جرم ترک انفاق یا نپرداختن نفقه (شرایط تحقق و نکات)

همه ما می‌دانیم که در نکاح دائم، علاوه بر مهریه و سایر حقوق مالی، نفقه نیز به خانم تعلق می‌گیرد. این در حالی است که زن نباید نسبت به انجام وظایف زناشویی خود کوتاهی کرده  بایستی اصطلاحاً از همسر خود تمکین کند. در واقع، شرط گرفتن نفقه این است که زن از مرد تمکین کند و یادتان باشد که این موضوع مختص عقد دائم است، نه عقد موقت (صیغه). حال اگر خانم به تمام تکالیف زناشویی خود عمل کند؛ اما مرد از پرداخت خرجی و تأمین نیازهای زن امتناع نماید، جرم ترک انفاق صورت گرفته است. 

جرم ترک انفاق، طی عدم پرداخت نفقه به زن، فرزند و سایر افرادی که نفقه دادن به آن‌ها به‌موجب قانون واجب است، رخ می‌دهد. در همین راستا، ما در این نوشته از مجموعه مقالات نفقه چیست وکیل‌باشی، درباره صفر تا صد این جرم صحبت می‌کنیم.

منظور از جرم ترک انفاق چیست؟

"برحسب ماده 53 قانون از حمایت خانواده، ترک انفاق، جرم محسوب می‌شود. منظور از جرم ترک انفاق این است که مرد به‌رغم داشتن توانایی مالی به همسر یا سایر اشخاص واجب‌النفقه مثل فرزند، خود، نفقه ندهد. به‌این‌ترتیب، مجازات ترک انفاق مطابق این ماده، حبس تعزیری درجه شش است که به‌عبارتی میزان آن، حبس بین 6 ماه تا 2 سال خواهد بود."

همان‌طور که در مقالات مربوط به نفقه هم توضیح دادیم، نفقه زن عبارت است از مسکن، لباس، غذا، اثاث خانه، هزینه‌های درمانی و بهداشتی که به طور متعارف با وضعیت زن تناسب داشته باشد. حتی می‌توان پول‌توجیبی را هم جزئی از نفقه دانست که در صورت عدم پرداخت همه اینها توسط شوهر یا پدر، زن یا فرزندان مرد حق شکایت از او را خواهند داشت. بر همین اساس، مردان باید بدانند که نتیجه شکایت ترک انفاق از آن‌ها چیزی جز حبس نخواهد بود.

در همین راستا، وکیل‌باشی با کمک وکلای متخصص خود در امور کیفری، شکواییه ترک انفاق را برای شما عزیزان تنظیم کرده است. مهم‌ترین مزیت استفاده از این شکایت‌نامه، دسترسی به یک شکواییه حرفه‌ای است. از سوی دیگر شما با در اختیار داشتن ویدئوی آموزش تصویری جرم ترک انفاق، به‌خوبی با مراحل و نحوه شکایت نفقه آشنا خواهید شد.

شرایط تحقق جرم ترک انفاق از سوی مرد

این سؤال خیلی از خانم‌هایی است که همسرشان مدت‌ها است خرجی آن را نمی‌دهد: «در دادگاه ترک انفاق چه بگوییم؟» در واقع، پیش‌ازاین که بخواهید چیزی را در دادگاه بیان کرده یا اصطلاحاً ادعای ترک نفقه از جانب همسرتان را مطرح کنید، باید با شرایط تحقق جرم ترک انفاق آشنا باشید. چه‌بسا، این شکایت را طرح کنید؛ اما شکواییه‌تان به دلیل عدم اثبات جرم، رد شود.

بنابراین، برای تحقق جرم ترک انفاق، وجود دو شرط زیر لازم است:

تمکن یا توان مالی زوج

مرد باید از نظر مالی توانایی پرداخت نفقه را داشته باشد؛ در غیر این صورت، خانم نمی‌تواند از او شکایت کیفری کند؛ بنابراین، اولین شرط تحقق جرم ترک انفاق این است که مرد توان مالی برای پرداخت مخارج همسرش نداشته باشد. به‌عنوان‌مثال، مردی که به‌خاطر ازکارافتادگی یا در حبس بودن، نمی‌تواند به همسرش خرجی بدهد، مرتکب جرم ترک انفاق نشده است.

به یاد داشته باشید که مرد می‌تواند با دفاع از اتهام ترک نفقه به دلیل نداشتن استطاعت مالی، از تبعات این جرم خلاص شود. ازاین‌رو، در صورت عدم اثبات جرم ترک انفاق از سوی زوجه، تنها راه‌حلی که برای زن باقی می‌ماند، استفاده از دادخواست مطالبه نفقه و ارائه آن به دادگاه حقوقی است. البته، اگر مرد در طول چند ماه از پرداخت خرجی زن امتناع کند، خانم راهکار دیگری هم دارد که در ادامه مطلب و در قسمت ترک انفاق و طلاق به آن اشاره خواهیم کرد.

تمکین زوجه (عدم نشوز زن)

ماده 1108 قانون مدنی می‌گوید که: هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود. پس دومین شرط تحقق جرم ترک انفاق، تمکین نکردن خانم از شوهرش است. بر همین اساس، خانم باید از نظر قانونی در تمکین همسر خود باشد تا «ناشزه» تلقی نشود. ناشزه، زنی ناسازگار است که نسبت به همسرش نافرمانی کرده و به اصطلاح، از او تمکین نمی‌کند .

