هر آنچه درباره اعسار از پرداخت محکوم‌ به باید بدانید

 در طول مقاله اعسار چیست، به این موضوع اشاره کردیم که اعسار به ۲ نوع اعسار از پرداخت محکوم‌به و اعسار از هزینه دادرسی تقسیم می‌شود. بر همین مبنا، این مقاله از وکیل‌باشی را به نوع اول یعنی اعسار از محکوم‌به اختصاص داده‌ایم. پیش از شروع مطلب، بهتر است ۳ اصطلاح حقوقی زیر را همین‌الان یاد بگیرید؛ چرا که در سراسر این مقاله مدام از آن‌ها استفاده می‌کنیم.

 · محکوم‌به: همان چیزی است که درمورد آن قاضی حکم صادر کرده است.

 · محکوم علیه: فردی است که تمام حکم دادگاه یا قسمتی از آن به ضرر او است.

 · محکوم له: شخصی است که همه حکم یا بخشی از حکم دادگاه به نفع او صادر شده است.

 حال که با این ۳ مفهوم حقوقی مهم آشنا شدید، سراغ اصل مطلب می‌رویم.

 اعسار از پرداخت محکوم‌ به یعنی چه؟

امروزه دوستانی که تمکن مالی کافی برای پرداخت دیه، خسارت و... ندارند، در دادگاه با عنوان اعسار از پرداخت محکوم به، مواجه می‌شوند و برایشان سوال به وجود می‌آید که اعسار از پرداخت محکوم به، به چه معناست؟

در پاسخ به این سوال باید گفت: "چنانچه شخصی از جانب دادگاه به پرداخت دیه، خسارت، جزای نقدی، مهریه یا امثال اینها محکوم شود و بااین‌حال تمکن مالی برای تأدیه نداشته باشد، می‌تواند از فرصت تقدیم دادخواست اعسار بهره‌مند شود. به‌این‌ترتیب، محکوم علیه می‌تواند طبق برخی از مواد قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی نظیر ماده ۳ و با ارائه فرم اعسار از محکوم‌به از قاضی بخواهد که مبلغ محکوم‌شده را در به‌تدریج و به‌صورت اقساطی بپردازد."

 به شخصی که ادعای اعسار او اثبات شده باشد، مُعسر گفته می‌شود. بر اساس ماده ۶ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی «معسر کسی است که به دلیل نداشتن مالی به جز مستثنیات دین، قادر به تأدیه دیون خود نباشد.» مستثنیات دین، اموالی مثل خانه هستند که در صورت بدهکار بودن شخص، دادگاه نمی‌تواند آن‌ها را توقیف کند.

 تصور کنید که در حال رانندگی هستید و با سرعت بالا با یک عابر پیاده تصادف می‌کنید. این سانحه منجر به نقص‌عضو آن شخص می‌شود و شما هم در دادگاه محکوم‌به پرداخت دیه می‌شوید. این در حالی است که شما دانشجو هستید، یک کار پاره‌وقت دارید و خلاصه اینکه پولی برای پرداخت دیه در دست ندارید. در این حالت می‌توانید از امکانی به نام «اعسار از پرداخت محکوم‌به» استفاده کنید؛ یعنی به دادگاه دادخواست دهید که قادر نیستید کل مبلغ دیه را یکجا بپردازید.

 حال سؤال این است که چطور باید این دادخواست را به دادگاه ارائه داد؟ هرچند مراحل ثبت و پیگیری این تقاضا را در ادامه توضیح می‌دهیم؛ اما شما می‌توانید با دانلود دادخواست اعسار از پرداخت محکوم‌به از سایت وکیل‌باشی، یک دادخواست استاندارد در دست داشته باشید. چرا که این فرم قضایی با دقت بالا و به‌صورت کاملاً حرفه‌ای از سوی وکلای پایه یک دادگستری تنظیم شده است.

