌روند، نه شامل تجهیزات ساختمانی می‌شوند و نه قابلیت اجاره دادن برای ساخت بنا را دارند. چرا که بر اساس ماده ۴۷۱ قانون مدنی "برای صحت اجاره باید انتفاع از عین مستاجره با بقای اصل آن ممکن باشد. "در اینجا، گچ و سیمان پس از تبدیل شدن به یک خانه، ویلا یا هر نوع سازه دیگر، ماهیت‎شان تغییر کرده و دیگر به همان شکل اولیه قابلیت بقاء ندارند.

قرارداد اجاره تجهیزات ساختمانی، تابع کدام قانون است؟

از آنجایی که قانون مدنی در ماده 467 صراحتاً به اجاره اشیاء اشاره می‌کند و در مواد بعدی نیز به تفصیل شرایط و ارکان این نوع اجاره را توضیح می‌دهد می‌توان گفت که:

"قرارداد اجاره تجهیزات ساختمانی، در زمره اجاره اشیاء قرار می‌گیرد. موجر، مالک تجهیزات است و مستأجر، شخصی است که در ازای پرداخت اجاره بها، ابزارآلات ساختمان‌سازی مزبور را برای مدتی معلوم، اجاره می‌کند."

بنابراین، تمامی توافقات کتبی مرتبط با اجاره تجهیزات ساختمانی از انواع قرارداد اجاره بوده و بر اساس قانون مدنی تنظیم می‌گردد. همچنین تابع مقررات مورد اشاره در ماده 466 به بعد این قانون خواهند بود. {ماده 466، تعریفی کلی از عقد اجاره ارائه می‌‎دهد و در مواد بعدی، قانونگذار به اجاره اشیاء، حیوان و اشخاص می‌پردازد}.

نحوه تنظیم قرارداد اجاره تجهیزات ساختمانی و مفاد آن

هرچند بهترین روش برای تنظیم قراردادها، مراجعه به وکلا و مشاوران حقوقی است؛ اما با این حال، باید با اصول و کلیات قراردادنویسی تا حدی آشنا باشید. از این ‎رو، در ادامه به بندها و مواد ضروری قرارداد اجاره تجهیزات ساختمانی می‌پردازیم. 

عناصر و مواد چنین قراردادی شامل موارد زیر خواهد بود: 

مشخصات طرفین قرارداد

طرفین این توافق عبارت‌اند از:

موجر: شخصی که مالک تجهیزات است و به آن اجاره دهنده نیز گفته می‌شود. حال ممکن است مالک این ادوات، یک شرکت عمرانی یا یک مغازه‌دار باشد.

مستأجر: فردی که ابزارآلات ساختمان‌سازی را برای مدتی معلوم اجاره می‌کند و ممکن است پیمانکار پروژه عمرانی باشد یا شمایی که برای ساخت خانه خود این وسایل را از دیگری اجاره می‌کنید.

ماده 474 ق.م توضیح می‌دهد که" مستأجر می‌تواند عین مستأجره را به دیگری اجاره دهد مگر اینکه در عقد اجاره خلاف آن شرط شده باشد" پس، مستأجر، فقط در صورت اجازه موجر و ذکر این مطلب در متن قرارداد، می‎تواند تجهیزات اجاره شده را به شخص دیگری اجاره دهد.

موضوع قرارداد

موضوع تعهد در اینجا، تجهیزات و ادوات ساختمانی است که بنابر توضیحات قبلی، شامل اجاره اشیاء می‌شوند. موضوع قرارداد باید کامل و معین باشد تا احتمال وقوع اختلاف را به حداقل خود برساند. به طور مثال، موضوع قرارداد اجاره عبارت است اجاره یک دستگاه تریلی 18 چرخ با مشخصات ... که به رویت و تصرف اجاره‌گیرنده رسید.

مدت قرارداد اجاره تجهیزات ساختمانی

به موجب ماده ق.م 468 "در اجاره اشیاء مدت اجاره باید معین شود و الا اجاره باطل است"؛ بنابراین، برای اجاره کردن یا اجاره دادن هرگونه تجهیزات ساخت‌وساز، حتماً مدت زمان اجاره را مشخص کنید. در غیر این صورت، قرارداد منعقد شده باطل خواهد بود.

اجاره بها و نحوه پرداخت آن

پس از آنکه مدت اجاره در متن ذکر شد، نوبت به تعیین اجاره بها می‎رسد. اصولاً مبلغ اجاره باتوجه‌به تعداد روزهای استفاده از ابزارآلات و طی توافق طرفین، تعیین می‌شود. در مورد نحوه پرداخت نیز باید بگوییم که هر نوع پرداخت بیعانه، ارائه چک، اقساط ماهانه و امثال آن را حتماً در متن قرارداد بنویسید و همچنین از دو نفر شاهد بخواهید انتهای اجاره نامه را امضا کنند.

شرایط ضمن عقد

در این قسمت، طرفین تعهد می‌توانند شروط مورد نظر خود را با ذکر جزئیات در متن اجاره نامه نوشته و ضمانت اجرایی نیز برای عدم تعهد به این شروط، در نظر بگیرند. به عنوان مثال، چنانچه موجر در تسلیم مورد اجاره، تأخیر داشته باشد، مبلغی از اجاره بها کسر خواهد شد یا به ازای هر روز دیرکرد در تحویل تجهیزات از سوی مستأجر، او موظف به پرداخت وجه التزام به مبلغی معین خواهد بود.

