تمام نکاتی که در مورد قرارداد مساقات باید بدانید

یکی از توافقاتی که میان صاحبین باغ و باغداران رایج است، قرارداد مساقات می‌باشد. خیلی از مالکین باغ به دلایل مختلف و متفاوت به دنبال فردی هستند که در باغ ایشان شروع به کار کنند و در سود و منفعت آن شریک گردند. اما باید دقت داشت که تنظیم قرارداد مساقات نیازمند رعایت نکات بسیار زیادی است؛ از این رو در این مقاله از وکیل‌ باشی قصد داریم برای شما هر آنچه که درباره قرارداد مساقات باید بدانید را بیان داریم. پس با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.

قرارداد مساقات چیست؟

"قرارداد مساقات، معامله‌‍ای است که بین مالک درخت یا امثال آن (درختچه یا بوته‌های ماندگار) با عامل منعقد می‌شود و هدف از آن، حفاظت عامل از درختان و آبیاری آنها در قبال دریافت حصه مشاع و معینی از ثمره آنهاست." 

قرارداد مساقات به دلیل اینکه یکی از عقود معین قانون مدنی است و در ماده 543 قانون مدنی، در مورد شرایط آن توضیح داده شده‌است؛ ویژگی‌های منحصر به فردی نیز دارد که باید در نحوه تنظیم قرارداد مساقات رعایت گردد. این موارد از قرار ذیل است:

• قرارداد مساقات، عقد مدت دار و مقید به زمان است. قرارداد مساقات مانند قرارداد اجاره و مزارعه باید مدت‌دار باشد والا باطل خواهد بود.

• این قرارداد، یک عقد لازم است؛ به این معنا که طرفین حق فسخ آن را ندارند مگر در موارد قانونی {انواع خیارات قانونی} و با توافق یکدیگر که به آن اقاله یا تفاسخ می‌گویند.

• قرارداد مساقات یک عقد رضایی است به این معنا که تنظیم آن نیاز به تشریفات خاصی ندارد. 

• یک عقد معوض است؛ بدین صورت که عامل در ازای مراقبت و آبیاری از درختان، سهم مشاعی از محصول درختان خواهد برد.

• قرارداد مساقات با فوت و حجر طرفین از بین نمی‌رود و در صورت فوت و حجر به ترتیب ورثه و قیم، عهده دار تعهدات متوفی یا محجور خواهند بود.

• حصه و سهم هر یک از طرفین باید به صورت مشاع مشخص شود؛ در غیر این صورت قرارداد واقع شده باطل است.

اوصافی که در مورد قرارداد مساقات برای شما عزیزان در متن فوق بیان کردیم، اوصاف مهم و کلیدی عقد مساقات است که باید قبل از انعقاد آن، به طور دقیق آنها را به خاطر بسپارید تا خللی به قرارداد شما وارد نشود و ضرر یا خسارتی را متحمل نشوید. در کل، به شما پیشنهاد می‌کنیم قبل از انجام هرگونه اقدامی جهت تنظیم قرارداد، از خدمات مشاوره حقوقی با وکلای متخصص بهره ببرید.

چه شرایطی برای صحت قرارداد مساقات لازم است؟

بر طبق ماده 190 قانون مدنی برای صحت و درستی عقد مساقات، باید شرایط ذیل وجود داشته باشد: 

1. قصد و رضایت طرفین در قرارداد مساقات:

 اولین قدم برای انعقاد این توافق این است که باید قصد واقعی برای انعقاد عقد مساقات وجود داشته باشد. قصد واقعی و جدی به این معناست که نباید انعقاد قرارداد به صورت صوری باشد والا باطل خواهد بود. در ثانی باید علاوه بر قصد، رضایت نیز وجود داشته باشد.

2. اهلیت طرفین:

این موضوع را جدی بگیرید، زیرا فقدان اهلیت در طرف قرارداد ضربه بزرگی به قرارداد شما وارد می‌کند. کودکان، مجنون، دیوانه و همچنین اشخاص سفیه {فردی که توانایی اداره اموالش را ندارد}، فاقد اهلیت هستند و اگر قراردادی را منعقد نمایند،معتبر نخواهد بود.

