تمام نکاتی که در مورد قرارداد مساقات باید بدانید

یکی از توافقاتی که میان صاحبین باغ و باغداران رایج است، قرارداد مساقات می‌باشد. خیلی از مالکین باغ به دلایل مختلف و متفاوت به دنبال فردی هستند که در باغ ایشان شروع به کار کنند و در سود و منفعت آن شریک گردند. اما باید دقت داشت که تنظیم قرارداد مساقات نیازمند رعایت نکات بسیار زیادی است؛ از این رو در این مقاله از وکیل‌باشی قصد داریم برای شما هر آنچه که درباره قرارداد مساقات باید بدانید را بیان داریم. پس با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.

قرارداد مساقات چیست؟

معامله ای که بین مالک درخت یا امثال آن (درختچه یا بوته‌های ماندگار) با عامل منعقد می‌شود و هدف از آن، حفاظت عامل از درختان و آبیاری آنها در قبال دریافت حصه مشاع و معینی از ثمره آنهاست. 

تفاوتی که عقد مساقات با قرارداد مزارعه این است که: در عقد مساقات، عامل تنها وظیفه آبیاری و حفاظت از درختان را دارد ولی در مزارعه هدف زراعت و برداشت محصول است؛ هر چند در هر دو باید سهم مشاع عامل و مالک مشخص باشد.

 اوصاف قرارداد مساقات چیست؟

قرارداد مساقات به دلیل اینکه یکی از عقود معین قانون مدنی است و در ماده 543 قانون مدنی، در مورد آن و شرایط آن توضیح داده شده است؛ ویژگی‌های منحصر به فردی نیز دارد که باید در تنظیم قرارداد مساقت رعایت کردد. این موارد از قرار ذیل است:

• عقد مدت دار است و مقید به زمان است. قرارداد مساقات مانند عقد اجاره و مزارعه باید دار یا زمان باشد والا قرارداد مساقات نبوده و باطل خواهد بود.

• یک عقد لازم است؛ به این معنا که طرفین حق فسخ آن را ندارند مگر در موارد قانونی و با توافق یکدیگر که به آن اقاله یا تفاسخ می‌گویند.

• قرارداد مساقات یک عقد رضایی است و تنظیم آن نیاز به تشریفات خاصی ندارد. 

• یک عقد معوض است؛ بدین صورت که عامل در ازای مراقبت و آبیاری از درختان، سهم مشاعی از محصول درختان خواهد برد.

• قرارداد مساقات با فوت و حجر طرفین از بین نمی‌رود و در صورت فوت و حجر به ترتیب ورثه و قیم، عهده دار تعهدات متوفی یا محجور خواهند بود.

• حصه و سهم هر یک از طرفین باید به صورت مشاع مشخص شود؛ در غیر این صورت قرارداد واقع شده باطل است.

اوصافی که در مورد قرارداد مساقات برای شما عزیزان در متن فوق بیان کردیم، اوصاف مهم و کلیدی عقد مساقات است که باید قبل از انعقاد آن، به طور دقیق آنها را به خاطر بسپارید تا خللی به قرارداد شما وارد نشود و ضرر یا خسارتی را متحمل نشوید.

نحوه تعیین سهم در قرارداد مساقات به چه صورت است؟

در عقد مساقات سهم هر یک از طرفین باید مشخص باشد اما نه به صورت مقطوع و مشخص! 

بلکه باید به صورت مشاعی یعنی کسری یا درصدی مشخص باشد؛ در غیر این صورت قرارداد واقع شده باطل خواهد بود. البته این نکته را فراموش نکنید که عقد مساقات درست است که در صورت مشخص بودن سهم به صورت مقطوع، باطل خواهد بود؛ اما به دلیل احترامی که باید به عمل افراد گذاشت باید آن را یک قرارداد خصوصی که مشمول ماده 10 قانون مدنی تلقی کرد و در هر حال به فرد اجرت المثل پرداخت کرد.

چه شرایطی برای صحت قرارداد مساقات لازم است؟

بر طبق ماده 190 قانون مدنی برای صحت و درستی قرارداد مساقات، بایدشرایط ذیل وجود داشته باشد: 

1. قصد و رضایت طرفین در قرارداد مساقات:

بیایید فرض کنیم شما طرف قرارداد مساقات هستید، اولین قدم برای انعقاد این قرارداد این است که باید قصد واقعی برای انعقاد آن را داشته باشید. قصد واقعی و جدی به این معناست که نباید به صورت صوری قرارداد خود را منعقد نمایید والا باطل خواهد بود. در ثانی باید علاوه بر قصد، رضایت داشته باشید و نباید بالاجبار یا با اکراه طرف مقابل قراردادی را منعقد نمایید؛ زیرا این قرارداد نافذ نبوده و برای اینکه اثر قانونی داشته باشد، نیاز به تنفیذ شما دارد. 

2. اهلیت طرفین:

این موضوع را جدی بگیرید، زیرا فقدان اهلیت در طرف قرارداد ضربه بزرگی به قرارداد شما وارد می‌کند. صغار، مجانین و اشخاص سفیه، فاقد اهلیت هستند و اگر قراردادی را منعقد نمایند باطل یا غیر نافذ خواهد بود و نیاز به تنفیذ ولی یا قیم دارد.

3.  معین بودن موضوع معامله:

در قرارداد مساقات، موضوع باید به صورت دقیق برای شما مشخص باشد و نباید ابهامی داشته باشد، زیرا باعث بطلان قرارداد می‌شود. قرارداد مساقات از عقود مغابنه ای است؛ به این معنا که در آن نفع و ضرر افراد متصور است. بدین ترتیب باید در مورد موضوع آن علم تفصیلی داشت.

4. مشروعیت جهت معامله:

جهت معامله یک موضوع شخصی است و برای هر فرد ممکن است متفاوت باشد. نیازی نیست که جهت معامله در قرارداد تصریح شود، اما اگر تصریح شود باید مشروع باشد.

موارد چهارگانه بالا را باید در هر قراردادی رعایت نمود، همانطور که مشاهده می‌کنید قرارداد نویسی در هر موضوع یک امر تخصصی است و بهتر است تنظیم آن را به یک متخصص و کارشناس حقوقی بسپارید. برای این کار شما می‌توانید با ثبت درخواست قرارداد سفارشی، تنظیم قرارداد مورد نظر خود را به وکلای متخصص مجموعه وکیل‌باشی بسپارید.

آیا عامل می‌تواند قرارداد مساقات را منتقل نماید؟

برخلاف عقد مزارعه، عامل در قرارداد مساقات نمی‌تواند بدون اذن مالک شریک بگیرد؛ بنابراین شریک گرفتن عامل در مساقات، نیاز به اذن مالک دارد. به طریق اولی اگر عامل نتواند شریک بگیرد، قطعاً نمی‌تواند قرارداد مساقات را به دیگری واگذار کند و فقط می‌تواند برای مساقات اجیر بگیرد. در آخر باید ذکر کرد که موارد انحلال قرارداد مساقات، طیف گسترده ای داشته و ممکن است موارد گفته شده را نیز در بر گیرد.

سخن پایانی: 

در این مطلب تلاش کردیم شما را با قرارداد مساقات و تمامی نکات مهم مربوط به آن آشنا کنیم. امیدواریم این مطلب برای شما مفید واقع شده باشد. در نهایت به شما توصیه می‌کنیم قبل از تنظیم قراردادهای خود، با وکلا و متخصصین در این زمینه مشاوره حقوقی داشته باشید تا با خاطری آسوده با طرف مقابل خود قرارداد منعقد نمایید.

الناز زارع_ کار آموز وکالت