تعریف جعل سند و مجازات استفاده از سند مجعول

جرم جعل سند و استفاده از سند جعلی و احکام آن هم در مقررات آیین دادرسی و هم در مقررات قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) آمده است و مواد 219 الی 222 قانون آیین دادرسی مدنی به جعل حقوقی اشاره دارد.

"جعل سند" به معنای ساختن یک سند جعلی است که شامل اظهارنظر یا ادعاهایی است که با واقعیت‌ها و حقایق مطابقت ندارد و یکی از جرایم مهم در قوانین جزائی ایران به شمار می‌رود. به همین دلیل در این مقاله از وکیل‌باشی قصد داریم به بررسی جرم جعل سند و بررسی سند مجعول بپردازیم؛ بنابراین با ما تا انتهای این مطلب همراه بمانید.

تعریف سند و بررسی مفهوم سند مجعول:

سابقاً در مطلب آشنایی با مفهوم سند و انواع آن دریافتیم که سند به هر گونه سند کتبی اطلاق می‌شود که شامل اطلاعات و ادعاهایی است که به صورت کتبی ثبت شده و به عنوان شواهد قابل قبول و معتبر در دادگاه‌ها و محیط‌های قانونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. انواع مختلفی از اسناد وجود دارد که به طور معمول توسط موسسات، سازمان‌ها و افراد در روند کاری و رسیدگی به امور حقوقی، مالی و مدیریتی استفاده می‌شوند. به عنوان مثال، برخی از انواع سند شامل قراردادها، پرونده‌های پزشکی، شناسنامه، پاسپورت، سند مالکیت، سند وکالت، سند تأمین اجتماعی و مدارک تحصیلی هستند!

یکی از مهمترین تفاوت‌های میان سند رسمی و سند عادی در فرد اثبات کننده جعل سند است. به این معنا که اگر فردی ادعای جعل نسبت به سند عادی کند، صاحب سند باید جعلی نبودن آن را اثبات کند اما در مورد ادعای جعل در سند رسمی، بار اثبات جعلی بودن سند بر عهده مدعی جعل است.

انواع جرم جعل و مجازات های آن

در قوانين كيفري ايران، جعل سند، در دو شكل اساسي، به صورت «جعل مادي» و «جعل معنوى» تعريف شده است.

جعل مادى، به تغيير ظاهري سند با استفاده از روش هاى فيزيكى مانند برش يا تراش آن گفته مىشود و جعل معنوى، به تغيير مفاد سند اطلاق مي‌گردد. جعل مادی زماني تحقق پيدا ميكند كه در مدرک يا سند به صورت فيزيكي جعل صورت گيرد. به بيان ديگر، جعل مادی، عبارت از تحريف حقيقت با عملی مادی است كه اثر خارجي مادی تغيير در نـوشـتـه يـا سند و مدرک باقی، مـحـســوس و مشهود است. تشخيص جعل مادی، از طريق ارجاع امر به كارشناس صورت ميگيرد. 

جعل معنوی، عبارت است از قلب متقلبانه حقیقت در نوشته یا سند كه به قصد اضرار به غير صورت ميگيرد، بدون اينكه اثر خارجی يا مادی داشته باشد. 

در خصوص مجازات جرم جعل باید گفت قوانين مجازات اسلامي، مجازات هایى براى جاعلان اسناد در نظر گرفته است. اين مجازات ها، شامل مجازات هاى نقدى و زندان می‌شود. مجازات جعل مدارک فارغ التحصيلي دانشگاه های داخل يا خارج از ايران يا استفاده از اين اسناد مجعول، حبس از یک ماه تا 3 سال می‌باشد. 

همچنین مطابق ماده 532 قانون مجازات اسلامی: هر یک از کارمندان و مسوولان دولتی که در اجرای وظیفه خود در احکام و تقریرات و نوشته ‌ها و اسناد و سجلات و دفاتر و غیر آنها از ‌نوشته ‌ها و اوراق رسمی تزویر کند اعم از این که امضاء یا مهری را ساخته یا امضاء یا مهر یا خطوط را تحریف کرده یا کلمه ‌ای الحاق کند یا اسامی اشخاص ‌را تغییر دهد علاوه بر مجازات‌های اداری و جبران خسارت وارده به حبس از یک تا پنج سال یا به پرداخت ۵۰/۰۰۰/۰۰۰ تا ۲۵۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال جزای نقدی‌ محکوم خواهد شد.

هر کس یکی از اشیای ذیل را جعل کند یا با علم به جعل یا تزویر استعمال کرده یا داخل کشور کند، علاوه بر جبران خسارت وارده، به حبس از یک تا 10 سال محکوم خواهد شد:

1ـ احکام یا امضا یا مهر یا دستخط معاون اول رئیس‌جمهوری یا وزرا یا مهر یا امضای اعضای شورای نگهبان یا نمایندگان مجلس شورای اسلامی یا مجلس خبرگان یا قضات یا یکی از روسا یا کارمندان و مسئولان دولتی از حیث مقام رسمی آنان. ‏

‏2ـ مهر یا تمبر یا علامت یکی از شرکت‌ها یا موسسات یا ادارات دولتی یا نهادهای انقلاب اسلامی. ‏

‏3ـ احکام دادگاه‌ها یا اسناد یا حواله‌های صادره از خزانه دولتی.

4ـ منگنه یا علامتی که برای تعیین عیار طلا یا نقره به کار می‌رود. ‏

‏5ـ اسکناس رایج داخلی یا خارجی یا اسناد بانکی نظیر برات‌های قبول شده از طرف بانک‌ها یا چک‌های صادره از طرف بانک‌ها و سایر اسناد‌ تعهدآور بانکی

طبق ماده 60 قانون خدمت وظیفه عمومی کسانی که با ارتکاب اعمالی چون جعل، اعمال نفوذ، شهادت کذب، گواهی خلاف واقع، مکتوم داشتن حقیقت، رشوه یا فریب دادن موجبات معافیت خود یا دیگران را از خدمت وظیفه عمومی فراهم سازند باید به اتهام آنان در دادگاه صالح رسیدگی شود و به حبس تعزیری از یک سال تا پنج سال محکوم می‌شوند.

حال که با سند رسمی و نکات مهم آن بیشتر آشنا شدید، دریافتیم که یکی از مهمترین مزایای سند رسمی، در قابلیت ادعای جعل نسبت به آن است و از این جهت از قدرت و اعتبار بیشتری نسبت به سند عادی برخوردار است.

سخن پایانی

در این مقاله از وکیل‌باشی سعی کردیم شما را به تعریفی از سند مجعول و مجازات این جرم آشنا کنیم. در نهایت باید یادآور شد که شما می‌توانید با ثبت مشاوره حقوقی، از راهنمایی وکلای متخصص مجموعه ما بهره مند شده و ابهامات خود را در این باره برطرف نمایید.