0 تا 100 طلاق به علت عسر و حرج + نحوه اثبات و نمونه رای

در پاسخ به این سؤال که درخواست عسروحرج چیست؟ باید بگوییم که عسر و حرج، یکی از اصطلاحات پرکاربرد فقهی است که در قانون مدنی کشور نیز از آن استفاده شده است. احتمالاً این اصطلاح را بارها درباره طلاق شنیده‌اید؛ اما طبیعی است که چیزی راجع به آن ندانید. "عُسر" در لغت به معنای مشقت و سختی است و "حَرَج" نیز به تنگی یا به تنگنا آمدن معنا می‌شود. بر همین اساس، عسروحرج را در حقوق "به تنگ آمدن از سختی" تعبیر می‌کنند. طلاق عسروحرج، از انواع طلاق‌هایی است که ما در قانون مدنی داریم و شرایط خاصی دارد که در این مطلب قصد داریم درمورد آن صحبت کنیم.

عسروحرج یعنی چه؟ در چه مواردی کاربرد دارد؟

همان‌طور که در مقدمه توضیح دادیم، عسروحرج به معنی به سختی افتادن یا به تنگ آمدن از سختی است که کاربرد زیادی در طلاق دارد.

برحسب ماده 1130 قانون مدنی، درصورتی‌که در طول زندگی مشترک از جانب زوج شرایط غیرقابل تحملی برای زوجه به‌وجودآید که ادامه زندگی را برای او با مشکل مواجه کند، خانم می‌تواند با اثبات عسر و حرج در دادگاه، تقاضای طلاق کند. به‌عنوان‌مثال، مرد، زن را به‌صورت مستمر کتک بزند و به او آسیب برساند. پس از اثبات عسروحرج از سوی زوجه، اگر مرد حاضر به طلاق دادن زن نشود، قاضی زوجه را با اجازه خودش و بدون نیاز به حضور مرد، طلاق می‌دهد.

بنابراین، اگر خانمی هستید که در طول زندگی زناشویی خود، سختی فراوانی از جانب همسرتان متحمل شده‌اید و قصد جدایی دارید، می‌توانید با ثبت دادخواست طلاق به علت عسروحرج از همسرتان جدا شوید. باید تأکید کنیم این دادخواست به‌صورت استاندارد و توسط وکلای متبحر وکیل‌باشی در امور خانواده تنظیم شده است

 قاضی طی یک سری شرایط خاص ادعای عسروحرج را از شما می‌پذیرد که در ادامه همه آن‌ها را توضیح می‌دهیم.

طلاق عسروحرج چه نوع طلاقی است؟

حقوق‌دانان، طلاق را به 2 دسته بائن و رِجعی تقسیم کرده‌اند. طلاق رجعی آن است که مرد می‌تواند در دوران عده به زن رجوع کند و دوباره به زندگی خود بازگردد. این در حالی است که در طلاق‌های بائن، مرد حق رجوع به خانم را ندارد. بر همین مبنا، طلاق ناشی از عسروحرج نیز طلاق بائن محسوب می‌شود. واقعیت این است که رجوع مرد به زن، مخالف شدت و سختی ایجادشده برای زن است. اگر این طلاق را رجعی بدانیم، باز هم مرد می‌تواند همچنان برای زن مشقت به وجود آورد و او را به سختی بیشتری بیفکند.

در چه مواردی برای زن عسروحرج محقق می‌شود؟

قانون‌گذار در ماده 1130 قانون مدنی، مصادیق عسروحرج را آورده است؛ یعنی اگر خانم در زندگی مشترکش یکی از موارد زیر را تجربه کند، حق درخواست طلاق ناشی از عسروحرج را دارد:

1.   ترک خانه و زندگی از سوی مرد، آن هم به‌صورت غیرموجه که باید دست‌کم 6 ماه پشت سرهم یا 9 ماه به‌صورت متناوب باشد. (به حداقل 6 ماه و 9 ماه دقت کنید)

2.   اعتیاد مرد به مشروبات الکلی یا مواد مخدر؛ البته درصورتی‌که به اساس زندگی مشترک آسیب برساند و او حاضر به ترک آن اعتیاد باشد.

