آشنایی با قرارداد اجاره خودرو و نحوه تنظیم آن

یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای استفاده از خودرو در مدت زمانی مشخص، اجاره خودرو یا به‌قول‌معروف کرایه ماشین است. موضوعی که این روزها، باب شده و به دلیل نیاز گسترده افراد جامعه به اتومبیل، بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد. تقریباً همه ما به شکلی با قرارداد اجاره خودرو روبه‌رو شده‌ایم؛ مثلاً کرایه اتوبوس برای اردوهای دانش‌آموزی و دانشجویی، اجاره ماشین عروس، اجاره کامیون و خاور برای جابه‌جایی اسباب و اثاثیه منزل و مواردی ازاین‌دست.

البته، اجاره ماشین، محدود به اجاره روزانه نبوده و ممکن است این قرارداد برای چند هفته، چند ماه و حتی چند سال منعقد شود. در هر صورت، اگر هنوز هم ضرورت آشنایی با این توافق حقوقی را درک نکرده‌اید، تا انتهای این مقاله همراه وکیل‌باشی بمانید. ما در ادامه راجع به ماهیت قانونی، نحوه تنظیم، تعهدات طرفین و نکات حقوقی مربوط به انواع مختلف قرارداد اجاره اتومبیل را توضیح می‌دهیم.

تعریف قرارداد اجاره خودرو و ماهیت قانونی آن:

"قرارداد اجاره خودرو، توافقی حقوقی است که طبق تصریحات قانون‌گذار در مواد 466 و 467 قانون مدنی، میان مالک خودرو (موجر) و شخص اجاره‌کننده (مستأجر) منعقد می‌شود."

بر اساس ماده 466 ق.م، صاحب اتومبیل، خودروی خود را برای مدتی مشخص در اختیار مستأجر قرار می‌دهد. به این وسیله مستأجر تا پایان قرارداد، مالک منافع ماشین خواهد شد. یعنی اگر شما به‌عنوان مستأجر، ماشین را به مدت یک هفته و برای مسافرت کرایه کرده باشید، نمی‌توانید از آن برای باربری استفاده کنید.

ماده 467 ق.م نیز بیان می‌کند که اجاره، اعم از اجاره اشیا، انسان و حیوان است؛ بنابراین، قرارداد اجاره خودرو تابع قواعد مربوط به اجاره اشیا خواهد بود. بر همین اساس، این موافقت‌نامه شرایط استفاده از خودروی اجاره‌ای نظیر مدت اجاره، اجاره‌بها، محدودیت‌ها، شرایط تحویل خودرو، نحوه فسخ، فورس ماژور و.. را به طور کامل مشخص می‌کند.

موضوع این قرارداد باتوجه‌به نوع کاربرد اتومبیل یا مدت‌زمان کرایه آن مشخص می‌شود. موارد زیر، انواع مختلفی از عناوین قرارداد اجاره خودرو هستند:

•                     اجاره روزانه اتومبیل

•                     اجاره خودرو با راننده

•                     اجاره خودرو بدون راننده

•                     اجاره ماشین مسافرتی

•                     اجاره ماشین عروس

•                     اجاره خودروی باری

•                     اجاره وانت و کامیون {ماشین سنگین}

دقت کنید که صرف نوشتن عبارت قرارداد اجاره خودرو، دارای ابهام فراوانی است و روند اجرای صحیح قرارداد را با مشکل مواجه خواهد کرد؛ بنابراین به شما توصیه می‌کنیم از فرم قرارداد اجاره اتومبیل سایت وکیل‌باشی که توسط وکلای متخصص در امور قراردادها تنظیم شده است، استفاده نمایید. 

نحوه نوشتن قرارداد اجاره خودرو:

 متن قرارداد اجاره اتومبیل باید به نحوی نوشته شود که طرفین با آگاهی کامل از مفاد آن به شرایط و قوانین مندرج پایبند باشند. از سوی دیگر، وجود هرگونه ابهام در متن این قرارداد که یکی از انواع قرارداد اجاره است؛ مانع از تفسیر شفاف آن خواهد شد. ازاین‌رو، در ادامه ارکان و بخش‌های اصلی قرارداد اجاره خودرو معرفی می‌کنیم؛ سپس توضیحاتی راجع به هریک از آن‌ها در اختیارتان قرار می‌دهیم.

