چالش‌ها و نکات حقوقی قرارداد استخدام پرستار

حدوداً 7 سالی است که پرستار یک خانم مسن هستم. به‌خاطر وضعیت بد اقتصادی، مجبور بودم بدون بستن قرارداد استخدام پرستار، طی این سال‌ها کار کنم. فرزندان آن خانم مسن هیچ‌گونه دستمزد، بیمه و سایر مزایای کارگری به من پرداخت نکرده‌اند. همیشه ادعا می‌کردند، تو در این خانه ساکن هستی و ما به جای دریافت پول رهن و اجاره از تو، می‌خواهیم که 24 ساعته از مادرمان نگهداری کنی. حالا چند روزی است که او فوت شده و من می‌خواهم حق و حقوق قانونی‌ام را از ورثه درخواست کنم. به‌تازگی متوجه شدم که کاش قرارداد کتبی داشتم!

این‌ها بخشی از صحبت‌های خانمی است که به‌عنوان پرستار سالمند، مشغول به کار بوده؛ اما از حقوق قانونی‌اش خبری نداشته است. این روزها، پرستاری از سالمندان، خردسالان و حتی بیماران حاد و صعب‌العلاج در منازل قوت گرفته است. این موضوع باعث شده شغل پرستاری در منزل، به‌صورت تمام‌وقت یا پاره‌وقت، رایج شود.

در همین راستا و در این مطلب از وکیل‌باشی قصد داریم راجع به ارکان، نکات حقوقی و نحوه تنظیم قرارداد استخدام پرستار صحبت کنیم.

تفاوت پرستاران بیمارستانی با پرستار خصوصی در منزل

هنگامی که از قرارداد استخدام پرستار صحبت می‌کنیم، ناخودآگاه پرستاران شاغل در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی به ذهن خطور می‌کنند. امروزه، پرستاری طیف وسیعی پیدا کرده است. از پرستار شاغل در بیمارستان گرفته تا پرستارهای خصوصی و افرادی که در منازل از بیماران، کهن‌سالان و کودکان نگهداری می‌کنند. عموم افراد بر دسته آخر نیز نام پرستار را اطلاق می‌کنند.

در مقاله انواع قرارداد کاری، توضیح دادیم که اگر فردی در یکی از ادارات و سازمان‌های دولتی استخدام شود، قواعد قانون کار شامل او نخواهد شد. این در حالی است که پرستاران بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها با وزارت بهداشت قرارداد بسته‌اند و مستخدم دولت محسوب می‌شوند.

بهتر است بدانید، برخی از پرستاران دارای مدرک دانشگاهی؛ با شرکت‌های پرستاری دارای مجوز از سوی وزارت بهداشت قرارداد دارند و به‌صورت پرستار خصوصی به منازل اعزام می‌شوند؛ بنابراین، تفاوت میان پرستاران شاغل در بیمارستان با پرستارهای خصوصی، در دو مورد زیر است:

• تفاوت در محل کار آن‌ها
• تفاوت در کارفرما

کارفرمای پرستار خصوصی یا شرکت‌های خدمات پرستاری است یا خانواده سالمند و کودک. کارفرمای پرستار بیمارستانی، وزارت بهداشت (دولت) است. به یاد داشته باشید که نادیده‌گرفتن هر کدام از این نکته‌های حقوقی، به‌راحتی بر اجرای درست قرارداد و حتی آینده کودک و سالمندتان تأثیر می‌گذارد. در نتیجه، ضروری است که از قراردادی جامع و کامل در این مورد بهره بگیرید. در همین راستا، وکلای تیم حقوقی وکیل‌باشی که تجربه سال‌ها قراردادنویسی حرفه‌ای را دارند، نسبت به تنظیم قرارداد سفارشی اقدام کرده‌اند. قراردادهای سفارشی، برخلاف قراردادهای آماده بنا بر خواسته‌ها، تمایلات و محدودیت‌های فردی مخاطب و به‌صورت کاملاً فنی و حقوقی نگاشته می‌شوند.

بررسی مفهوم و ماهیت قرارداد استخدام پرستار

در واقع، آنچه در این نوشته می‌خوانید مربوط به پرستاران منازل است که یا هیچ‌گونه مدرک دانشگاهی پرستاری ندارند یا دارای تجربه و مدرک هستند؛ اما به‌صورت خصوصی فعالیت می‌کنند.

این افراد یا تازه‌کار هستند یا دارای سابقه کار. درهرصورت، قرارداد کار این دسته از پرستاران، بر مبنای قواعد حاکم بر قانون کار تنظیم می‌شود.

"قرارداد استخدام پرستار، موافقت‌نامه‌ای کتبی میان شخص پرستار و کارفرما است. این توافق‌نامه طبق موادی از قانون کار ازجمله مواد 2، 3، 7 و 35 منعقد می‌شود. به‌این‌ترتیب، پرستار خصوصی، چه فارغ‌التحصیل رشته پرستاری باشد یا نه در ازای دریافت حق‌الزحمه از کارفرما، متعهد به مراقبت از فرد موردنظر (اعم سالمند، کودک یا بیمار) خواهد شد."

