امضاهای دیجیتال نقشی کلیدی در تضمین امنیت و اعتبار اسناد الکترونیکی دارند، اما برای پذیرش قانونی در سطح بین‌المللی، باید با استانداردهای فنی و حقوقی معتبر سازگار باشند.

در این مقاله از وکیل باشی به معرفی مهم‌ترین استانداردهای جهانی امضای دیجیتال می‌پردازد، تفاوت‌های فنی و قانونی آن‌ها را بررسی می‌کند و راهکارهایی برای پیاده‌سازی صحیح و منطبق با مقررات ارائه می‌دهد.

مهم‌ترین استانداردهای جهانی امضای دیجیتال کدامند؟

امضاهای دیجیتال بر پایه فناوری رمزنگاری نامتقارن ایجاد می‌شوند و نقش حیاتی در حفظ امنیت، تمامیت و اعتبار اسناد الکترونیکی دارند.

با این حال، برای آن‌که این امضاها در سطح جهانی معتبر و مورد پذیرش نهادهای قانونی و فنی قرار گیرند، لازم است با مجموعه‌ای از استانداردهای بین‌المللی مطابقت داشته باشند. در ادامه، با مهم‌ترین این استانداردها آشنا می‌شویم:

 استانداردهای اروپایی

اتحادیه اروپا با تصویب مقررات eIDAS (شناسایی الکترونیکی و خدمات اعتماد)، چارچوبی جامع و یکپارچه برای پذیرش و استفاده از امضاهای الکترونیکی در سطح اتحادیه ایجاد کرده است. بر اساس این مقررات، امضاهای الکترونیکی در سه سطح مختلف دسته‌بندی می‌شوند:

1. امضای الکترونیکی ساده (SES)
2. امضای الکترونیکی پیشرفته (AdES)
3. امضای واجد شرایط (QES)

برای پشتیبانی از این سطوح و اطمینان از قابلیت تبادل و بررسی امضاها در سیستم‌های مختلف، استانداردهای فنی خاصی نیز تعریف شده‌اند:

• PAdES (PDF Advanced Electronic Signatures)

ویژه امضای فایل‌های PDF، به‌ویژه در مستندات قانونی و قراردادی.

• XAdES (XML Advanced Electronic Signatures)

مناسب برای امضای فایل‌های XML، اغلب در خدمات دولتی و تبادل داده‌های ساختاریافته.

• CAdES (CMS Advanced Electronic Signatures)

مناسب برای امضای انواع فایل‌ها، به‌ویژه فایل‌هایی مثل Word، تصاویر یا داده‌هایی که قالب مشخصی ندارند.

این استانداردها نه‌تنها امنیت و اعتبار امضا را تضمین می‌کنند، بلکه تطبیق‌پذیری آن را با قوانین ملی و بین‌المللی نیز فراهم می‌سازند.

در خاورمیانه، سیستم پیشرفته‌ای برای ارائه امضای دیجیتال با رعایت استانداردهای جهانی، به‌ویژه eIDAS، معرفی شده است. این سیستم امنیت و اعتبار اسناد دیجیتال را در سطح بین‌المللی تضمین می‌کند.

وکیل‌باشی یکی از شرکت‌های پیشگام در این حوزه است که با ارائه امضای دیجیتال منطبق با استانداردهای جهانی، به کسب‌وکارها و نهادهای دولتی امکان امضا و تبادل اسناد به‌صورت قانونی معتبر را می‌دهد.

همچنین، با بهره‌گیری از سیستم CLM (سامانه مدیریت قرارداد)، وکیل‌باشی فرایندهای قانونی و تجاری را به‌طور امن و کارآمد مدیریت می‌کند.

 استانداردهای آمریکایی

در ایالات متحده، چندین چارچوب قانونی برای حمایت از استفاده از امضاهای دیجیتال وجود دارد، از جمله:

• ESIGN Act (2000):

قانون فدرال امضای الکترونیکی در معاملات ملی که اعتبار قانونی امضای دیجیتال را تضمین می‌کند.

• UETA (Uniform Electronic Transactions Act):

قانونی یکنواخت برای ایالت‌ها که شرایط پذیرش و اجرای امضای الکترونیکی در معاملات را مشخص می‌سازد.

• FIPS 186-5 و FIPS 140-2/3

استانداردهای امنیتی صادر شده توسط مؤسسه ملی استاندارد و فناوری (NIST) برای الگوریتم‌های رمزنگاری و تجهیزات ایمن مانند توکن‌های سخت‌افزاری.

برخلاف اتحادیه اروپا که با مقررات eIDAS چارچوبی یکپارچه و هماهنگ برای امضاهای دیجیتال ارائه کرده، در آمریکا رویکرد منعطف‌تری اتخاذ شده است.