مواد و بندهای تشکیل‌دهنده قرارداد اجاره خودرو عبارت‌اند از:

1.   مشخصات طرفین

2.   موضوع قرارداد

3.   مدت قرارداد

4.   مبلغ اجاره و نحوه پرداخت آن

5.    تعهدات موجر و مستأجر

6.   شرایط تحویل خودرو

7.   محدودیت‌های اجرای قرارداد اجاره خودرو

8.   شرایط تعمیر و نگهداری از خودرو

9.   بیمه خودرو

10.   نحوه فسخ قرارداد (برای آشنایی با این موضوع، مقاله جنبه‌های قانونی فسخ قرارداد اجاره را مطالعه کنید)

11.   رسیدگی به اختلافات طرفین

12.    فورس ماژور (موارد اضطراری)

پس از آنکه که بر سر کلیات قرارداد به توافق رسیدید، حال نوبت نوشتن آن است. در واقع، قراردادهای شفاهی هم قابل‌استناد هستند؛ اما کتبی بودن آن باعث می‌شود هر دو طرف پایبندی بیشتری به آن داشته باشند. از سوی دیگر، درج برخی شرایط مانند داوری در قرارداد می‌تواند اطمینان خاطر بیشتری برای طرفین ایجاد کند.

تعهدات طرفین قرارداد اجاره خودرو:

به‌موازات انعقاد قرارداد، مسئولیت‌های مختلفی بر عهده هر یک از طرفین قرار می‌گیرد که در ادامه به تفکیک به وظایف موجر و مستأجر می‌پردازیم.

تعهدات موجر در قرارداد اجاره خودرو:

وظایف و مسئولیت‌های مالک خودرو یا همان موجر، شامل موارد زیر می‌شود:

1.   موجر باید خودرو را در تاریخ و محل مشخص شده در قرارداد، به مستأجر تحویل دهد.

2.   خودرو باید بدون خرابی و کاملاً سالم به مستأجر تحویل داده شود.

3.   ارائه اطلاعات کافی در مورد خودرو، شامل وضعیت فنی، دوره نگهداری و تعمیرات قبلی و سایر موارد مرتبط به مستأجر.

4.   بیمه‌کردن ماشین و پرداخت هزینه‌های آن

5.   درصورتی‌که موجر بخواهد به هر دلیلی اجاره خودرو را متوقف کند، او موظف است که فسخ قرارداد را به مستأجر اطلاع دهد.

در نهایت مجدداً باید تأکید کنیم که تعهدات موجر در قرارداد اجاره خودرو باید به طور کامل و دقیق تعیین شود. چرا که در این صورت مستأجر می‌تواند بدون هیچ‌گونه مشکلی از خودرو استفاده کرده و موجر نیز از بروز هر گونه مشکل در طول مدت اجاره خودرو جلوگیری کند.

تعهدات مستأجر در قرارداد اجاره خودرو:

عمده‌ترین تعهدات مستأجر خودرو عبارت است از:

1.   مستأجر باید به موجر وجه اجاره خودرو را به‌موقع و بدون تأخیر پرداخت کند.

2.   اجاره‌کننده ماشین موظف است خودرو را با احتیاط و به‌صورت معقول استفاده کند. به‌عبارت‌دیگر، در استفاده از ماشین، تعدی و تفریط نکند و شرایط استفاده متعارف را در نظر بگیرد.

3.   مستأجر تعهد دارد که خودرو را در تاریخ و محل مشخص شده در قرارداد تحویل گرفته و در تاریخ و محل مشخص شده در قرارداد به موجر بازگرداند.

4.   اتومبیل باید به‌صورت صحیح و سالم به موجر تحویل داده شود.

5.   اگر خودرو به تعمیرات نیاز دارد، مستأجر باید سریعاً اقدام کرده و این موضوع را به اطلاع موجر نیز برساند.

6.   مستأجر نباید ماشین را به شخص دیگری واگذار کند و باید از ماشین فقط برای استفاده شخصی و مطابق با عنوان قرارداد، استفاده کند.

7.   در صورت وقوع هرگونه آسیب و خسارت به خودرو توسط مستأجر، هزینه‌های مربوط به تعمیر ماشین برعهده او است.

دقت کنید که تنظیم یک قرارداد جامع و کامل، امری تخصصی است و باید پیش از امضای آن حتماً چندین جلسه مشاوره حقوقی را پشت سر بگذرانید. زیرا، وکلا و حقوق‌دانان به‌خوبی بر قوانین مختلف و جزئیات قراردادنویسی اشراف داشته و بهترین گزینه برای دریافت مشورت هستند.

