نحوه نوشتن قرارداد مشارکت و نکات کلیدی آن

از قدیم‌الایام شراکت به عنوان راهی به سوی تحقق اهداف مشترک شناخته می‌شد. رفته رفته با توسعه امکانات، دامنه شراکت افراد بسیار گسترده‌تر شد تا امروزه به گونه‌ای شده است که مشارکت به شکل‌های مختلف در ابعاد گسترده‌ای اتفاق می‌افتد. از یک سو با توسعه کارآفرینی، استارتاپ‌های بسیاری برای تحقق یک ایده اقدام به مشارکت با سرمایه‌گذاران کردند. از سوی دیگر قرارداد مشارکت تبدیل به راهی برای تلفیق سرمایه‌های نقدی و غیرنقدی اشخاص شد. بنابراین این قرارداد این روزها در زمرۀ پرکاربردترین توافقات به حساب می‌آید. اما افراد اغلب برای تنظیم آن با چالش‌های حقوقی زیادی روبه‌رو می‌شوند.

اگر شما نیز قصد انعقاد قرارداد مشارکت را دارید اما در مورد نحوه تنظیم آن سردرگم شده‌اید، تا انتهای این مطلب از وکیل‌باشی همراه ما باشید تا گام به گام با نحوه نوشتن قرارداد مشارکت و اقدامات لازم برای آن آشنا شوید.

تعریف قرارداد مشارکت و مفهوم آن:

همان‌طور که پیش‌تر بیان شد، تنظیم قرارداد مذکور می‌تواند راهی به سمت اهداف شما برایتان باز کند. در این مسیر، قبل از هر چیز لازم است با معنای دقیق قرارداد مشارکت یا مشارکت مدنی آشنا شوید. 

مطابق تعریف ماده 571 قانون مدنی قرارداد شراکت با تجمیع سرمایه‌های اشخاص حقیقی یا حقوقی صورت می‌گیرد. 

به بیان ساده‌تر، گاهی اشخاص حقیقی یا حقوقی سرمایه‌های نقدی و غیرنقدی خود را روی هم می‌گذارند و برای یک هدف مشترک با یکدیگر توافق می‌کنند. در این حالت توافق مشارکت میان آن‌ها منعقد می‌شود. هدف نهایی از تنظیم این قرارداد، انجام یک یا چند فعالیت مشخص در زمینه‌های تولیدی، بازرگانی و خدماتی است.

"قرارداد مشارکت توافقی کتبی است که اشخاص با امضاء آن برای یک هدف مشترک مبادرت به شراکت با یکدیگر و تلفیق آورده‌های نقدی و غیرنقدی می‌کنند. این قرارداد تحت عنوان مشارکت مدنی نیز شناخته می‌شود."

مزیت مهم این قرارداد، این است که گستره قرارداد مشارکت مدنی بسیار وسیع است‌؛ به همین جهت این قرارداد درمورد مباحث مختلفی تنظیم می‌شود که این موارد شامل صادرات کالا، خدمات، بازرگانی داخلی، تولید و فروش محصول، واردات کالا به قصد فروش، مشارکت در ساخت یا احداث مسکن انفرادی و انبوه سازی و مواد اولیه و ابزار کار و صنعت است. انواع قراردادهای مشارکت در ساخت ، قراردادهای مشارکت در سرمایه‌گذاری یا قراردادهای مشارکت مالی استارتاپی و قراردادهای مشارکت در مغازه نمونه‌های جدید و رایج از این قرارداد هستند.

نکات مهم در تنظیم قرارداد مشارکت:

با توجه به کاربرد زیاد قرارداد مشارکت مدنی، افراد بسیاری با دغدغه چگونگی تنظیم این قرارداد روبه‌رو می‌شوند. اگر شما نیز قصد تنظیم این قرارداد را دارید، ممکن است فکر کنید با قراردادی پیچیده مواجه هستید و سردرگم شده باشید. اما بر خلاف عنوان سخت آن، اگر با نکات حقوقی این قرارداد آشنا شوید، به سهولت می‌توانید در راستای انعقاد قرارداد مشارکت، توافق کنید.

برای تنظیم قرارداد مشارکت در قدم اول باید درمورد مسائل جزئی مهمی که برای این توافق سرنوشت‌ساز است، با هم مذاکره نمایید. بنابراین ابتدا درمورد هر یک از موضوعات زیر، به صورت دقیق تعیین و تکلیف کنید. برای این منظور می‌توانید از چک لیست زیر استفاده کنید:

1. میزان آورده و سرمایه هر دو طرف را دقیقاً مشخص کنید. برای مثال ممکن است آورده یکی از شرکا تخصص و مهارت او باشد و دیگری سرمایه مالی داشته باشد. ضروری است آورده هر یک از طرفین را به صورت جزئی لحاظ کنید.

