نحوه اثبات زوجیت + نکات مهم

براساس ماده 993 قانون مدنی هرگاه بین مرد و زنی نکاح خوانده شد، باید طبق قانون و تشریفات اسلامی این نکاح چه موقت باشد، چه دائم در دفاتر ازدواج ثبت گردد. در صورتی که نکاح به صورت قانونی به ثبت نرسیده باشد، باعث ایجاد چالش‌ها و مشکلاتی می‌شود.

در این نوشتار ابتدا به موضوع اثبات زوجیت یعنی چه؟ می‌پردازیم، سپس دعوای اثبات زوجیت چیست را شرح می‌دهیم. تا آخر این مطلب همراه ما باشید.

اثبات زوجیت چیست؟

هنگامی که مرد و زن قصد ازدواج با یکدیگر را دارند، باید طبق قانون اسلامی ایران و براساس ماده 993 قانون مدنی بین آن دو نکاح انجام گیرد و سپس به صورت قانونی این ازدواج ثبت گردد. اگر این ازدواج به صورت رسمی و به دلایلی به ثبت نرسیده باشد، برای طرفین مسئولیت کیفری و حقوقی ایجاد می‌شود. حتی ممکن است که یکی از طرفین، رابطه زوجیت را انکار کند و این امر باعث ایجاد مشکل در اثبات حقوق زن و فرزندان شود. در چنین شرایطی اگر زن یا مرد بخواهند رابطه زوجیت را اثبات کنند، در دادگاه باید دعوی اثبات رابطه زوجیت را مطرح کرده سپس با راه‌حل‌های مختلف این رابطه را اثبات کنند. 

" اثبات زوجیت دائم و (موقت) هنگامی موضوعیت دارد که یکی از طرفین منکر ازدواج و نکاح زن و شوهری شود و طرف دیگر به منظوردریافت حقوق خویش (هرگونه حقی چون مهریه، نفقه، حضانت فرزندان، انحصاروراثت) با ادله و راه‌های مختلف مانند: سند ازدواج، اقرار، شهادت و شهود، این پیوند را در دادگاه اثبات می‌کند."

برای آگاهی بیشتر از نحوه اثبات رابطه زوجیت به شما پیشنهاد می‌شود، حداقل یک بار آموزش تصویری اثبات زوجیت را تماشا کنید تا مسیر پرونده را به راحتی و بدون دردسر پیش ببرید.

روش ها و راه های اثبات زوجیت

ادله اثبات رابطه زوجیت شامل موارد زیر می‌باشد:

1. سند کتبی

سند کتبی، یکی از مهم‌ترین مدارک و ادله اثبات واقعه نکاح می‌باشد. زوجین هنگام عقد نکاح سندی را امضا می‌کنند که این سند یکی از راه‌های اثبات ادعا رابطه زناشویی محسوب می‌شوند. در صورتی که این سند رسمی نبوده و فقط در حضور زن و شوهر و بستگان تنظیم و امضا شده است، می‌تواند در دادگاه کمک‌دهنده باشد؛ اما اعتبار سند رسمی را ندارد. قابل ذکر است که در صورت وجود سند رسمی، اثبات رابطه زن و شوهری به راحتی انجام خواهد شد. 

2. اثبات زوجیت با اقرار

بر اساس ماده ۱۲۷۵ قانون مدنی، اقرار یکی از راه های مطمئن برای اثبات زوجیت می‌باشد. اقرار به معنای اعتراف به حقی است که به ضرر خود و به نفع دیگری انجام می‌شود. این اقرار می‌تواند به صورتی کتبی یا شفاهی باشد، به هر روشی اثبات کننده زوجیت است.

3. شهادت و شهود

شهود کسانی هستند که در هنگام عقد در محضر حضور داشته و می‌توانند در دادگاه به ازدواج بین زن و مرد شهادت دهند و بر اساس مفاد قانون باید شاهدین یک مرد و دو زن و یا دو مرد و یک زن باشند تا بدین وسیله اثبات زوجیت با شهادت شهود انجام گیرد.

4. معاشرت و همزیستی

در صورتی که زن و مرد، در یک منزل زندگی کنند و رفتار و عمل هر دو به گونه‌ای باشد که نشان دهنده زندگی مشترک آنها با یکدیگر به عنوان یک زوج است. این امر می‌تواند دلیلی بر رابطه زوجیت باشد.