نکات حقوقی قرارداد اجاره خودرو:

در توافق اجاره ماشین، برخی از مسائل حقوقی اهمیت بسزایی دارند و متأسفانه افراد نیز به‌خوبی با آن موارد آشنا نیستند. از همین رو، در ادامه چند نکته حقوقی قابل‌تأمل در این باره را توضیح می‌دهیم.

تفاوت اجاره ماشین با اجاره به شرط تملیک خودرو:

بهتر است میان دو قرارداد اجاره ماشین و اجاره به شرط تملیک خودرو، تفاوت قائل شوید. چرا که در اجاره به شرط تملیک، فردی که بودجه کافی برای خرید ماشین ندارد، آن را از موجر اجاره می‌کند. سپس، در زمان‌های مشخص شده، مبلغی را به‌عنوان اجاره‌بها پرداخت می‌کند. کلیه پرداختی‌های مستأجر به موجر، به نوعی اقساط خرید ماشین به شمار آمده و پس از اتمام آخرین قسط، مالکیت خودرو برای همیشه به مستأجر واگذار می‌شود.

بیشتر بخوانید: قرارداد اجاره به شرط تملیک اموال منقول

خیار شرط در قرارداد اجاره خودرو:

ما در یکی از مقالات مجله حقوقی وکیل‌باشی به نام انواع خیارات، به‌صورت کاملاً مفصل راجع به خیارات قانونی در قراردادها و حق فسخ طرفین صحبت کردیم. جدای از این که توصیه می‌کنیم آن مطلب را بخوانید، تأکید داریم که از خیار شرط در قرارداد اجاره خودرو نیز بهره بگیرید.

هرچند ماده 399 ق.م به خیار شرط در عقد بیع اشاره کرده؛ اما این خیار در سایر عقود مانند اجاره خودرو نیز کاربرد فراوانی دارد. به‌موجب این خیار، مستأجر و موجر ماشین، حق فسخ قرارداد طی مدت مشخص شده در اجاره‌نامه را خواهند داشت؛ بنابراین، شما می‌توانید در اثنای قرارداد، شرایطی را تعیین کند تا در صورت تخلف طرف مقابل، حق فسخ قرارداد را داشته باشید.

محدودیت‌های قرارداد اجاره ماشین:

دررابطه‌با محدودیت‌های مطرح در اجاره‌نامه خودرو باید به مواردی که از سوی موجر برای مستأجر در نظر گرفته می‌شود، اشاره کنیم.

به‌عنوان‌مثال، یکی از شرایط مهم در قرارداد اجاره ماشین محدودیت کیلومتری است. در واقع، این شرط به‌منظور محافظت از خودرو و جلوگیری از خرابی‌های احتمالی که ناشی از استفاده زیاد از ماشین است؛ در قرارداد اجاره خودرو قرار می‌گیرد.

مثلاً شما به‌عنوان موجر خودرو می‌توانید در متن اجاره‌نامه خودرو شرط کنید که مستأجر مجاز به رانندگی خودرو تا حداکثر هزار کیلومتر در مدت یک هفته است. در این صورت، اگر مستأجر بیشتر از مقدار مشخص‌شده با ماشین رانندگی کند، باید هزینه بیشتری را به شما پرداخت کند.

و اما جمع‌بندی:

در این نوشته تلاش کردیم تا از زوایای مختلف، به بررسی و توضیح قرارداد اجاره خودرو بپردازیم. در این میان، پس از تعریف اجاره خودرو که عموم افراد به آن کرایه ماشین می‌گویند، از منظر قانون مدنی به آن نگاه کردیم. چنانچه شما هم به اشکال مختلفی از این قرارداد نیاز دارید، کافی است درخواست خود را در قسمت نظرات بنویسید.

وکلا و مشاوران حقوقی وکیل‌باشی، ضمن برخورداری از سال‌ها تجربه در امر قراردادنویسی، متن توافقات مورد نیازتان را بر اساس آخرین تغییرات و مصوبات قانون، تنظیم می‌کنند. به‌این‌ترتیب، علی‌رغم دسترسی به انواع قراردادهای آماده، شما می‌توانید قرارداد اختصاصی مختص به خودتان را داشته باشید. 

راضیه حبیبی_ کارشناس حقوقی وکیل‌باشی