2. لازم است مدت زمان شراکت از همان ابتدا معین شود. یعنی دقیقاً مشخص کنید که شراکت شما از چه تاریخی شروع می‌شود و در چه تاریخی پایان می‌یابد. 

3. چنانچه تمایل دارید از شراکت خود اطمینان بیشتری داشته باشید، می‌توانید یک‌سری تضامین قراردادی را در نظر بگیرید. تضمین قراردادی ، در واقع ضمانت حسن اجرای تعهداتی است که در قرارداد قید می‌شود. شرایط و نحوه تضمین به توافق طرفین بستگی دارد. معمولاً، از متعهد در قالب اسنادی مثل چک، سهام، سفته و ضمانت نامه بانکی یا وجه التزام تضمین گرفته می‌شود.

4. از مشخص کردن مرجع حل و فصل اختلافات غافل نشوید. با توجه به بالا و پایین‌های بسیاری که طرفین در مسیر شراکت تجربه می‌کنند، تعیین مرجع حل و فصل اختلافات از مفیدترین توافقات در قراردادهای مشارکت مدنی است. امروزه انتخاب روش داوری در قراردادها تبدیل به بهترین راه حل و فصل اختلافات قراردادی شده است. زیرا با انتخاب این روش، به اختلافات میان طرفین قرارداد سریع‌تر و دقیق‌تر رسیدگی می‌شود. بنابراین با پیش‌بینی داوری به عنوان مرجع حل و فصل اختلافات، می‌توانید با خاطری آسوده توافق کنید.

در نهایت اگر برای انجام هر یک از این نسبت به شرایط خاص خودتان سوال یا ابهامی دارید، می‌توانید با ارتباط با مشاوران حقوقی وکیل‌باشی از طریق ثبت درخواست مشاوره حقوقی در سایت، به صورت دقیق راهنمایی بگیرید.

نحوه نوشتن قرارداد مشارکت چگونه است؟

پس از انجام توافقات لازم، نوبت به تنظیم قالب قرارداد مشارکت می‌رسد. هر قرارداد از مواد مختلفی تشکیل می‌شود که در حکم قالب و بدنه آن قرارداد است. برای اینکه یک قرارداد صحیح باشد لازم است تمام مواد آن قرارداد درج شده باشد. به طور کلی این توافق از 7 مادۀ زیر تشکیل شده است:

ماده یک : مشخصات طرفین قرارداد مشارکت

 اولین مرحله نوشتن قرارداد مشارکت، احراز هویت طرف قرارداد و ثبت مشخصات طرفین است. در این ماده، ضروری است اطلاعاتی از قبیل نام و نام خانوادگی، کد ملی، شماره شناسنامه، اقامتگاه و تلفن هر یک از طرفین ذکر شود. اهمیت این ماده از این جهت است که اگر اختلافی میان شرکا رخ دهد، دادگاه، اقامتگاه و مشخصات طرفین را مطابق قرارداد ملاک عمل قرار خواهد داد.

ماده دو: موضوع قرارداد 

در این بخش باید موضوع قرارداد به صورت دقیق ذکر شود. به عنوان مثال موضوع قرارداد شراکت ممکن است مشارکت در ساخت یا مشارکت در صادرات و واردات باشد. ذکر موضوع قرارداد باید به نحو دقیق و روشنی باشد تا بتواند ازاختلافات احتمالی آینده به خوبی جلوگیری کند.

ماده سه : آورده‌های شرکا در قرارداد مشارکت

در این ماده باید نوع و میزان دقیق آورده هر یک از طرفین به صورت دقیق و جزئی درج شود. همانطور که پیش‌تر گفته شد، نوع آورده هر یک از طرفین چه نقدی باشد، چه غیرنقدی، ضرورت دارد در متن قرارداد ذکر شود. چرا که در قراردادهای شراکت بسیاری از اختلافات به دلیل درج نکردن جزئی همین آورده‌ها اتفاق می‌افتد. به عنوان مثال در قرارداد مشارکت در ساخت، ممکن است آورده طرف اول سرمایه نقدی برای ساخت و ساز ساختمان باشد و آورده طرف دوم، غیر نقدی، یعنی تخصص و مهارت او در ساخت و ساز باشد.

ماده چهار: تعهدات طرفین

در این بخش تمامی تعهدات متقابلی که مورد توافق طرفین قرار گرفته است، به تفکیک ذکر می‌شود. یعنی باید تمام اموری که طرفین باید انجام دهند، به‌صورت فهرستی در قرارداد درج شود. نوع تعهدات طرفین، به نوع شراکت بستگی دارد. به عنوان مثال تعهدات طرفین قرارداد مشارکت در ساخت با تعهدات طرفین در صادرات و واردات متفاوت است. به طور مثال، برخی از تعهدات عمومی شرکا در زمان شراکت، شامل موارد زیر است:

1-هیچ یک از طرفین حق انتقال این قرارداد را جزئاً یا کلاً، ولو به صورت نمایندگی و وکالت و صلح حقوق و غیره بدون موافقت شریک دیگر، ندارد .