اجزاء اصلی و ارکان تنظیم قرارداد استخدام پرستار

همان‌طور که تا این قسمت از مقاله متوجه شدید، نگهداری از سالمند، کودک یا اشخاص بیمار که به هر دلیلی در منزل هستند، بخشی از وظایف یک پرستار است. البته، کلمه "نگهداری" گسترده است؛ بنابراین، امکان دارد یک کارفرما مدعی شود که منظورش از پرستاری صرفاً دارو دادن، تزریقات و اموری ازاین‌دست نیست. پس شستن ظرف‌های غذای بیمار یا پخت‌وپز برای او را هم در زمره وظایف پرستار خصوصی قرار می‌گیرد.

اصولاً تأکید بر نوشتن قرارداد استخدام پرستار و داشتن یک نسخه از آن، به دلیل جلوگیری از اختلاف نظرات بر سر تفسیر یک واژه و اصطلاح همچون "نگهداری" است. به همین دلیل، در ادامه اجزا و ارکان قرارداد استخدام پرستار به‌صورت خصوصی را بیان می‌کنیم تا هر دو طرف بهتر بتوانند با حقوق و تکالیف خود آشنا شوند. مفاد این توافق عبارت‌اند از:

طرفین قرارداد

کلیه اطلاعات شخصی پرستار و کارفرما در این قسمت درج می‌شود. همان‌طور که بالاتر هم اشاره کردیم، ممکن است شما برای استخدام پرستار خصوصی به شرکت‌های خدمات پرستاری مراجعه کنید. وظیفه این شرکت‌ها معرفی پرستار به شما است. در این‌گونه موارد، همه اطلاعات شرکت مذکور نیز باید در فرم توافق نوشته شود.

موضوع قرارداد

موضوع این قرارداد عیارت است از استخدام پرستار خصوصی در منزل جهت مراقبت از سالمند، کودک یا فرد بیمار.

توصیه می‌کنیم حتماً به واژه سالمند و... اشاره کنید. چرا که وظایف پرستار در رسیدگی به هر یک از این افراد متفاوت است. پس جزئیات را هیچ‌گاه فراموش نکنید.

مدت قرارداد استخدام پرستار

به یاد داشته باشید که مدت قرارداد در این موافقت‌نامه، مدتی محدود است و در غالب اوقات، این توافق به صورت قرارداد کار موقت تدوین می‌شود. البته که می‌توان چنین قراردادی را به‌صورت دائمی (غیرموقت) نیز منعقد کرد؛ اما متأسفانه کمتر کارفرمایی چنین کاری را انجام می‌دهد.

پس قرارداد استخدام پرستار، معمولاً یک قرارداد کار موقت و با مدت محدود است که می‌تواند به‌صورت پاره‌وقت (کمتر از 8 ساعت کاری روزانه) یا تمام‌وقت (8 ساعت کاری در روز) تدوین شود. این مورد به توافقات میان طرفین بستگی دارد.

شرایط استخدام پرستار کودک یا سالمند

منظور از شرایط استخدام موارد مرتبط با کار این فرد است. مسائلی نظیر:

• دستمزد پرستار و نحوه پرداخت آن
• ساعات کاری (قرارداد به‌صورت پاره‌وقت است یا تمام‌وقت؟)
• مرخصی‌ها و تعطیلات
• مزایای پرستاری مانند بیمه، پاداش، عیدی و...

تعهدات طرفین

در اینجا، کلیه وظایف فرد پرستار باید ذکر شود. اصلی‌ترین وظیفه هر پرستار رعایت اخلاق حرفه‌ای است و مراقبت از بیمار است. در ادامه تعهدات پرستاران خصوصی را برایتان توضیح داده‌ایم.

درمورد تعهدات کارفرما، می‌توان به پرداخت به‌موقع حق‌الزحمه، همکاری با پرستار در امور مهم مثل حمایت روانی از سالمند یا کودک و مواردی ازاین‌قبیل اشاره کرد.

شرایط و نحوه فسخ قرارداد استخدام پرستار

فسخ، به معنی پایان‌دادن به قرارداد از طرف یکی از طرفین است. در این باره، در مطلب فسخ قرارداد کار به‌صورت مفصل صحبت کرده‌ایم. کافی است بدانید که در چه مواردی طرفین حق فسخ دارند. مثلاً اگر پرستار به وظایف خود عمل نکند، کارفرما حق فسخ و خاتمه‌دادن به قرارداد را دارد. در اینجا هم مذاکرات و خواسته‌های هر دو طرف تعیین‌کننده شرایط و نحوه فسخ است.