 ثبت دادخواست اعسار پرداخت محکوم‌ به و مراحل آن:

 مردی را در نظر بگیرید که همسرش ضمن مطالبه مهریه از دادگاه، او را محکوم کرده است که هزار سکه بهار آزادی به او بپردازد. در اینجا محکوم‌به تعدادی سکه بهار آزادی است که زوج برای تأدیه آن به‌صورت اقساط می‌تواند اعسار از پرداخت مهریه را مطرح کند. این شخص باید مراحل زیر را برای ثبت و پیگیری فرم اعسار محکوم‌به پشت سر بگذارد:

 ۱. مراجعه به دفتر خدمات قضایی، ثبت‌نام در سامانه ثنا و ثبت دادخواست اعسار از محکوم‌به

 ۲. ارجاع دادخواست به شعبه دادگاه

 ۳. تعیین وقت جلسه رسیدگی به درخواست خواهان و احضار شهود معرفی شده از سوی خواهان (در اینجا شخصی که مدعی اعسار است را خواهان می‌نامیم).

 ۴. برپایی جلسه رسیدگی به ادعای خواهان. بررسی مدارک و مستندات ارائه‌شده توسط خواهان و شنیدن اظهارات او

 ۵. در نهایت صدور رأی و رد یا تایید اعسار

 ماده ۱۰ قانون اجرای محکومیت‌های مالی در همین رابطه می‌گوید که «پس از ثبت دادخواست اعسار دادگاه مکلف است فوراً با استعلام از مراجع ذی‌ربط و به هر نحو دیگر که ممکن باشد نسبت به بررسی وضعیت مالی محکومٌ علیه جهت روشن‌شدن اعسار یا ایسار او اقدام کند.»

 منظور از ایسار، تمکن مالی فردی است که ادعای تنگدستی و نداری کرده است. در واقع اگر برای قاضی محرز شود که خواهان اعسار برخلاف آنچه بیان کرده توان مالی برای پرداخت محکوم‌به را دارد و ادعای او واهی است، او را معسر نمی‌شناسد. به‌این‌ترتیب خواسته او رد می‌شود و گواهی اعسار از محکوم‌به نیز برای او صادر نخواهد شد.

دلایلی که باعث رد اعسار از پرداخت محکوم به می‌شود؟

در بعضی از مواقع درخواست شخص بر مبنی اعسار از پرداخت محکوم به، رد می‌شود. این رد اعسار به دلایل مختلفی صورت می‌گیرد که به بررسی آنها می‌پردازیم:

1. اگر محکوم علیه برای فرار از پرداخت دین دادخواست اعسار داده باشد.

2. در صورتی که محکوم علیه نتواند عدم تمکن مالی خود را ثابت کند.

3. زمانی که محکوم علیه تمام اموال خود را به دادگاه معرفی نکرده باشد.

4. در صورتی که محکوم علیه اموال و دارایی کافی برای پرداخت دارد.

5. هنگامی که درآمد محکوم علیه برای پرداخت محکوم به، کافی است.

دقت داشته باشید اگر اعسار از پرداخت محکوم به، رد شود. محکوم علیه باید هزینه دادرسی و کل هزینه محکوم به، را پرداخت کند؛ همچنین ممکن است محکوم علیه جلب شود.

مدارک لازم جهت دادخواست اعسار از محکوم به:

 برای اینکه موفق به گرفتن رأی اعسار از محکوم‌به شوید، باید مدارک زیر را به دادخواست خود ضمیمه کنید:

 · دادنامه‌ای که توسط آن محکوم‌به پرداخت وجه نقد یا تأدیه مال شده‌اید

 · استشهادیه اعسار

 · صورت‌حساب تمام حساب‌های بانکی

 · فهرست همه اموالی که تحت مالکیت شما هستند مثل خانه، ماشین و… .

 به‌خاطر داشته باشید که تنظیم دادخواست مزبور و مدارکی که باید به آن پیوست شود اهمیت زیادی در صدور رای به نفع فرد مدعی اعسار دارد. به همین دلیل، توصیه می‌کنیم در این مسیر یک وکیل متبحر را در کنار خودتان داشته باشید. در این راستا، وکلای تیم ما با کوله‌باری از تجربه و دانش حقوقی فراوان همواره جهت ارائه مشاوره حقوقی در کنار شما هستند.

 تعداد شهود برای اثبات اعسار از پرداخت محکوم‌ به

 در سطرهای قبلی از وجود شاهد برای اثبات معسر بودن فرد محکوم صحبت کردیم. سؤالی که مرتباً از وکلا پرسیده می‌شود این است که چند شاهد برای اثبات این قضیه داشته باشیم؟ نکته اول این است که برای اثبات ادعای خود می‌توانید از فرم‌هایی به نام استشهادیه استفاده کنید که ما در مقاله استشهادیه چیست، به طور کامل نحوه تنظیم آن را توضیح داده‌ایم.

