بررسی شرایط قرارداد استخدام و نکات ضروری آن

قراردادهای کاری آن‌قدر برای همه ما مهم هستند که به نظر می‎رسد باید تمام مواد قانون کار را از حفظ باشیم و تفسیر آن‎ها را بدانیم. در این میان، آگاهی از حقوق کارگر و کارفرما می‌تواند به کاهش چشمگیر اختلافات کاری آن‎ها کمک کند. یکی از مسائل مهم در این رابطه، اطلاع از شرایط قرارداد استخدام است که البته، محدود به یک یا دو شرط نمی‌شوند.

ازاین‎رو، در این مطلب از وکیل باشی قصد داریم این شرایط را به صورت جزئی بررسی کنیم. چنانچه تا انتها همراه ما باشید، ضمن مطالعه این نوشته، پی می‎برید که در زمان نگارش قرارداد کاری خود، چه موضوعاتی باعث باطل شدن آن خواهند شد؟ قانون‌گذار نوشتن کدام موارد را در متن توافق الزامی دانسته است؟ اگر توافقات طرفین بر خلاف مفاد قانون کار باشد چه مشکلی به‌وجود می‌آید؟

قرارداد استخدام، چه نوع قراردادی است؟

قرارداد استخدامی به توافقی گفته می‌شود که بین کارفرما و کارگر برای انجام یک کار یا وظیفه تنظیم می‌شود. این قرارداد به عنوان یک مستند رسمی برای تعیین شرایط استخدام کارمند در شرکت یا سازمان مورد نظر استفاده می‌شود.

{هرچند در قانون کار ایران از لفظ کارگر استفاده شده است؛ اما عناوینی مانند کارمند، کارپذیر، نیروی کار و منابع انسانی نیز دلالت بر همان نام دارند و ما در وکیل‌باشی از سایر عناوین مرتبط نیز استفاده می‌کنیم.}

در تمام قراردادهای استخدامی، شرایط استخدام کارمند، شامل حقوق و مزایا، وظایف و مسئولیت‌های شغلی، ساعات کاری، مدت زمان قرارداد، شرایط انتقال، جابه‌جایی، استعفا و سایر شرایط مربوط به نوع کار تعیین و توافق می‌شود.

این قرارداد برای حفظ حقوق و تعهدات هر دو طرف، به خصوص کارگر، بسیار مهم است و هر دو طرف باید به شرایط و تعهدات قرارداد پایبند باشند. به همین دلیل، توصیه می‌شود که حتی برای گذراندن دوره کارآموزی در یک شرکت نیز قرارداد استخدامی تنظیم کنید. چرا که وجود نداشتن چنین توافقی به احتمال فراوان، باعث ایجاد مشکلات متعدد نظیر اختلاف بر سر دستمزد، میزان ساعات کار و... میان کارپذیر و کارفرما خواهد شد. با استفاده از نمونه قرارداد کار، میتوانید از حقوق خود به خوبی دفاع نمایید.

چند نوع قرارداد استخدام داریم؟

ما در مطلب همه چیز درباره قرارداد کار، صفر تا صد این موضوع را مورد بررسی قرار داده و گفتیم که استخدام در نهادها و سازمان دولتی و شرکت‌های خصوصی در 3 حالت کلی زیر صورت می‌گیرد:

1.   استخدام رسمی

2.   استخدام قراردادی

3.   استخدام پیمانی

البته قراردادهای استخدامی در شرکت‌های خصوصی، شامل انواع مختلفی مانند قرارداد کار ساعتی، معین، پروژه‌ای و.. می‌شود که در این باره نیز می‌توانید به مقاله انواع قرارداد کار مراجعه کنید.

مهم‎ترین شرایط قرارداد استخدام از نگاه قانون کار

‌"درمورد شرایط قرارداد استخدام در قانون کار ابتدا باید طبق تصریح ماده 9 قانون کار، مشروعیت مورد قرارداد، معین بودن موضوع قرارداد و اهلیت کارفرما و کارمند موردتوجه واقع شود. این در حالی است که شرایط کلی قرارداد استخدام شامل مواردی همچون تعیین تعداد ساعات کار، دستمزد، تعداد روزهای مرخصی، نحوه انجام کار و مسائلی از این دست، خواهد بود".

شرایط صحت قرارداد استخدام

شرایط صحت قرارداد کار، شرایطی هستند که برای اعتبار و اجرای صحیح انواع قرارداد کار باید رعایت شوند. بر همین اساس، قانون‌گذار در ماده 9 قانون کار درمورد شروط صحت قراردادهای استخدامی به صورت شفاف صحبت کرده است. این ماده بیان می‌کند که برای صحیح بودن و همین‌طور نافذ بودن قرارداد کار، در زمان بستن قرارداد، رعایت شرایط ذیل الزامی است:

1.   مشروعیت قرارداد: قرارداد کار باید مشروع و مبتنی بر قوانین و مقررات مربوطه باشد. مثلاً انعقاد قرارداد برای فروش مشروبات الکلی یا مواد مخدر، در حقوق ایران به‌هیچ‌وجه شرعی و قانونی نیست؛ پس این قرارداد باطل است.

2.   اهلیت طرفین: هر دو طرف قرارداد، به عنوان کارفرما و کارمند، باید اهلیت لازم را داشته باشند. به عنوان مثال، کارفرما باید علاوه بر داشتن مجوزهای لازم برای تأسیس کارگاه باید توانایی پرداخت دستمزد نیز داشته باشد. از سوی دیگر، کارمند باید برای انجام کار موردنظر توانایی‌های لازم را دارا باشد؛ مثلاً کودک نباشد.