3.  معین بودن موضوع معامله:

در قرارداد مساقات، موضوع باید به صورت دقیق مشخص شده و بدون ابهام باشد، زیرا این امر باعث بطلان قرارداد خواهد شد. در عقد مساقات، نفع و ضرر برای افراد متصور است. بدین ترتیب باید در مورد موضوع آن علم تفصیلی داشت.

4. مشروعیت جهت معامله:

جهت معامله یک موضوع شخصی است و برای هر فرد ممکن است متفاوت باشد. نیازی نیست که جهت معامله در قرارداد تصریح شود، اما اگر تصریح شد باید مشروع باشد.

موارد چهارگانه بالا را باید در هر قراردادی رعایت نمود، همانطور که مشاهده می‌کنید قراردادنویسی در هر موضوع یک امر تخصصی است و بهتر است تنظیم آن را به یک متخصص و کارشناس حقوقی بسپارید. برای این کار شما می‌توانید از فرم قرارداد مساقات وکیل باشی، که توسط وکلای متخصص در این زمینه تدوین و نگاشته شده است، استفاده کرده و همکاری امن و مطمئنی را با طرف مقابل خود منعقد نمایید.

مهمترین نکات قرارداد مساقات:

در این بخش قصد داریم به مهم‌ترین و کلیدی‌ترین نکاتی بپردازیم که در زمان تنظیم قرارداد مساقات، باید مورد توجه قرار گیرد:

1. برخلاف عقد مزارعه، عامل در قرارداد مساقات نمی‌تواند بدون اذن مالک شریک بگیرد؛ بنابراین شریک گرفتن عامل در مساقات، نیاز به اذن مالک دارد. همچنین اگر عامل نتواند شریک بگیرد، قطعاً نمی‌تواند موضوع قرارداد را نیز به دیگری واگذار کند و فقط می‌تواند برای مساقات اجیر بگیرد. در آخر باید ذکر کرد که موارد انحلال قرارداد مساقات، طیف گسترده ای دارد و ممکن است این مورد را نیز در بر گیرد؛

2. حفظ و نگهداری درختان و آبیاری از چاه موجود در زمین مزبور و همچنین سم‌پاشی و کوددهی و بیل زدن پای درختان و نهرکنی و برداشت ثمره به عهده عامل است که باید به موقع آن را انجام دهد؛

3. هزینه‌های ناشی از تعمیر موتور پمپ و همچنین تعمیرات مربوط به استخر خزانه آب و تعمیرات مربوط به مخزن هوایی آب موجود با مالک است؛
4. درصورتی که به دلایل مختلف، مساقات بعد از ایجاد میوه و ثمره فسخ شود، هر یک از مالک و عامل به نسبتی که بین آن‌ها مقرر بوده، شریک در ثمره هستند، ولی از تاریخ فسخ تا برداشت حاصل، هر یک مستحق اخذ اجرت‌المثل زمین و عمل، خواهد بود؛
5. در عقد مساقات سهم هر یک از طرفین باید مشخص باشد اما نه به صورت مقطوع و مشخص! بلکه باید به صورت مشاعی یعنی کسری یا درصدی مشخص باشد؛ در غیر این صورت قرارداد واقع شده باطل خواهد بود. البته این نکته را فراموش نکنید که عقد مساقات درست است که در صورت مشخص بودن سهم به صورت مقطوع، باطل خواهد بود؛ اما به دلیل احترامی که باید به عمل افراد گذاشت باید آن را یک قرارداد خصوصی که مشمول ماده 10 قانون مدنی تلقی کرد و در هر حال به فرد اجرت المثل پرداخت کرد.

به یاد داشته باشید که هر چقدر موضوع قرارداد و مفاد آن دقیق‌تر و روشن‌تر درج شود، احتمال بروز اختلاف و ایجاد مشکلات حقوقی میان طرفین به حداقل خود خواهد رسید.

سخن پایانی: 

در این مطلب تلاش کردیم شما را با قرارداد مساقات و تمامی نکات مهم مربوط به آن آشنا کنیم. امیدواریم این مطلب برای شما مفید واقع شده باشد. در نهایت به شما توصیه می‌کنیم قبل از تنظیم قراردادهای خود، با وکلا و متخصصین در این زمینه مشاوره حقوقی داشته باشید تا با خاطری آسوده با طرف مقابلتان همکاری جدیدی آغاز کنید.

الناز زارع_ کار آموز وکالت