جرائم علیه اشخاص

این فایل آموزشی، پیش از این که مباحث اصلی به میان بیاید و وارد اصل موضوع بشود، به بیان موضوعات و مطالب مهمی در خصوص مطالبه ی دیه پرداخته شده است. در باره ی لزوم دریافت دیه، جایگاه دیه در اسلام، فلسفه ی طرح ریزی دیه و جایگاه ارش در مسایل مربوط به دیه نکته های قابل تاملی بیان شده است که دانستن آن ها برای کسانی که به دنبال سیر تا پیاز اطلاعات مربوط به دیه هستند، کاملا ضروری است.

تهدید در لغت به معنی ترساندن و بیم دادن آمده است. تعریف قانونی جرم تهدید در فصل 22 از قانون مجازات اسلامی در مادّۀ 669، بدین‌ترتیب مقرّر شده است که: هرگاه کسی دیگری را به هر نحو، به قتل یا ضررهای جانی یا شرفی یا مالی و یا به افشای سرّی نسبت به خود یا بستگان او تهدید کند، اعمّ از اینکه به این واسطه، تقاضای وجه یا مال یا تقاضای انجام کار یا ترک کاری را کرده یا نکرده باشد، به مجازات 74 ضربه شلاق یا حبس از دو ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.

افترا در لغت به معنای تهمت زدن و نسبت دادن کارهای زشت به دیگری با دروغ‌گویی است. مطابق مادّۀ ۲ قانون مجازات اسلامی، درصورتی می‌توان عمل یا ترک عملی را جرم دانست که قانون آن را جرم محسوب کرده باشد. قانون مجازات اسلامی در بخش پنجم از کتاب خود تحت‌عنوان «تعزیرات»، به تعریف افترا پرداخته و آن را جرم محسوب کرده است. مطابق همین قانون، جرم افترا به دو قسمت افترای قولی و افترای عملی تقسیم می‌شود که در ادامه به توضیح هرکدام خواهیم پرداخت.

آدم‌ربایی یعنی گرفتن آزادی تن کسی، بدون رضایت او از راه جابه‌جایی از محلی به محلّ دیگر با هر قصد و نیتی. قانون‌گذار در مادّۀ 621 از قانون مجازات اسلامی با موضوع جرم آدم‌ربایی مشدّد و در مادّۀ 631 آن قانون نیز با موضوع جرم آدم‌ربایی ساده، درخصوص تعریف آدم‌ربایی و میزان مجازات قانونی آن‌ها چنین مقرّر کرده است: مطابق مادّۀ 621، هرکس به‌قصد مطالبۀ مال یا به‌قصد انتقام یا به هر منظور دیگر، شخصاً یا توسط دیگری شخصی را برباید یا مخفی کند، به حبس از پنج تا پانزده سال محکوم خواهد شد. درصورتی‌که سن کسی که مورد آدم‌ربایی واقع شده است، کمتر از پانزده سال تمام باشد یا ربودن او توسط وسایل نقلیه انجام گیرد یا به وی آسیب جسمی یا حیثیتی وارد شود، مرتکب به حداکثر مجازات که همان پانزده سال حبس خواهد بود، محکوم خواهد شد. درصورت ارتکاب جرائم دیگر به مجازات آن جرم نیز محکوم خواهد شد. مطابق مادّۀ 631، هرکس طفلی را که تازه متولد شده است، بدزدد یا مخفی کند یا او را به‌جای طفل دیگری یا متعلّق به زن دیگری غیر از مادر طفل نشان دهد، به شش ماه تا سه سال حبس محکوم خواهد شد و چنانچه مشخص شود که این طفلْ مرده بوده است، مرتکب به جزای نقدی محکوم خواهد شد.

مطابق مادّۀ ۱۴ قانون آیین دادرسی کیفری، شاکی می‌تواند جبران تمام ضرر و زیان‌های 1ـ مادّی، 2ـ معنوی و 3ـ منافع ممکن‌الحصول ناشی از جرم را مطالبه کند. 1ـ تعریف خسارات مادّی: همان‌گونه که از نامشان پیدا است، خساراتی هستند که بر اموال اشخاص وارد می‌شوند. 2ـ تعریف خسارات معنوی: این خسارات شامل ضررهای شرافتی و حیثیتی وارده به افراد است. 3ـ تعریف منافع ممکن‌الحصول: منافعی هستند که در هنگام وقوع حادثه وجود ندارند و تحقّق آن‌ها موکول به آینده است و درواقع اگر این حادثه برای زیان‌دیده اتفاق نمی‌افتاد، این منافع نصیب زیان‌دیده می‌شد؛ مانند رانندۀ تاکسی‌ای که با تصادف، از منافع تاکسی خود بعد از تصادف محروم می‌شود. مادّۀ ۱ قانون بیمه، خسارت بدنی را این‌گونه تعریف کرده است: «هر نوع دیه یا ارش ناشی از هر نوع صدمه به بدن مانند شکستگی، نقص و ازکارافتادگیِ عضو اعمّ از جزئی یا کلی، موقّت یا دائم، دیۀ فوت یا هزینۀ معالجه»