5. سوگند یکی دیگر از طرق اثبات زوجیت است

سوگند یکی از ضعیف‌ترین ادله برای اثبات رابطه زن و شوهری است، به دو صورت مدعی و منکر انجام می‌گیرد. سوگند مدعی برای اثبات است و سوگند منکر برای عدم اثبات استفاده می‌شود. 

6. شیاع و استفاضه 

یکی از روش‌های اثبات وقوع عقد نکاح، اثبات زوجیت با شیاع و استفاضه است. در مواردی که سند ازدواج یا سایر مدارک کتبی معتبر در دسترس نباشد، می‌توان از این ادله استفاده کرد. لازم الذکر است که شیاع و استفاضه به معنای انتشار یک خبر یا واقعه در میان مردم به گونه‌ای است که موجب اطمینان به صحت آن خبر یا واقعه می‌شود.

7. اثبات ازدواج با عکس، فیلم و صدا

اگر عکس یا فیلمی که نشان دهنده رابطه زوجیت بین زن و مرد است را در دست دارید، می‌توانید آنها را به دادگاه ارائه داده تا با این ادله ازدواج را ثابت کرد.

موارد بالا که درباره‌ی هر یک از آن‌ها جداگانه سخن گفتیم، جزئی از شرایط اثبات زوجیت محسوب می‌شوند.

مدارک لازم برای اثبات زوجیت

برای اثبات ازدواج می‌توانید مدارک زیر را به دادگاهی که پرونده در آنجا جاری است، ارائه دهید:

• شناسنامه و مدارک شناسایی طرفین

• سند ازدواج

• شهادت شهود

• اقرار خوانده یا صورتجلسه ازدواج

• درخواست سوگند

• جلب نظر کارشناس

• تحقیقات محلی و میدانی

• درخواست استعلام

گواهی اثبات زوجیت، از جمله مدارک معتبری است که هنگام ازدواج توسط دفترخانه صادر می‌شود و وجود آن در دادگاه برای اثبات رابطه زوجیت ضروری می‌باشد.

مراحل اثبات زوجیت

برای اثبات رابطه زوجیت در دادگاه مراحلی که باید طی کنید، به شرح زیر است:

1. مدارک و شواهدی که نشان دهنده زوجیت است را جمع آوری کرده و به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی تحویل دهید

2.  درخواست اثبات زوجیت را ثبت نمایید، در این دادخواست باید مشخصات طرفین، تاریخ و محل وقوع عقد با جزئیات ذکر شود.

3. پس از ثبت دادخواست، پرونده شما به شعبه رسیدگی کننده در دادگاه خانواده ارجاع داده می‌شود.

4. در دادگاه باید هر دو طرف حاضر شده و شواهد و مدارک خود را ارائه دهند.

5. قاضی پس از بررسی مدارک و جلسه دادرسی، رای خود را صادر می‌کند.

اگر در انجام این مراحل دچار چالش یا هرگونه مشکلی شدید، می‌توانید از وکلای متخصص و مجرب وکیل باشی مشاوره حقوقی دریافت کنید.

اثبات رابطه زوجیت در صلاحیت کجاست؟

براساس ماده 4 قانون حمایت خانواده رسیدگی به دعاوی مربوط به نکاح و طلاق رجوع مرد به همسر به موجب صلح نامه یا عند الطلب، اعمال ولایت قهری، حضانت، نگهداری و تربیت فرزند، نفقه، جهیزیه، طلاق خلع، بذل مهریه، اجرت المثل ایام زوجیت، استرداد هدایای تملیکی، نفی بنوت، نفی ولد، نسب، اعلام انحلال نکاح به علت فسخ، از جمله خیارات و سایر دعاوی خانوادگی، صرفاً در صلاحیت دادگاه خانواده محل سکونت خوانده است.

به صورت کلی دادگاه‌های خانواده به منظور رسیدگی به دعاوی و امور خانوادگی تشکیل می‌شوند. در شرایطی که دادگاه خانواده در شهرستان تشکیل نگردد، دادگاه‌های حقوقی و عمومی این وظیفه را بر عهده می‌گیرند.

مجازات و حکم اثبات زوجیت

در صورتی که یکی از زوجین منکر ازدواج شود و طرف مقابل شکایت اثبات زوجیت را در مراجع قضایی ثبت کند، اگر ثابت شود انکار این رابطه بی‌‎اساس بوده است انکار کننده ازدواج به حبس تعزیری درجه شش یعنی حبس بیش از ۶ ماه تا ۲ سال و یا جزای نقدی درجه ۶ یعنی جزای نقدی بیش از بیست میلیون ریال تا هشتاد میلیون ریال، محکوم می‌شود.