معیوب بودن تجهیزات و موارد فسخ قرارداد اجاره تجهیزات ساختمانی

بدون تردید، موجر و مستأجر، تعهدات و وظایفی در مقابل یکدیگر دارند که پایبند نبودن به هریک از آن‎ها، باعث ورود خسارت به طرف مقابل خواهد شد. اما باید بدانید که اجاره عقدی لازم است و جز در موارد مصرح {انواع خیارات قانونی}، امکان فسخ یک طرفه آن وجود نخواهد داشت.

از سوی دیگر، قانونگذار برای الزام طرفین به انجام تعهدات ناشی از قرارداد، مواردی را برای فسخ اجاره نامه در نظر گرفته است. یکی از همین موارد، در ماده ۴۷۸ ق. م و به صورت زیر بیان شده است:

"هر گاه معلوم شود عین مستاجره در حال اجاره معیوب بوده مستأجر می‌تواند اجاره را فسخ کند یا به همان نحوی که بوده است اجاره را‌ با تمام اجرت قبول کند ولی اگر موجر رفع عیب کند به نحوی که به مستأجر ضرری نرسد مستأجر حق فسخ ندارد."

در واقع، خراب شدن تجهیزات ساختمانی امری بدیهی است و در بسیاری از مواقع، حتی با مراقبت‌های شدید در حین کار نیز امکان آن وجود دارد. با این حال، برخی از مستأجران، در استفاده از وسایل بی مبالات بوده و موجب تخریب تجهیزات می‌شوند.

در مقابل، بارها پیش آمده که موجر، برخلاف ادعای خود، تجهیزات معیوبی را به مستأجر تحویل داده و این موضوع باعث ایجاد توقف در روند انجام پروژه شده است.

قانونگذار در قانون مدنی به هریک از حالات اشاره شده پرداخته و قالب‎های حقوقی مختلف همچون فسخ، انفساخ و بطلان قرارداد را به عنوان نتیجه این گونه اعمال در نظر گرفته است.

در همین راستا، وکیل باشی در مقاله انحلال اجاره نامه تجهیزات ساختمانی، به طور کامل، به معیوب بودن تجهیزات و آثار حقوقی آن پرداخته است. توصیه می‎‌کنیم پیش از نوشتن اجاره نامه، این مطلب را مطالعه کنید.

تعهدات موجر و مستاجر در قرارداد اجاره وسایل ساختمانی:

در قرارداد اجاره ابزار ساختمانی، طرفین به تعهدات مشخصی می‌پردازند؛ از تعهدات و وظایف موجر و مستأجر در این قرارداد، می‌توان موارد زیر را نام برد:

•  تحویل تجهیزات و ابزارآلات ساختمانی در شرایط و زمان معین شده درمتن قرارداد؛
• تأمین، نگهداری و تعمیرات دوره‌ای تجهیزات؛
• تعهد به ارائه خدمات پس از فروش؛ 
•  پرداخت هزینه اجاره تجهیزات در سرموعد؛
• تعهد به پرداخت جریمه مشروط بر تأخیر در پرداخت هزینه اجاره؛
• پرداخت خسارات ناشی از خرابی یا عدم عملکرد تجهیزات و وسایل ساختمانی.

به طور کلی، تعهدات طرفین در قرارداد اجاره تجهیزات ساختمانی باید به صورت دقیق و کامل تعریف شده و برای هر یک از طرفین قابل فهم باشد تا بتوانند به درستی از حقوق و تعهدات خود پیروی کنند.

سایر مواد مندرج در قرارداد

ذکر مواد دیگری همچون تسلیم مورد اجاره، فورس ماژور، حل اختلاف و اشاره به نسخ قرارداد (تعداد نسخه‌ها) و سایر شرایط اجاره ابزار، در زمان نوشتن متن اجاره نامه بسیار ضروری است. 

و اما جمع‌بندی مطالب

همانطور که در طول این نوشته بیان کردیم، تجهیزات ساختمان‌سازی، علاوه بر قیمت بالا، در تعداد انبوه نیز تولید نمی‌شوند. از طرف دیگر، افرادی که قصد ساخت‌وساز دارند یا پیمانکار پروژه‌های عمرانی هستند؛ نیاز مبرمی به اجاره این‌گونه ابزارآلات دارند. همین دلایل باعث شده‌اند اجاره تجهیزات ساختمانی، یکی از رایج‎ترین معاملات موجود در میان افراد باشد؛ به نحوی که، برای تنظیم آن، باید از دانش حقوقی کافی برخوردار بود.

ازاین‌رو، توصیه می‌کنیم پیش از انعقاد این قرارداد حساس، حتماً از وکلای با تجربه دادگستری مشاوره حقوقی دریافت کنید؛ زیرا کوچکترین اشتباه در زمان تنظیم این توافق، خسارات جبران‌ناپذیری به بار می‎آورد.

راضیه حبیبی_ کارشناس حقوقی وکیل‌باشی