این کشور به فناوری خاصی متعهد نیست و بیشتر بر قابلیت اعتماد، رضایت طرفین و اثبات‌پذیری قانونی تمرکز دارد. این تفاوت‌ها در رویکرد، تأثیر مستقیمی بر سازگاری بین‌المللی و تعامل میان سیستم‌های مختلف در سطح جهانی می‌گذارد. امضاهای دیجیتال با توجه به استانداردهای بین‌المللی نقش حیاتی در امنیت اسناد الکترونیکی دارند.

استاندارد eIDAS چیست؟

eIDAS (مخفف Electronic Identification, Authentication and Trust Services) چارچوب قانونی اتحادیه اروپا برای شناسایی الکترونیکی و خدمات اعتماد است. این مقررات در سال ۲۰۱۴ تصویب و از ۲۰۱۶ اجرایی شد تا امنیت، اعتبار و هماهنگی در استفاده از امضاهای دیجیتال در کشورهای عضو را تضمین کند.

eIDAS سه نوع مختلف از امضاهای الکترونیکی را معرفی می‌کند که عبارتند از:

• امضای الکترونیکی ساده (SES)

شکل پایه‌ای امضا که ممکن است شامل درج نام، زدن تیک یا ارسال ایمیل حاوی تأییدیه باشد.

• امضای الکترونیکی پیشرفته (AdES)

امضایی که به‌صورت رمزنگاری‌شده به هویت شخص خاصی متصل بوده و هرگونه تغییر در سند پس از امضا را قابل شناسایی می‌کند.

• امضای واجد شرایط (QES)

بالاترین سطح امضای الکترونیکی است که با استفاده از ابزارهای ایمن و توسط ارائه‌دهنده معتبر صادر می‌شود و از نظر قانونی معادل امضای دست‌نویس است.

این سه سطح به‌طور خاص برای تأمین امنیت و اعتبار اسناد در دنیای دیجیتال طراحی شده‌اند تا در سطح اتحادیه اروپا از نظر قانونی معتبر باشند.

eIDAS چه اهداف کلیدی دارد؟

• تعریف سطوح مختلف امضای الکترونیکی
• اعتبار حقوقی امضای واجد شرایط در سراسر اتحادیه
• تعیین الزامات برای ارائه‌دهندگان خدمات اعتماد (TSP)
• ایجاد قابلیت همکاری بین کشورهای عضو

eIDAS 2.0

در سال‌های اخیر، اتحادیه اروپا نسخه جدیدی به نام eIDAS 2.0 را پیشنهاد داده که شامل کیف پول دیجیتال اروپایی (EU Digital Wallet) برای ذخیره هویت دیجیتال، گواهینامه‌ها و امضاهای واجد شرایط است. این تحول، نقش حیاتی در ارتقای زیرساخت هویتی اروپا دارد.

تفاوت PAdES، XAdES و CAdES در چیست؟

در حوزه امضای دیجیتال، بسته به نوع فایل و نوع استفاده، استانداردهای مختلفی تدوین شده‌اند که هر کدام برای محیط خاصی مناسب هستند. سه مورد از رایج‌ترین این استانداردها، PAdES، XAdES و CAdES هستند که هر یک کاربرد و ویژگی‌های خاص خود را دارند.

PAdES (PDF Advanced Electronic Signatures

PAdES استانداردی برای امضای فایل‌های PDF است. این نوع امضا به‌طور خاص برای محیط‌های اداری و رسمی طراحی شده که اسناد PDF، مانند قراردادها، فرم‌ها یا گزارش‌ها، ابزار اصلی تبادل اطلاعات محسوب می‌شوند.

این استاندارد از امضای چندلایه پشتیبانی می‌کند، امکان افزودن مهر زمان دارد و با نرم‌افزارهایی مانند Adobe Acrobat کاملاً سازگار است. هدف اصلی PAdES این است که محتوای سند بدون تغییر باقی بماند و از نظر قانونی قابل استناد باشد.

XAdES (XML Advanced Electronic Signatures

در مقابل، XAdES استانداردی برای امضای فایل‌های XML است. فایل‌های XML معمولاً در سامانه‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرند که تبادل اطلاعات در قالب داده‌های ساخت‌یافته انجام می‌شود، مانند خدمات دولت الکترونیک، بانک‌ها یا زیرساخت‌های بین‌سازمانی.

این استاندارد اجازه می‌دهد امضا، مهر زمان، گواهی‌ها و اطلاعات اعتبارسنجی مستقیماً درون ساختار XML گنجانده شود. به همین دلیل، XAdES در تضمین امنیت و یکپارچگی داده‌های پیچیده بسیار کارآمد است.

CAdES (CMS Advanced Electronic Signatures

استانداردی انعطاف‌پذیر برای امضای فایل‌هایی است که ساختار خاصی ندارند، مانند فایل‌های Word، تصاویر، فایل‌های فشرده یا داده‌های باینری. این استاندارد بر پایه ساختار رمزنگاری CMS طراحی شده و برای محیط‌های فنی، سازمانی یا بانکی که نیاز به تبادل امن اطلاعات دارند، بسیار مناسب است.