طبق مفاد قانون اسلامی اگر اشخاص از رابطه زوجیت آگاهی داشته باشند؛ اما آن را در دادگاه انکار کنند برای آنها مجازات در نظر گرفته می‌شود.

اثبات زوجیت در عقد موقت

اثبات رابطه زوجیت عقد موقت کمی پیچیده‌تر از عقد دائم است؛ زیرا در ازدواج دائم سندی وجود دارد که پیوند طرفین را بتوان ثابت کرد، همچنین در هنگام عقد نکاح شاهدین حضور دارند که می‌شود از شهادت آنها در دادگاه استفاده کرد. اما در عقد موقت که گاهی اوقات مخفیانه است، هیچ شاهدی حضور ندارد؛ بنابراین نگران نباشید شما با مدارکی چون تحقیقات محلی از همسایگان، وجود پیام‌ها و مکالمات یا مهریه‌ای که در عقد موقت گرفتید، می‌توانید تا حدودی عقد موقت را ثابت کنید.

اثبات واقعه زوجیت دائم با متوفی

در صورتی که بین زوجین عقد نکاح خوانده شده است، ولی این ازدواج به صورت رسمی در جایی به ثبت نرسیده باشد و در این حین زوج یا زوجه فوت گردد. می‌توان این رابطه را از طریق مراجع قضایی و با استفاده از مدارک و شواهد اثبات کرد تا طرف مقابل از وراث قانونی وی شناخته شود و از حق و حقوقی قانونی برخوردار شود.

اثبات رابطه زوجیت اتباع خارجی

در شرایط ازدواج بین افراد ایرانی با اتباع خارجی، مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها و مقررات خاصی باید رعایت شود. برای مثال، یک زن ایرانی که قصد دارد با یک مرد خارجی ازدواج کند، نیاز به دریافت مجوز قانونی دارد. این مجوز به صورت صدور مجوز ازدواج شناخته می‌شود. اهمیت این موضوع زمانی بیشتر می‌شود که زن ممکن است به دلیل ازدواج، تابعیت خود را از دست بدهد. پرونده اثبات رابطه زن و شوهری برای اتباع خارجی زمانی مطرح می‌گردد که هر دو یا یکی از زوجین دارای تابعیت کشور دیگری باشند و یکی از آنها وجود ازدواج و عقد را نفی کند، در حالی که طرف دیگر در پی اثبات آن است. این دعوی می‌تواند در زمینه‌های متفاوتی مانند مسائل حقوقی و کیفری، حضانت فرزندان و موضوعات مرتبط با ارث مطرح شود.