3.   محکوم‌شدن مرد به حبس به مدت 5 سال یا بیشتر، در جایی که حکم او قطعی شده باشد.

4.   کتک‌زدن و آسیب رساندن به زن به‌صورت مستمر.

5.   هرگونه بدرفتاری با زن که تکرار شود و در عرف هم تحمل آن به‌صورت مداوم، غیرقابل‌تصور باشد.

6.   مبتلا شدن مرد به بیماری‌های روانی صعب‌العلاج و همین‌طور بیماری‌های صعب‌العلاج قابل سرایت.

سایر مواردی که باعث به سختی افتادن زن شود و دادگاه آن ر‌ها را احراز کند، هر چند جزء موارد بالا نباشد؛ مثلاً زنی پس از ازدواج متوجه شود که شوهر او همجنسگرا است و این مسئله زندگی را برای او دشوار سازد.

در صورت داشتن هرگونه از دلایل بالا شما می‌توانید نمونه دادخواست طلاق به علت عسر و حرج زوجه را تهیه کرده و به مراجع قضایی ارائه دهید تا هر چه سریعتر اقدامات طلاق انجام گیرد.

به یاد داشته باشید که داشتن اطلاعات حقوقی بالا برای اثبات عسروحرج زوجه در دادگاه، بسیار ضروری است. چرا که قضات در این مورد سخت‌گیر هستند و صرفاً وکلای باتجربه و کاربلد از پس اثبات این موضوع برمی‌آیند. در همین راستا، شما می‌توانید با ثبت درخواست مشاوره حقوقی در سایت وکیل‌باشی، با وکلای پایه یک و فعال در زمینه حقوق خانواده گفتگو کرده و مشکل خود را حل کنید.

راه‌های اثبات عسر و حرج برای گرفتن حکم طلاق

هنگامی که زن دادخواست طلاق عسر و حرج را به دفتر خدمات قضایی ارائه می‌کند، باید مدارک اثبات‌کننده ادعای خویش را به دادخواست ضمیمه کند؛ مثلاً گواهی پزشکی قانونی مبنی بر شکستگی و کبودی اعضای بدن حتماً در رأی قاضی تأثیر دارد.

دیگر راه‌های اثبات عسر و حرج عبارت‌اند از:

1. گواهی پزشکی زوجه مبنی بر صدمات جسمی و روحی 

2. شکایت و گزارش های ثبت شده در مراجع قانونی دال بر خشونت خانگی

3. اثبات عسر و حرج با شاهد 

4. ارائه مدارک سوء معاشرت، اعتیاد، ترک زندگی از جانب همسر

با در دست داشتن این مدارک قادر هستید، درخواست طلاق به علت عسر و حرج را از دادگاه خواستار شوید.

بااین‌حال اگر زن به خاطر سوءرفتار مرد دچار عسروحرج شود و مدرکی برای اثبات آن نداشته باشد، چاره چیست؟ در این گونه موارد اثبات عسروحرج با شاهد یا با استناد به عرف صورت می‌پذیرد. خانم 20 ساله‌ای را در نظر بگیرید که با اجبار خانواده به عقد مردی ۷۰ساله درآمده و هیچ علاقه‌ای به او ندارد. اختلاف سنی بسیار زیاد میان زن و شوهر و کراهتی که زن از آن مرد دارد، در نظر عرف دلیلی بر عسروحرج است و زوجه می‌تواند درخواست طلاق به دلیل عسر و حرج ناشی از تنفر را از دادگاه بخواهد.

یکی از سوالاتی که برای شما عزیزان مطرح است چنین می‌باشد: که طلاق عسر و حرج چقدر طول می‌کشد؟ در پاسخ به این سوال باید گفت: پروسه طلاق به علت عسروحرج زمان مشخصی ندارد، چرا که این فرایند رسیدگی به طلاق به عوامل مختلفی چون شلوغی دادگاه‌ها و پراکندگی پرونده‌های قضایی، پیچیدگی پرونده‌ها، عدم همکاری طرفین، عملکرد دادگاه‌ها و کارشناسان بستگی دارد. به طور کلی برای این پروسه مدت زمانی که تعیین شده حدود هشت ماه تا یک سال نیز می‌باشد.