2-طرفین تأیید می‌نمایند که از موضوع و جزئیات مشارکت حاضر اطلاع کامل داشته و دامنه قرارداد و الزامات تعریف شده در آن و همچنین تمامی مخاطرات اجرای پروژه را بررسی و شناسایی کرده و به آن واقف هستند و دانش فنی و سایر نیازمندی‌های اجرای تعهدات خود را در اختیار دارند یا می‌توانند تأمین کنند و هیچ گونه امر مجهول و مبهمی برای آنها وجود ندارد که آن به جهل خود استناد کنند.

3-مسئولیت‌های پیش‌بینی شده در این قرارداد، در زمان مربوطه و با توافق طرفین میان ایشان تقسیم شده و موارد مورد توافق طی صورت جلساتی که به امضای هر دو عضو می‌رسد، اجرا خواهد شد.

ماده پنج : مدت قرارداد 

نکته مهم دیگری که باید زمان تنظیم قرارداد مشارکت به آن توجه داشت، ذکر دقیق تاریخ شروع و پایان قرارداد است.

معمولا مدت قرارداد به این صورت درج می‌شود: 

مدت زمان شروع مشارکت و اجرای کار از تاریخ (حروف) …………. لغایت تاریخ (حروف) ..………. می‌باشد.

ماده شش: پیش‌بینی شرایط فورس ماژور

این احتمال وجود دارد که طی توافق، موضوع قرارداد با مانعی مواجه شود که به دلایلی خارج از اختیار طرفین رخ داده باشد؛ در نتیجه شخص نتواند به تعهداتش عمل کند. به همین دلیل این بند در قرارداد در نظر گرفته می‌شود تا اگر هر یک از طرفین به لحاظ بروز یک عامل خارج از اراده نتواند به تعهدات مندرج در قرارداد عمل نماید، از قبل برای این مسئله یک راهکار پیش‌بینی شده باشد تا مانع از اختلاف شود.

ماده هفت : فسخ قرارداد 

خاتمه دادن به قرارداد یا فسخ، یکی از پرچالش‎ترین مفاد قراردادها است. از این‎رو، هر دو طرف باید نسبت به مواردی مثل فسخ پیش از موعد قرارداد مشارکت دقت کافی داشته باشند و آن‌ها را جزء به جزء در قرارداد درج کنند. چه بسا به دلیل عدم توجه به این بند، طرفین متضرر شوند؛ بنابراین در این خصوص باید در قرارداد ماده‌ای گنجانده شود و موارد فسخ قرارداد مشارکت و نحوه آن به‌صورت دقیق قید شود.

 قرارداد شراکت توافقی کتبی دو یا چند شریک است که قصد دارند به وسیله‌ی این قرارداد، در همان آغاز مسیر شراکت درمورد موضوعاتی مثل میزان آوردۀ هر یک از شرکا (سهم الشرکه)، میزان سهم هر یک از آن‌ها (قدر السهم)، میزان برخورداری از سود و زیان شراکت و همچنین شرایط فسخ قرارداد و نحوۀ شکایت از شریک کاری به صورت دقیق تعیین و تکلیف کنند و بعد از امضاء قرارداد، طبق چارچوب‌های توافق شده شراکت خود را با یکدیگر آغاز کنند.

در نهایت باید گفت مفادی که در هر یک از این موارد قرارداد مشارکت مندرج می‌شود، از انواع قراردادهای ساختمانی و مشارکت در ساخت گرفته تا انواع قراردادهای مشارکت در سرمایه‌گذاری استارتاپ‌ها یا صادرات و واردات، متفاوت است. بنابراین به علت گستردگی دامنه قراردادهای شراکت، برای هر یک از انواع آن نکات حقوقی مخصوصی وجود دارد که به عنوان طرفین این قرارداد باید مدنظر قرار دهید.

سخن پایانی

در این مقاله از وکیل‌باشی تلاش کردیم نحوه تنظیم قراردادهای مشارکت و نکات حقوقی آن را با شما عزیزان در میان بگذاریم. در نهایت باید در نظر داشت که تنظیم قرارداد مشارکت به دلیل ماهیت ریسک‌پذیر آن، امری تخصصی است. به همین دلیل بهتر است شخصاً اقدام به تنظیم و تدوین آن نکنید. اگر قصد تنظیم قرارداد برای مشارکت را به صورت اصولی و دقیق دارید، می‌توانید با ثبت درخواست تنظیم قرارداد سفارشی در سایت وکیل‌باشی، قراردادی دقیق و متناسب با نیازهایتان دریافت نمایید.

منا خسروجردی_ کارشناس حقوقی وکیل‌باشی