نمونه رای اثبات رابطه زوجیت

رأی خلاصه جریان پرونده

خانم ز. م. با وکالت آقای م. ت. به تاریخ 94/3/17 دادخواستی به طرفیت ع. ه. به خواسته اثبات نکاح موقت تقدیم محاکم عمومی اصفهان نموده و توضیح داده حدود 4 سال پیش در حضور شهود اقدام به امضاء عقد نکاح موقت با خوانده می‌نماید و پس از اجرای صیغه نکاح مدت 4 سال با یکدیگر زندگی نموده‌اند و با توجه به اینکه عقد نکاح به صورت مکتوب تنظیم نگردیده است خوانده بدون پرداخت حقوق مالی زوجه اقدام به ترک وی نموده است و براساس مدارک موجود اعم از استشهادیه و عکس‌های گرفته شده با لباس ازدواج و فیلم‌های موجود که در زمان مقتضی تقدیم خواهد گردید تمامی موارد حکایت از رابطه زناشویی و علقه زوجیت میان آنها دارد ...درخواست طبق خواسته را دارم شعبه 7 دادگاه عمومی شیراز پس از دستور تعیین وقت و ... با حضور طرفین دعوی و وکلای ایشان در وقت مقرر 94/3/31 تشکیل پس از استماع اظهارات و دفاعیات طرفین دعوی و وکلای ایشان به شرح صورتجلسه دادگاه در خاتمه جلسه دادگاه قرار استماع شهادت شهود صادر به طرفین ابلاغ نموده و جلسه 94/4/8 جهت استماع شهادات و شهود تعرفه شده با حضور طرفین و وکلای ایشان تشکیل و اظهارات شهود به شرح اوراق جداگانه استماع نمود «... درخاتمه با توجه ضرورت استماع شهادت فرزندان خواهان دستور دعوت ایشان و تشکیل جلسه صادر که در وقت مقرر 94/4/22 اظهارات ایشان در حضور خوانده و وکلای طرفین دعوی استماع و در خاتمه جلسه دادگاه قرار تحقیق محل صادر تا کلانتری محل با مراجعه به محل سکونت خواهان از موجر ،مشاور املاک و همسایه خواهان در خصوص رفت و آمد خوانده به منزل خواهان به نمایندگی از دادگاه اقدام و نتیجه را به دادگاه گزارش نماید و کلانتری نیز با مراجعه به محل سکونت قبلی، از همسایگان ، و ... تحقیق و گزارش را در مورخ 94/5/8 به دادگاه تسلیم و طی شماره 1136 مورخ 94/5/10 ثبت دفتر دادگاه شده است و نهایتا دادگاه در وقت فوق العاده 94/5/11 پرونده را تحت نظر دادگاه و با اعلام ختم دادرسی طی دادنامه 00667 مورخ 94/5/11 با این استدلال….. با عنایت به اینکه 1.اظهارات طرفین و وکلای آنان حاکی از رابطه طرفین به منظور برقراری رابطه زوجیت می باشد 2.شهادت والدین خوانده به طور ضمنی و شهادت فرزندان خواهان به طور صریح و دقیق مؤید این رابطه است 3. ارائه دو فقره اجاره نامه منزل که به امضاء طرفین رسیده اند، نیز حکایت از تشکیل زندگی مشترک آنان دارد 4.عکس های عروسی پیوست پرونده نیز دلالت بر اجرای مراسم عروسی آنها دارد. 5.شهادت دوستان خواهان مبنی براینکه طرفین مثل زن و مرد (زوجین) مشاهده می کردند خود دلیل دیگری بر جهت ادعای خواهان است 6.گزارش مفصل رئیس کلانتری 31 جنوب نیز حاکی از این است که : نامبردگان (طرفین) چهار سال در منزل اجاره ای با هم زندگی مشترک داشته و خوانده از دی ماه سال 93 متارکه نموده و مراجعت ننموده دادگاه با توجه به جمیع مراتب معنونه رابطه طرفین را حاکی از یک رابطه شرعی و به ادعای خواهان را حداقل در قالب عقد موقت تلقی نموده زیرا این رابطه اگرچه مثبت اجرای صیغه لفظی نبوده لیکن مثبت اجرای صیغه فعلی در قالب عقد موقت معاطاتی می باشد و دادگاه خواسته خواهان را محمول بر صحت تشخیص و...حکم به اثبات رابطه موقت زوجیت بین طرفین به مدت 4 سال ...صادر اعلام نموده است . با تجدیدنظرخواهی وکیل خوانده ،شعبه 28 دادگاه تجدیدنظر استان فارس با اصلاح وحذف ( عقد معاطاتی) دادگاه تجدیدنظر خواسته را تایید نموده است که با وکیل زوج دادخواست فرجامی تقدیم که پس از طی تشریفات قانونی پرونده به دیوانعالی کشور ارسال ،و به این شعبه ارجاع شده است ،دادخواست فرجامی به هنگام شور قرائت خواهد شد. بتاریخ بالا هیات شعبه تشکیل پس از قرائت گزارش عضو ممیز واوراق پرونده مشاوره انجام چنین رای میدهد.

رای شعبه دیوان عالی کشور

ایراد موجه و موثری بر دادنامه فرجام خواسته به شماره 0732 مورخ 94/9/25 شعبه 28 دادگاه تجدیدنظر استان فارس که موجبات نقض آن را فراهم آورد بعمل نیامده است، نظر به اینکه رای مطابق قانون و دلایل موجود در پرونده صادر گردیده است مستندا به ماده 370 قانون آیین دادرسی مدنی با رد فرجام خواهی ،رأی مذکور ابرام و پرونده اعاده می‌شود. 

حسین طالبی ـ رئیس 

 علی شمس ـ مستشار 

کلام آخر

در این نوشته از وکیل باشی به اثبات رابطه زوجیت از طرف زوجه و زوج پرداختیم و روش‌ها و ادله‌های مختلفی را شرح دادیم؛ امیدواریم این مقاله گامی برای افزایش دانش شما باشد. در صورت هرگونه ابهام، سوالات و پرسش‌های خود را در کامنت‌ها و سامانه چراغ مطرح نمایید.

ماهک حقیقی_ کارشناس حقوقی وکیل باشی