دراین‌رابطه پیشنهاد می‌کنیم ویدئوی آموزش تصویری دعوای طلاق را مشاهده کنید تا کلیات روند طلاق را دقیق‌تر بشناسید.

شروط 12 گانه در سند ازدواج چه تفاوتی با موارد عسروحرج دارد؟

این نکته کلیدی را در ذهن خود نگه دارید که ما چیزی تحت عنوان شروط 12 گانه عسر و حرج نداریم. در واقع، عبارت صحیح، "شروط ۱۲ گانه ضمن عقد" یا "شروط دوازده‌گانه طلاق" است که در ادامه آن‌ها را نام می‌بریم.

شروط دوازده‌گانه مندرج در سند ازدواج (قباله نکاح) در واقع به سود زوجه پیش‌بینی شده‌اند. چنانچه هر کدام از این موارد محقق شوند، زن می‌تواند ضمن ارائه دادخواست طلاق و بدون نیاز به رضایت مرد، از او جدا شود. نکته مهم، شباهت برخی از شروط 12گانه با مصادیق عسروحرج است که باعث می‌شود عده زیادی از مردم به‌اشتباه به آن‌ها شروط 12 گانه عسروحرج بگویند.

موارد مندرج در سند ازدواج عبارت‌اند از:

1.  پرداخت‌نکردن نفقه از سوی شوهر به مدت 6 ماه در جایی که مجبور کردن او به پرداخت نفقه امکان‌پذیر نباشد.

2.  بدرفتاری مرد با زن به‌نحوی‌که ادامه زندگی مشترک را برای او دشوار سازد.

3.  مبتلا شدن مرد به بیماری‌های صعب‌العلاج به‌شرط اینکه ادامه زندگی برای زن طاقت‌فرسا شود.

4. مجنون شدن مرد در مواردی فسخ نکاح ممکن نباشد.

5.   زوجه منع اشتغال زوج به شغلی که برخلاف مصالح خانواده، آبروی زن یا منافی عفت باشد را قبلاً از دادگاه گرفته باشد و مرد به این حکم توجهی نکند. اگر مرد همچنان به آن شغل ادامه دهد، زن می‌تواند با اثبات این مورد در دادگاه از شوهر خود جدا شود.

6 محکومیت مرد به حکم قطعی 5 سال حبس و بیشتر یا جزای نقدی که به خاطر ناتوانی در پرداخت، به‌جای آن 5 سال بازداشت شود.

7 اعتیاد مرد به‌نحوی‌که به زندگی خانواده او آسیب رسانده و زندگی برای زن مشکل شود.

8. مرد، خانه را بدون عذر موجه به مدت 6 ماه متداول ترک کند.

9.محکومیت قطعی مرد به جرایمی که مجازات آن‌ها اعم از حد و تعزیر باشد.

10. اگر پس از گذشت 5 سال از زندگی مشترک، زن از همسرش باردار نشود و علت آن هم عقیم بودن زوج باشد.

11. چنانچه زوج مفقودالاثر شود و پس از گذشت 6 ماه از مراجعه زوجه به دادگاه پیدا نشود.

12. اگر مرد، همسر دیگری بدون رضایت همسر اول اختیار کند یا به تشخیص دادگاه نسبت به همسرانش رعایت عدالت را نداشته باشد.

دقت کنید که ملاک احراز موارد گفته‌شده، تشخیص قاضی دادگاه است؛ مثلاً در جایی که شغل مرد مخالف مصالح خانواده و حیثیت زن باشد، این دادگاه است که تشخیص می‌دهد آیا شغل مرد آبروی زن را به خطر می‌اندازد یا نه.

رابطه بذل مهریه و تحقق عسروحرج و نمونه رای طلاق عسروحرج

برخی از خانم‌ها تصور می‌کنند با بخشیدن مهریه، اکراه آن‌ها نسبت به زندگی مشخص شده و برای قاضی هم این امر اثبات می‌شود که او دارای شرایط عسروحرج است. برای درک بهتر این مسئله، بهتر است خلاصه پرونده و رأی صادره در این مورد را مطالعه کنید.