رسیدگی به اختلافات طرفین

مقدمه‌ای که در ابتدای مقاله نوشتم، یکی از هزاران نارضایتی‌هایی است که ریشه در دنیای واقعی دارد. البته، دلیل اصلی ایجاد آن دعوا، ننوشتن قرارداد کتبی است. هرچند قانون کار قرارداد شفاهی را هم معتبر می‌داند؛ اما معمولاً توافقی که روی کاغذ نیاید خالی از اختلاف نخواهد بود.

درهرصورت، کارفرما و پرستار باید برای آینده نیز برنامه مدونی داشته باشند تا چنانچه اختلافی بروز کرد، به‌سرعت آن را حل کنند. ازاین‌رو، طرفین می‌توانند برای جلوگیری از مراجعه به دادگاه و پشت سر گذراندن فرایندی طولانی، از شرط داوری استفاده کنند. برای آشنایی بیشتر با مقررات و قواعد مربوط به تعیین داور، مقاله داوری در قراردادها را بخوانید.

مهم‌ترین نکات حقوقی قرارداد استخدام پرستار

به‌موازات انعقاد هر قرارداد، ممکن است ابهاماتی در آن مطرح شود. پس باید از وجود هر نوع ابهام در تفسیر قرارداد جلوگیری کنید. نکات حقوقی بعدی را نیز به همین دلیل برایتان آورده‌ایم:

تعیین وظایف پرستار

باتوجه‌به فردی که باید از او مراقبت شود، وظایف پرستار متغیر خواهد بود. نگهداری جسمی و مراقبت از سلامت یک کودک با رسیدگی به یک سالمند تفاوت‌های زیادی دارد. در برخی از اوقات پرستار خصوصی موظف است در منزل از یک فرد دارای بیماری روانی نگهداری کند. درهرصورت، وظایف کلی پرستار در منزل عبارت است از:

• کنترل وضعیت جسمی و روانی فرد و گزارش‌دهی مرتب به کارفرما و پزشک فرد.
• تعویض پانسمان، سوند، تزریق سرم، آمپول
• کنترل روزانه فشارخون، قند خون و...
• همراهی با فرد و کمک به نظافت شخصی او
• نظارت بر مصرف صحیح داروها
•  آماده‌کردن وعده‌های غذایی و میان‌وعده

خیلی‌ها می‌پرسند که آیا انجام امور منزل بر عهده پرستار سالمند است؟ این موضوع به توافقات پرستار و کارفرما بستگی دارد و باید حتماً پیش از امضای قرارداد راجع به آن مذاکره کرد. چرا که بسیاری از پرستاران، به نظافت منزل، استحمام فرد، پختن غذا و موارد مشابه هیچ تمایلی ندارند.

ضمانت حسن انجام کار

معمولاً کارفرماها برای ضمانت حسن انجام کار اقدام به گرفتن سفته از پرستار می‌کنند. این قضیه درمورد شرکت‌های خدمات پرستاری نیز صدق می‌کند. درمورد صحیح بودن اخذ سفته از فرد کارگر (در اینجا پرستار) میان حقوق‌دانان اختلاف‌نظر است. اما به نظر می‌رسد که این موضوع منع قانونی نداشته باشد. بااین‌حال، به 3 نکته بسیار ضروری زیر دقت کنید.

چنانچه کارفرما از شما درخواست سفته کرد، حتماً عبارت "جهت حسن انجام کار" را بنویسید. ذکر این عبارت، جلوی سوءاستفاده‌های احتمالی کارفرما را خواهد گرفت. از نوشتن تاریخ نیز خودداری کنید و حتماً یک کپی از سفته را نزد خود نگه دارید.

بررسی مدارک و تجربه کاری پرستار

حتی اگر از طریق شرکت‌های خدمات پرستاری اقدام به استخدام پرستار می‌کنید، باز هم باید سابقه کاری، نداشتن سوءپیشینه، اطمینان از سلامت روان و مدارک پرستار را به‌خوبی بررسی کنید.

و اما جمع‌بندی مطلب

قرارداد استخدام پرستار خصوصی یا پرستار در منزل، موضوعی بود که در این مطلب به طور کامل آن را از جنبه حقوقی بررسی کردیم. پس از تعریف این قرارداد و بیان تفاوت‌های میان پرستاران بیمارستانی و خصوصی، نحوه تنظیم این موافقت‌نامه را به‌سادگی توضیح دادیم. امیدواریم که تمام نکات حقوقی و موارد مطرح شده برای شما مفید و کاربردی باشد.

چنانچه در این مورد به خدماتی همچون مشاوره حقوقی آنلاین، نگارش حقوقی و برگزاری جلسه آنلاین یا حضوری با وکیل پایه یک دادگستری نیاز داشتید، آن را با مشاوران وکیل‌باشی در میان بگذارید. وکلای تیم، همراه و پاسخگوی همیشگی شما خواهند بود.

راضیه حبیبی_کارشناس حقوقی وکیل‌باشی