 در حالت کلی تعداد شهود مورد نیاز برای دادخواست‌های اعسار حداقل ۲ شاهد است که باید اطلاعاتی دقیقی نسبت به وضعیت زندگی و معیشت مدعی اعسار داشته باشند.

 ماده ۹ قانون محکومیت‌های مالی نیز در این باره می‌گوید:

 «شاهد باید علاوه بر هویت، شغل، میزان درآمد و نحوه قانونی امرار معاش مدعی اعسار، به این امر تصریح کند که با مدیون به مدتی که بتواند نسبت به وضعیت معیشت وی اطلاع کافی داشته باشد، معاشرت داشته و او افزون بر مستثنیات دین هیچ مال قابل‌دسترسی ندارد که بتواند به‌وسیله آن دین خود را بپردازد.»

 آیا تقاضای اعسار مطلق از پرداخت محکوم‌ به در دادگاه پذیرفته می‌شود؟

 در جواب این پرسش باید بگوییم که محاکم دادگستری به تقاضای اعسار مطلق هیچ توجهی نمی‌کنند. زیرا درهرصورت باید بدهی محکوم‌شده پرداخت شود و پذیرش اعسار مطلق به معنای قبولی معسر بودن همیشگی محکومٌ‌علیه است. اینجا است که محکوم‌شده هیچ‌گاه نمی‌تواند بدهی‌اش را پس بگیرد؛ پس متضرر شده و دادرسی او بی‌معنی خواهد بود.

 اعسار از پرداخت محکوم‌ به تابع کدام قانون است؟

 آن‌چنان‌که تا این لحظه بارها اشاره داشتیم، قانون اعسار از پرداخت محکوم‌ به همان قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی است که در سال ۱۳۹۴ به تصویب رسیده و در تمامی پرونده‌های اعسار اجرای آن ضرورت دارد.

مهلت دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به چقدر است؟

در صورتی که محکومیت شما مالی باشد، باید در مهلت مقرر دادخواست اعسار خود را به دادگاه ارائه دهید و تا زمان رای دادگاه از جلب به زندان شما جلوگیری شود. اما اگر محکومیت‌ شما جزایی باشد محکوم علیه می‌تواند قبل از اتمام مهلت مقرر دادخواست خود را به دادگاه تقدیم کند. قابل به ذکر است که ارائه اعسار از پرداخت محکوم به حتی پس از مهلت قانونی امکان پذیر است، اما در این حالت نمی‌توان جلوی حکم را گرفت.

 نحوه تعدیل اقساط از پرداخت محکوم‌ به

 این نکته طلایی را هیچ‌گاه از یاد نبرید که اگر معسر بودن شخص توسط قاضی تأیید شود، او حق دارد طی اقساط مشخص‌شده از سوی دادگاه بدهی‌اش را بپردازد. به‌این‌ترتیب، مادامی که این شخص اقساط خود را می‌پردازد، می‌تواند از دادگاه تعدیل اقساطش را درخواست کند. جالب است بدانید که تقاضای تعدیل هم شامل کاهش مبلغ و هم شامل افزایش مبلغ هر قسط می‌شود.

 ممکن است از تقاضای افزایش مبلغ اقساط تعجب کنید؛ مگر می‌شود فردی اوضاع مالی خرابی داشته باشد و حالا بخواهد چنین درخواستی بدهد؟ واقعیت این است که وضعیت مالی فرد معسر می‌تواند یک سری از اتفاقات مانند ارث‌بردن، تغییر شغل و... بهتر شود. البته خلاف این حالت نیز قابل‌تصور است؛ یعنی فرد معسر به دلیل برخی از اتفاقات مانند ازدست‌دادن شغل، بیمار شدن و... اوضاع مالی بدتری پیدا کند. در هر دو حالت، او قادر است که درخواست خود را به دادگاه ارائه دهد. برای اثبات این امر نیز تنظیم استشهادیه تعدیل اقساط محکوم‌به بسیار ضروری است. شما می‌توانید این استشهادیه را از طریق سایت وکیل‌باشی دانلود کرده و از متن استاندارد آن بهره ببرید.