رأی خلاصه جریان پرونده

در تاریخ 1393/03/26 خانم ز. ع.پ. با وکالت آقای ع. ک. دادخواستی به طرفیت آقای ک. پ. به خواسته صدور حکم طلاق به لحاظ عسروحرج تقدیم دادگستری شیراز نموده و وکیل خواهان توضیح داده است که موکله به حکایت سند نکاحیه پیوست همسر شرعی و دائمی خوانده می‌باشد دارای یک فرزند مشترک می‌باشند بنا به دلائل ذیل موکله در عسروحرج بوده و امکان ادامه زندگی مشترک برایش نیست 1- اختلاف فرهنگی و فکری از بدو زندگی مشترک 2- مفارقت جسمانی و نداشتن رابطه قریب به دوسال 3- مطرح نمودن چندین پرونده علیه همدیگر و از بین رفتن حریم در زندگی 4- موکله حاضر به بخشش کلیه حقوق ناشی از زوجیت ازجمله مهریه، نفقه، اجرت‌المثل در قبال طلاق به‌جز 20 عدد سکه که قبلاً وصول نموده که خود به تنهائی دلیل بر عسروحرج می‌باشد و موکله علاوه بر مدارک دارای شهود می‌باشد و از دادگاه تقاضای صدور قرار استماع شهادت شهود و سپس صدور حکم به طلاق به استناد ماده 1130 قانونی مدنی دارد، رسیدگی به شعبه هفتم دادگاه عمومی حقوقی شیراز ارجاع می‌گردد و آقای م. ق.ز. وکیل دادگستری به‌عنوان وکیل خوانده انتخاب و معرفی می‌شود و جلسه دادگاه در تاریخ 1393/04/30 با حضور وکلای طرفین تشکیل می‌گردد وکیل خواهان به شرح دادخواست تقدیمی خواسته را توضیح می‌دهد و بر طلاق موکله خود تأکید می‌کند، وکیل خوانده اظهار می‌دارد دعوی مطروحه متکی و مستند به هیچ دلیل محکمه‌پسندی نیست و لایحه‌ای تقدیم داشته‌ام و تقاضای بذل توجه به مفاد لایحه را دارم، دادگاه پس از استماع اظهارات وکلای طرفین ختم رسیدگی را اعلام می‌کند و به شرح دادنامه شماره 00650 – 1393/04/31 با این استدلال که برابر مقررات شرع و قانون هیچ‌کدام از موارد معنونه از ناحیه خواهان نمی‌تواند دلیل بر عسروحرج باشد، خواسته خواهان را غیر صحیح تشخیص و حکم به بطلان دعوی وی صادر می‌کند، خانم ز. ع.پ. با وکالت آقای ع. ک. نسبت به رأی صادره تجدیدنظرخواهی می‌نماید و در لایحه اعتراضیه با تکرار مطالب قبلی در توجیه طلاق اضافه می‌کند موکله کلیه حق‌ و حقوق از مهریه و غیره را در قبال طلاق بذل می‌نماید و حتی 20 سکه از مهریه را که اخذ نموده است حاضر به استرداد آن نیز می‌باشد، وکیل زوج هم در لایحه خود اعلام می‌دارد زوجه بدون دلیل و عذر شرعی اقدام به ترک زندگی کرده است و موکل به همسرش علاقه دارد و با داشتن یک فرزند مشترک دختر حاضر به طلاق نیست ضمن اینکه موکل بخشی از مهریه و اجرت‌المثل ایام زوجیت را پرداخت نموده است ...، شعبه محترم 22 دادگاه تجدیدنظر استان فارس حسب الارجاع به تجدیدنظرخواهی رسیدگی نموده و پس از ارجاع امر به داوری و اخذ نظر داوران نهایتاً با اعلام ختم رسیدگی به‌ موجب دادنامه شماره 01105 با استدلال به اینکه زوجه کلیه حقوق مالی ناشی از زوجیت را در قبال طلاق بذل می‌نماید و این موضوع به‌تنهایی مبین عسروحرج مشارالیها است، رأی تجدیدنظر خواسته را نقض و به استناد ماده 1130 قانون مدنی حکم به الزام زوج به حضور به یکی از دفاتر طلاق و مطلقه نمودن زوجه از نوع طلاق خلع صادر می‌کند و حضانت فرزند مشترک تا سن هفت‌سالگی به مادر واگذار و برای پدر حق ملاقات منظور و نفقه فرزند را هم برعهده پدر قرار می‌دهد، آقای ک. پ. با وکالت آقای م. ق.ز. نسبت به رأی دادگاه تجدیدنظر فرجام‌خواهی به عمل می‌آورد و پرونده پس از انجام تبادل لوایح به دیوان عالی کشور ارسال و به این شعبه ارجاع می‌گردد که به هنگام شور مشروح لایحه فرجام‌خواه و لایحه جوابیه فرجام‌خوانده قرائت خواهد شد. هیئت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید پس از قرائت گزارش آقای انصاری عضو ممیز و اوراق پرونده مشاوره نموده چنین رأی می‌دهد:

رأی شعبه دیوان عالی کشور

دادنامه فرجام‌خواسته مالاً مخدوش و واجد ایراد است؛ زیرا طلاق صرفاً با بذل مهریه و سایر حقوق به تنهائی عنوان عسروحرج ندارد و نمی‌تواند مصداق آن باشد؛ ولی اگر دادگاه پس از رسیدگی‌های لازم احراز نماید که سوءرفتار زوج به حدی است که ادامه زوجیت برای زوجه قابل‌تحمل نبوده و وی برای رهائی خود حاضر به بذل گردیده است در این صورت می‌توان بذل مهریه را دلیل عسروحرج تلقی نمود که در پرونده امر ادعای روشنی بر سوءرفتار زوج مطرح نگردیده است و حتی زوجه ادعای کراهت شدید به حدی که موجب عسروحرج گردد را نیز مطرح نکرده است و دادگاه هم راجع به سوءرفتار زوج به حدی که زوجه را در تنگنای قرار داده و ادامه زندگی را برای وی غیرقابل‌تحمل کرده باشد هیچ‌گونه بررسی انجام نداده است علی‌هذا در وضعیت حاضر دادنامه صادره قابلیت تأیید را ندارد و نقض می‌گردد و رسیدگی مجدد به همان دادگاه صادرکننده رأی منقوض محول تا با رسیدگی همه‌جانبه رأی مقتضی مستدل صادر فرمایند.

رئیس و مستشار شعبه 23 دیوان عالی کشور

یعقوب انصاری - موسی جعفری

نکته طلایی رأی صادره این است که:

صرف تقاضای طلاق همراه با بذل مهریه و سایر حقوق مالی، دلیل تحقق عسروحرج زوجه نیست؛ بلکه در صورت اثبات سوءرفتار زوج و غیرقابل‌تحمل بودن ادامه زوجیت برای زوجه، این موضوع دلیلی بر بذل مهریه در طلاق عسر و حرج تلقی می‌شود.

و اما جمع‌بندی مطلب

در این نوشته از وکیل‌باشی تلاش کردیم تا زوایای مختلف طلاق عسروحرج را توضیح دهیم و در این مسیر اطلاعات دقیقی را به شما عزیزان منتقل کنیم. همان‌طور که گفتیم، طلاق ناشی از عسروحرج، بر اساس ماده 1130 قانون مدنی انجام می‌شود؛ اما در شروط دوازده‌گانه سند ازدواج نیز چندین شرط مشابه موارد عسروحرج هم داریم. بااین‌حال، ماهیت این دو مورد برای طلاق گرفتن از سوی زن متفاوت است که برای مطالعه بیشتر بهتر است به متن مقاله مراجعه کنید. در نهایت، اگر سؤال یا ابهامی درمورد طلاق عسروحرج دارید، آن را در قسمت نظرات بنویسید یا در سامانه چراغ، پرسش خود را مطرح کنید. در هر یک از حالات، وکلا و مشاوران حقوقی ما همواره پاسخگوی شما هستند.

راضیه حبیبی_ کارشناس حقوقی وکیل‌باشی