منظور از تمکین نیز تمکین عام و خاص است. تمکین عام؛ یعنی این که زن، به گفته قانون‌گذار اهمیت بدهد و مفاد ماده 1105 قانون مدنی را بپذیرد. این ماده بیان می‌کند که ریاست خانواده با شوهر است؛ بنابراین همراهی و سازگاری با مرد در راستای ریاست او بر خانواده تمکین عام تلقی می‌شود.. تمکین خاص نیز همان ایجاد رابطه جنسی در حد متعارف با همسر است.

با این حساب، متوجه شدید که در چه صورت شکایت ترک انفاق رد می‌شود. در واقع، اگر هر یک از شرایط بالا وجود نداشته باشد، نمی‌توان گفت که زوج ترک انفاق کرده و او مجرم است. البته توصیه ما در وکیل‌باشی این است که قبل از هرگونه اقدام، با یک وکیل خبره گفتگو کنید. در واقع تفاوتی ندارد که شما خانم باشید و روش شکایت نفقه را انتخاب کرده یا مردی باشید که به جرم ترک انفاق از شما شکایت شده است. درهرحال، بهتر است برای برداشتن گام‌هایی مطمئن، از خدمات مشاوره حقوقی با وکلای متبحر ما بهره‌مند شوید.

جرم ترک انفاق چطور ثابت می‌شود؟

آیا خانمی هستید که می‌خواهد به دلیل خرجی ندادن از همسر خود شکایت کند؛ اما چگونگی اثبات عدم پرداخت نفقه توسط زوج را نمی‌داند؟ درصورتی‌که همسر شما علی‌رغم برخورداری از قدرت مالی، نسبت به تأمین مایحتاج زندگی شما بی‌مسئولیت است، می‌توانید با دردست‌داشتن مدارک لازم برای اثبات ترک انفاق، وقوع این جرم را ثابت کنید.

برای اثبات این جرم، ابتدا باید مراحل شکایت نفقه زن را پشت سر بگذارید. به‌عبارت‌دیگر، ابتدا باید در سامانه ثنا که یک بخش از سایت عدل ایران است ثبت‌نام کنید. سپس برای ثبت شکواییه به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و مدارک خود را همراه شکایت‌نامه تنظیمی به مسئول دفتر تحویل دهید. {دقت کنید که مراحل شکایت برای نفقه فرزند نیز دقیقاً به همان شیوه‌ای است که توضیح دادیم.}

مدارکی که برای اثبات جرم ترک انفاق نیاز دارید در همه حال و همواره یکسان نیستند. ممکن است خانمی از طریق شهادت شهود مانند شهادت همسایه‌ها بتواند ترک انفاق از سوی همسرش را ثابت کند؛ درحالی‌که خانم دیگری صورت‌جلسه پاسگاه محله که نشان می‌دهد شوهرش او را از خانه بیرون کرده را به قاضی ارائه کند.

یکی از مهم‌ترین مدارک ضروری برای اثبات این جرم، دردست‌داشتن استشهادیه است. استشهادیه، فرمی است که داخل آن مشخصات شهود نوشته می‌شود و آن‌ها کتباً اتفاقات رخ‌داده را تأیید می‌کنند. با کلیک‌کردن روی استشهادیه ترک نفقه، به‌راحتی این مدرک کلیدی را دانلود کنید.

ترک انفاق و طلاق از سوی زن

آیا با ترک نفقه از سوی شوهر، خانم می‌تواند طلاق بگیرد؟ پاسخ کوتاه به این سؤال، بله است. چرا که قانون‌گذار در ماده 1129 قانون مدنی ضمانت اجرای نفقه زن را مشخص کرده است. مقنن در این ماده صراحتاً بیان کرده که اگر مرد نفقه ندهد ابتدا دادگاه او را محکوم به پرداخت می‌کند. اگر مرد همچنان برخلاف حکم دادگاه رفتار کرده و مخارج زن را نپردازد، خانم می‌تواند با مراجعه به دادگاه، درخواست طلاق کند. در این حالت، قاضی مرد را موظف می‌کند تا همسرش را طلاق دهد و اگر مرد برای طلاق حاضر نشود، طلاق با رأی ترک انفاق انجام خواهد شد.

نحوه اجرای حکم نفقه

در مواردی که زوج ملزم به پرداخت نفقه بوده؛ اما از اجرای حکم دادگاه خودداری می‌کند، خانم راه‌های مختلفی پیش رو دارد. به‌عنوان‌مثال، خانم می‌تواند ضمن وجود برخی شرایط، برای جلب زوج اقدام کند. یا با معرفی اموال مرد به دادگاه، حکم توقیف اموال تا سقف میزان نفقه را بگیرد. البته، توقیف اموال می‌تواند همان ابتدا و با ارائه دادخواست مطالبه نفقه به دادگاه ارائه شود. چرا که در برخی از مواقع، مردان برای فرار از دین ناشی از نفقه، به‌سرعت اموال خود را به دیگران واگذار می‌کنند!

و اما جمع‌بندی مطلب 

در این نوشته از وکیل‌باشی تلاش کردیم تا در حد امکان مبحث «جرم ترک انفاق» را با بیانی ساده و رسا برای شما عزیزان توضیح دهیم. در این میان گفتیم که این جرم و مجازات آن در ماده 53 قانون حمایت از خانواده پیش‌بینی شده است. جرمی که در صورت اثبات می‌تواند موجب زندان رفتن مرد شود و به خانم نیز این اجازه را می‌دهد تا از دادگاه درخواست طلاق کند. چنانچه پس از مطالعه مقاله باز هم سؤال یا ابهامی در این باره دارید آن را در قسمت نظرات بنویسید. وکلا و مشاوران حقوقی ما همواره پاسخگوی شما هستند. 

راضیه حبیبی_ کارشناس حقوقی وکیل‌باشی