مزاحمت تلفنی عبارت است از اینکه فردی ازطریق وسایل ارتباطات مخابراتی مثل تلفن، فکس، پست‌الکترونیکی و غیره به‌قصد اذیت و آزار شخص حقیقی یا حقوقی دیگری، برای او ایجاد مزاحمت کند، مانند اینکه در نصف شب با به صدا درآوردن تلفن دیگری او را از خواب بیدار کند و آرامش او را برهم زند. مزاحمت تلفنی موضوعی است که علاوه‌بر امکان پیگیری ازسوی شرکت مخابرات، ازطریق دادسرا و در قالب شکایت کیفری نیز قابل‌پیگیری است. تعریف قانونی جرم مزاحمت تلفنی در مادّۀ 641 از قانون مجازات اسلامی چنین مقرّر شده است که: هرگاه کسی به‌وسیلۀ تلفن یا دستگاه‌های مخابراتی دیگر برای اشخاص ایجاد مزاحمت کند، علاوه‌بر اجرای مقررات خاص شرکت مخابرات، مرتکب به حبس از یک تا شش ماه محکوم خواهد شد. مقررات خاص شرکت مخابرات طبق تبصرۀ 1، 2 و 3 از مادّۀ 14 قانون تأسیس شرکت مخابرات ایران چنین تعیین شده است که: هرکس از وسایل مخابراتی عمومی یا اختصاصی‌ای که در اختیار دارد، به‌طور غیر جاز استفاده کند، برای بار اوّل اخطار کتبی و در نوبت دوم پانزده روز ارتباط مخابراتی او قطع و یا به‌طورکلی ممنوع از استفاده خواهد شد. تبصرۀ 2 این مادّه مقرّر داشته است: هرکس وسیلۀ مخابراتیِ در اختیار خود را وسیلۀ مزاحمت دیگری قرار دهد یا به‌طور عمدی ارتباط دیگری را قطع کند، برای بار اوّل اخطار کتبی و برای بار دوم به‌مدت یک ماه ارتباط او قطع خواهد شد و درصورت تکرارْ مدت قطع ارتباط او، هر بار، سه ماه خواهد بود. همچین طبق تبصرۀ 3 همین مادّۀ قانونی نیز چنین آمده است که: درصورتی‌که مرتکبینْ از مأموران شرکت مخابرات باشند، به انفصال موقّت تا یک سال از خدمت به شرکت یا دولت محکوم خواهند شد.

مطابق اصول و قوانین، جان و مال افراد دارای احترام می باشد و هرگاه به شخصی خسارت مادی یا معنوی وارد گردد، کسی که خسارت را وارد کرده است ، مسئول جبران خسارت زیان دیده خواهد بود. ماده ۱ قانون مسوولیت مدنی دراین رابطه اعلام میدارد:هر کس بدون مجوز قانونی عمدا یا در نتیجه بی احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگر که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده، لطمه ای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود، مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود می باشد.باتوجه به این ماده ما با دونوع ضرر مواجهیم 1- ضررمادی2- ضرر معنوی . تعریف ضرر مادی: خساراتی هستند که قابل قیمت گذاری به پول می باشند و مرتکب با جبران مالی، می تواند رضایت زیان دیده را به دست آورد مانند خسارت وارده بر اتومبیل. تعریف ضرر معنوی: خساراتی هستند که قابل قیمت گذاری به پول نبوده و نوعی خسارت غیرمالی میباشند که ممکن است به گونه های مختلفی ظاهر گردد. مثل: خسارت وارد کردن غم و اندوه بابت مرگ عزیزی در یک تصادف رانندگی

ضرب در لغت به معنی زدن است و ازنظر جزایی نیز به معنای واردکردن هرگونه صدمۀ مستقیم یا غیرمستقیم به بدن انسان است که موجب سرخی، برآمدگی یا کبودی می‌شود. جرح در لغت به معنی خستگی آمده است و ازنظر جزائی نیز واردکردن صدماتی به بدن انسان است که موجب ضایعات عضوی، بافتی و نسجی می‌شود.

واژۀ قتل به معنای، گرفتن ارادی حیات از شخصی به‌وسیلۀ شخصی دیگر بدون مجوّز قانونی آمده است. تعریف قانونی جرم قتل درمواد 290 تا 292 قانون مجازات اسلامی آمده است و انواع آن نیز در مادّۀ 289 همین قانون ذکر گردیده که چنین مقرّر شده است: جنایت بر نفس، عضو و منفعت به سه قسم است: 1ـ عمدی، 2ـ شبه‌عمدی و 3ـ خطای محض که در ادامه به بررسی مفصّلی راجع به هرکدام می‌پردازیم.

انسان‌ها برای شأن و حیثیت معنوی خود احترام زیادی قایل هستند و حاضرند هر کاری انجام دهند تا آن را از تعرض مصون بدارند. در گذشته وقتی حیثیت یک شخص زیر سوال می‌رفت از راه‌های مختلفی مثل دوئل یا انتقام‌گیری درصدد احیای آن برمی‌‌آمد؛ اما با پیشرفت فرهنگ و تمدن دولت وظیفه برخورد با این موضوع را بر عهده گرفت و دوران دادگستری خصوصی به پایان رسید. در حال حاضر در بیشتر نظام‌های حقوقی جرم توهین و افترا پیش‌‌بینی شده است تا مردم از طریق اقامه دعوا تحت این عنوان از حیثیت خود دفاع کنند. در قانون مجازات اسلامی و در بخش تعزیرات این جرم و مجازات آن تعریف شده است. در ادامه در گفت‌و‌گو با کارشناسان به بررسی این موضوع می‌پردازیم.