 ماده ۱۱ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی در همین مورد نیز تشریح کرده است که:

 در صورت ثبوت اعسار، چنانچه مدیون متمکن از پرداخت به نحو اقساط شناخته شود، دادگاه ضمن صدور حکم اعسار با ملاحظه وضعیت او مهلت مناسبی برای پرداخت می‌دهد یا حکم تقسیط بدهی را صادر می‌کند. در تعیین اقساط باید میزان درآمد مدیون و معیشت ضروری او لحاظ شده و به نحوی باشد که او توانایی پرداخت آن را داشته باشد.

 تبصره ۱ - صدور حکم تقسیط محکوم‌به یا دادن مهلت به مدیون، مانع استیفای بخش اجرا نشده آن از اموالی که از محکومٌ علیه به دست می‌آید یا مطالبات وی نیست.

 تبصره ۲ - هر یک از محکوم ٌله یا محکومٌ علیه می‌توانند با تقدیم دادخواست، تعدیل اقساط را از دادگاه بخواهند. دادگاه با عنایت به نرخ تورم بر اساس اعلام مراجع رسمی قانونی کشور یا تغییر در وضعیت معیشت و درآمد محکومٌ علیه نسبت به تعدیل میزان اقساط اقدام می‌کند.

 هزینه اعسار از پرداخت محکوم‌ به چقدر است؟

 به نظر شما برای پرداخت هزینه اعسار از محکوم‌به و ثبت دادخواست مربوط به آن، باید معادل دعاوی مالی پول پرداخت کنیم یا معادل دعاوی غیرمالی؟ به طور خلاصه، نظر اکثریت حقوق‌دانان در نشست‌های قضایی انجام‌شده بر این است که این دادخواست جزء دعاوی مالی محسوب شده و باید مطابق تعرفه این گونه دعاوی هزینه بدهید.

 حال اگر مبلغ محکوم‌به بالا باشد و شخص محکوم، هزینه دادرسی برای رسیدگی به دادخواست اعسار از محکوم‌به را نداشته باشد باید چه‌کار کند؟ در اینجا چنین شخصی می‌تواند ۲ درخواست اعسار بدهد؛ یکی برای اعسار از هزینه دادرسی که در مقاله‌ای تحت عنوان اعسار از هزینه دادرسی به آن اشاره کرده‌ایم و دیگری برای اعسار از پرداخت محکوم‌به.

 آیا اعسار در پرداخت دیه امکان‌پذیر است؟

 همان ابتدای مطلب اشاره داشتیم که اعسار از پرداخت محکوم‌به مختص زمانی است که فردی توسط رأی دادگاه به پرداخت وجه نقد یا تأدیه مالی معین محکوم شود؛ بنابراین آنچه تاکنون برای محکومان به دیه نیز جاری است. بر همین اساس، تمام افرادی که تمکن مالی ندارند و درعین‌حال به پرداخت دیه محکوم شده‌اند، می‌توانند از اعسار و تقسیط دیه استفاده کنند. در واقع، اعسار از پرداخت دیه، نوعی اعسار در محکوم‌به است. درنهایت برای درک بهتر اعسار از محکوم‌به کافی است به آموزش تصویری دعوای اعسار که در سایت قرار داده‌ایم، مراجعه کنید. در این ویدئو به زبانی ساده مسائل اولیه اعسار را توضیح داده‌ایم.

 و اما جمع‌بندی مطلب

 ازآنجایی‌که اعسار از پرداخت محکوم‌به یکی از مسائل حقوقی پرتکرار میان مردم است، این مقاله از وکیل‌باشی را به این موضوع اختصاص دادیم. در این نوشته گفتیم این نوع از اعسار جایی معنا پیدا می‌کند که فردی توسط حکم دادگاه محکوم‌به پرداخت وجه نقد یا تأدیه مال شود؛ اما توان مالی برای اجرای حکم ندارد. پس بهترین گزینه این است که برای احکامی مثل دیه، مهریه، خسارت و... اعسار بدهید. اعسار برای دیه، اعسار برای مهریه و دادخواست‌های نظیر اینها، همگی نشان‌دهنده اعسار از محکوم‌به هستند. در این میان به تفاوت اعسار از هزینه دادرسی و محکوم‌به نیز اشاره کوتاهی داشتیم،

 چنانچه دراین‌رابطه سؤال یا ابهامی دارید، آن را در قسمت نظرات بنویسید. مشاوران حقوقی و وکلای تیم همواره پاسخگوی شما عزیزان هستند.

راضیه حبیبی_ کارشناس حقوقی وکیل‌باشی