CAdES از انواع مختلفی از امضا (ضمیمه، جداگانه یا رمزنگاری‌شده) پشتیبانی می‌کند و به دلیل سازگاری بالا با سیستم‌های مختلف، در تبادل فایل‌های متنوع کاربرد گسترده‌ای دارد.

انتخاب استاندارد مناسب، نقش کلیدی در حفظ امنیت، یکپارچگی و اعتبار قانونی اسناد دیجیتال دارد.

برای انتخاب بهترین امضای دیجیتال، باید تفاوت‌های استانداردهایی مانند PAdES، XAdES و CAdES را در نظر بگیرید. هر کدام برای انواع خاصی از اسناد طراحی شده‌اند و انتخاب مناسب، امنیت و اعتبار اسناد شما را تضمین می‌کند.

وکیل‌باشی با ارائه امضای دیجیتال مطابق با استانداردهای جهانی و استفاده از سیستم CLM، راه‌حلی امن و کارآمد برای مدیریت اسناد دیجیتال در سطح بین‌المللی فراهم می‌کند.

 چگونه با استانداردهای جهانی مطابقت دهیم؟

برای انطباق با استانداردهای جهانی امضای دیجیتال، رعایت موارد زیر ضروری است:

•  انتخاب نوع امضا بر اساس کاربرد
•  استفاده از گواهی دیجیتال معتبر
• پیاده‌سازی فرمت مناسب امضا
•  رعایت الزامات امنیتی
• اعتبارسنجی و انطباق حقوقی

 انتخاب نوع امضا بر اساس کاربرد

برای امضای قراردادها و اسناد رسمی در اروپا، استفاده از QES تحت eIDAS پیشنهاد می‌شود.
برای سامانه‌های بین‌المللی یا آمریکایی، انتخاب FIPS-compliant tokens (مانند ePass3003، SafeNet) اهمیت دارد.

 استفاده از گواهی دیجیتال معتبر

گواهی صادر شده باید از سوی یک CA (مرجع صدور گواهی) معتبر و مورد تأیید در سطح ملی یا بین‌المللی باشد. در اروپا، ارائه‌دهندگان گواهی باید در فهرست اتحادیه اروپا (EU Trusted List) ثبت شده باشند.

پیاده‌سازی فرمت مناسب امضا

با توجه به فرمت اسناد و نیازهای پروژه، باید از PAdES، XAdES یا CAdES استفاده شود. در پروژه‌های بین‌المللی، پیشنهاد می‌شود پشتیبانی چندفرمتی لحاظ گردد.

 رعایت الزامات امنیتی

استفاده از تجهیزات تایید شده مانند توکن‌های FIPS 140-2/3 یا HSM ها، و رمزنگاری قوی (مانند RSA، ECDSA) برای محافظت از کلیدهای خصوصی ضروری است.

اعتبارسنجی و انطباق حقوقی

برای پذیرش قانونی امضای دیجیتال، باید مطمئن بود که با قوانین کشور مقصد (مانند eIDAS در اروپا یا ESIGN در آمریکا) سازگار است. همچنین، نگهداری سوابقی مانند گواهی دیجیتال، زنجیره اعتماد و مهرهای زمانی ضروری است تا در صورت نیاز، اعتبار امضا قابل اثبات باشد.

خلاصه‌ای از آنچه که درباره استانداردهای جهانی امضای دیجیتال باید بدانید

امضاهای دیجیتال ابزارهای حیاتی برای تأمین امنیت و اعتبار اسناد الکترونیکی هستند و برای پذیرش جهانی باید با استانداردهای بین‌المللی هم‌راستا شوند.

اتحادیه اروپا با مقررات eIDAS و ایالات متحده با قوانین ESIGN و UETA، چارچوب‌هایی برای پذیرش قانونی این امضاها ارائه کرده‌اند. استانداردهای فنی مانند PAdES، XAdES و CAdES برای انواع مختلف اسناد و کاربردها طراحی شده‌اند.

برای انطباق با این استانداردها، باید نوع امضا را بر اساس نیاز انتخاب کرده، از گواهی دیجیتال معتبر استفاده کرد، فرمت صحیح امضا را پیاده‌سازی کرد و الزامات امنیتی را رعایت نمود.

در نهایت، وکیل‌باشی، تنها پلتفرم آنلاین در خاورمیانه و ایران است که تمامی استانداردهای جهانی امضای دیجیتال را رعایت می‌کند. این شرکت با استفاده از فناوری‌های پیشرفته و استانداردهای بین‌المللی مانند eIDAS، راه‌حلی امن برای امضای اسناد دیجیتال ارائه می‌دهد.

همچنین، با بهره‌گیری از سیستم CLM و توکن‌های یک‌بار مصرف، وکیل‌باشی امنیت و اعتبار اسناد را تضمین می‌کند. علاوه بر این، امضای آنلاین خودرو نیز به‌طور کامل در این پلتفرم پشتیبانی می‌شود.

امیدوارم این نوشتار، مانند یک فنجان چای داغ در یک روز سرد زمستانی، گرمابخش و آرامش‌بخش چالش‌های شما عزیزان باشد.