3.   معین بودن موضوع قرارداد: قرارداد باید در مورد موضوع خاصی مثل کار در شرکت به عنوان حسابدار باشد و شامل جزئیات دقیقی در مورد وظایف کاری، مدت زمان کار و شرایط دیگر مربوط به کار باشد.

البته منظور از معین بودن قرارداد استخدام، محدود به این مورد نبوده و این موضوع را در سایر شرایط این توافق، بررسی می‌کنیم.

سایر شرایط قرارداد استخدام

شرایط قرارداد استخدام، بسته به نوع قرارداد و نوع شغل می‌تواند متفاوت باشد، اما شرایط مشترک در تمام قراردادهای استخدامی بر اساس ماده 10 قانون کار، آن چیزی است که در ادامه بیان می‌کنیم.

به یاد داشته باشید که مطابق ماده 8 قانون کار‌ "شروط مذکور در قرارداد کار یا تغییرات بعدی آن در صورتی نافذ خواهد بود که برای کارگر مزایایی کمتر از امتیازات مقرر در این قانون‌ منظور نشود"  

شرایط قرارداد استخدام بر اساس ماده 10 قانون کار عبارت‌اند از:

حقوق و مزایا

حقوق و مزایایی که به کارمند پرداخت می‌شود، بسته به نوع شغل و میزان تجربه و تحصیلات شخص، متفاوت است. اما برای بسیاری از شغل‌ها، حداقل حقوق و مزایا تعیین شده است که باید رعایت شود. حقوق و مزایای کارمند، شامل حقوق پایه بر اساس ساعات کاری، پاداش‌ها، بیمه، مرخصی، اضافه کاری، حق اولاد و... خواهد بود.

ساعات کاری، مرخصی و تعطیلات

 ساعات کاری بر مبنای اعلام ماده 51 قانون کار، نباید روزانه از 8 ساعت بیشتر باشد و در طول هفته نیز باید 44 ساعت در نظر گرفته شود. محاسبه مرخصی و تعطیلات کارگران نیز باتوجه‎به سایر مواد همین قانون، انجام می‌شود.

محل انجام کار

اینکه کارگر یا کارمند در چه محیطی به انجام فعالیت‌های شغلی خود می‌پردازد، اهمیت زیادی دارد. این مسئله حتماً باید در متن قرارداد کار ذکر شود. آیا کارمند موظف به حضور در شرکت است؟ می‌تواند در منزل و به صورت دورکاری، کار خود را انجام دهد؟ آیا کارمند محل کار ثابت دارد یا دائماً در حال مأموریت و جابه‌جایی است؟

تاریخ انعقاد قرارداد کار و مدت آن

تاریخ شروع به کار از سوی کارگر، همان تاریخ تنظیم قرارداد کار است. دقیقاً از همین تاریخ نیز تعهدات کارفرما نسبت به کارگر شروع می‌شود. درج مدت قرارداد نیز از دیگر شرایط قرارداد استخدام است. کارفرما موظف است مدت قرارداد اعم از دائمی، موقت، معین و... را در توافق بنویسد.

شرایط پایان قرارداد

شرایط پایان خدمت باید در قرارداد مشخص شده باشد. برای بسیاری از شغل‌ها، مدت زمان پیش‌بینی شده برای اطلاع رسانی به کارفرما برای پایان قرارداد تعیین شده است. مثلاً کارمند موظف است یک ماه پیش از ترک کار، این موضوع را به کارفرما اطلاع دهد. سایر روش‌های پایان قرارداد شامل پایان مدت قرارداد، پایان کار به دلیل مرگ، بازنشستگی، استعفا، اتمام موضوع کار و... است که توصیه می‌کنیم به صورت دقیق در متن توافق درج شوند.

در بند انتهایی ماده 10 قانون کار، قانون‌گذار اشاره می‌کند موارد دیگری که عرف و عادت شغل یا محل، ایجاب نماید نیز باید در توافق درج شوند. پس، چنانچه برای انجام یک کار، عرف شرایط خاصی را در نظر داشته باشد، باید آن شروط نیز عیناً ذکر شوند.

توصیه می‌شود که هنگام امضای قرارداد کار، کلیه شرایط را با دقت بررسی کنید و در صورت نیاز با وکیل مشورت کرده و مشاوره حقوقی دریافت کنید.

و اما جمع‌بندی مطلب

شرایط قرارداد استخدام، موضوعی است که در این مطلب از وکیل‌باشی به آن پرداختیم. همان‌طور که مطالعه کردید، برخی از شرایط این قرارداد آن‌قدر اهمیت دارند که در صورت رعایت نشدن، قرارداد را به مرز ابطال می‌کشانند. بنابراین، تنظیم قرارداد کار که یک سند رسمی نیز به شمار می‎آید، باید اولویت تمام کارفرماها و کارمندان باشد.

بدون تردید، نگارش یک قرارداد استخدامی صحیح و اصولی، کاری تخصصی است که وکلا و مشاوران باتجربه در امور قراردادها از پس آن برمی‌آیند. مجموعه حقوقی وکیل‌باشی ضمن ارائه انواع خدمات حقوقی، تنظیم قرارداد سفارشی شخصی‌سازی شده و متناسب با خواسته‌های شما را در اسرع وقت انجام می‌دهد. نگارش متن کلیه قراردادهای آماده و سفارشی در این مجموعه، توسط وکلای پایه یک دادگستری صورت می‌گیرد.

راضیه حبیبی_ کارشناس حقوقی وکیل‌باشی