قرارداد نقل و انتقال سهام را چگونه بنویسیم

سهام، بخشی از سرمایه شرکت‌های سهامی است که بیان ساده، نوعی حق مالی به شمار می‌آید. حال، سهام‌داران می‌توانند به 2 شکل، مالک چنین حقی شوند:

1.   به شکل قانونی و از طریق انعقاد قرارداد

2.   به‌صورت قهری (از طریق ارث)

این نکته را هم باید بدانید که سهام ممکن است ممتاز، با نام باشد یا بی‌نام. این موضوع به ماهیت شرکت بستگی دارد. در این مقاله مجالی برای پرداختن به انواع شرکت‌ها همچون سهامی عام، سهامی خاص، با مسئولیت محدود و... وجود ندارد. به همین دلیل، این مطلب از وکیل باشی را صرفاً به قرارداد نقل و انتقال سهام اختصاص دادیم تا نکات حقوقی و نحوه تنظیم این توافق را بیان کنیم.

مالکان سهام به‌عنوان سهام‌داران در شرکت شریک می‌شوند و در نتیجه برای آن‌ها حقوق و تعهداتی به وجود می‌آید. به‌طورکلی، سهام، نماینده قسمتی از سرمایه شرکت است که به‌صورت تعدادی و با ارزشی مشخص به فرد یا شرکتی واگذار می‌شود و به‌عنوان مالکیت در اختیار سهام‌دار قرار می‌گیرد.

سهام‌داران باتوجه‌به تعداد و میزان سهامی که در اختیار دارند، حق مشارکت در تصمیم‌گیری‌های شرکت و همچنین دریافت سود از فعالیت‌های شرکت را دارند. پیش از مطالعه ادامه مطلب، باید بهتر است بدانید که در صورت فروش سهام، مالک سهام به میزان قیمت فروش آن سود یا زیان خواهد داشت.

قرارداد نقل‌ و انتقال سهام چیست؟

به نظر شما چرا برای خریدن یا فروختن سهام شرکت، از اصطلاح "نقل‌وانتقال" استفاده می‌کنیم؟ پاسخ این است که قانون‌گذار در ماده 338 ق. م تصریح می‌کند بیع (خریدوفروش) یعنی: بیع تملیک عین به‌عوض معلوم. در اینجا صحبتی از فروش یا خرید هیچ مال معینی مثل خانه، دستگاه جوشکاری، حیوان و... نشده است؛ بنابراین، برای بیع انواع حقوق مالی و غیرمالی مثل همین سهام به‌ناچار باید یک راه قانونی دیگر را انتخاب کنیم.

"قرارداد نقل‌وانتقال سهام، مطابق ماده 10 قانون مدنی میان انتقال‌دهنده و انتقال‌گیرنده سهام منعقد می‌شود. به‌این‌ترتیب، مالک سهام، مقدار مشخصی از سهم را به منتقل‌الیه، واگذار نموده و در ازای آن نیز، مبلغ مشخصی را دریافت می‌کند. به‌محض انتقال سهم، مالک جدید قادر است به‌عنوان سهام‌دار در جلسات شرکت حضور یافته و در سود و زیان حاصل از آن نیز سهیم شود."

جالب است بدانید که علاوه بر ماده 10 ق.م یا همان اصل آزادی قراردادهای خصوصی، شما می‌توانید در قالب عقد صلح نیز سهام شرکت را به دیگری منتقل کنید. چرا که یکی از ویژگی‌های بارز صلح، انعطافی است که به افراد کمک می‌کند تا انواع توافقات حقوقی مثل قرارداد انتقال سهام شرکت را توسط آن تنظیم کنند.

نقل‌وانتقال سهم شرکت از فردی به فرد دیگر، دردسرها و چالش‌های فراوانی دارد که از صحبت راجع به آن‌ها در این مطلب خودداری کردیم. بااین‌وجود، تا حد امکان مفاهیم سخت حقوقی این قرارداد را ساده‌تر بیان کردیم تا جزئیات بیشتری از نحوه تنظیم قرارداد انتقال سهام شرکت را بدانید. خوشبختانه، فرم این قرارداد پیچیده نیز توسط وکلای تیم وکیل باشی به صورت حرفه‌ای و کاملاً مؤثر آماده شده است. علاوه بر فرم قرارداد نقل و انتقال سهام شما می‌توانید درخواستی مبنی بر سفارش قرارداد اختصاصی را نیز ثبت کنید. از جمله امتیازات این قرارداد باید به موارد زیر اشاره کنیم: 

·       تنظیم زیر نظر متخصصین امور تجاری و قراردادها

·       ضمانت بازگشت وجه در صورت عدم رضایت از متن تنظیم شده

·       قیمت مناسب و به‌صرفه در عین تخصصی بودن فرم قرارداد

·       قابلیت ویرایش کردن و اعمال تغییرات مورد نیاز در متن توافق

·       پشتیبانی 24 ساعته توسط مشاوران تیم

نحوه تنظیم قرارداد نقل‌وانتقال سهام چگونه است؟

نحوه انتقال سهم شرکت‌ها در مرحله اول، به مذاکرات طرفین بستگی دارد؛ اما این امر حقوقی درست مثل سایر توافقات کتبی باید ارکان و اجزاء اصلی قرارداد را داشته باشد. اجزائی مثل مشخصات طرفین، مبلغ قرارداد، نحوه فسخ یا حتی داوری نیز باید به‌صورت دقیق و شفاف نوشته شوند. دلیل تأکید فراوان تمام وکلا بر صحیح نوشتن ارکان قرارداد، جلوگیری از آسیب‌ها و خساراتی است که در آینده گریبان‌گیر طرفین خواهند شد.

بر همین اساس، قرارداد مزبور از مواد زیر تشکیل می‌شود:

ماده یک) مشخصات طرفین قرارداد انتقال سهام

طرفین این توافق، انتقال‌دهنده سهام (فروشنده) و منتقل الیه (خریدار) هستند. به یاد داشته باشید در روند قانونی سهم، شرکت هیچ‌گونه دخالتی ندارد و این طرفین هستند که باید بر تنظیم اصولی قرارداد تسلط داشته باشند.

ماده دوم) موضوع قرارداد

موضوع این قرارداد را به این صورت بنویسید: "انتقال مثلاً 35 تعداد سهم شرکت ایکس به ارزش 35 میلیون تومان. در این قسمت مجدداً نام انتقال‌دهنده و انتقال‌گیرنده را نیز درج کنید.

ماده سوم) مبلغ قرارداد نقل‌وانتقال سهام

مبلغی که خریدار سهام باید به فروشنده آن بپردازد، همان مبلغ قرارداد است. به‌عنوان‌مثال اگر ارزش کلیه سهم‌های خریداری شده 35 میلیون تومان باشد، علاوه بر تعیین مبلغ، باید نحوه پرداخت آن به‌صورت نقدی، توسط چک یا به هر شکل دیگر نیز نوشته شود.

ماده چهارم) شرایط انتقال سهم

انتقال سهم از یک فرد به فردی دیگر، شرایط، ضوابط و مراحل ویژه‌ای دارد. برای انجام این کار باید مدارک زیر را داشته باشید:

·       آگهی تأسیس شرکت

·       روزنامه رسمی که در آن آگهی تأسیس شرکت ثبت شده

·       مدارک هویتی انتقال‌دهنده و انتقال‌گیرنده مثل کپی شناسنامه و کارت ملی

·       آگهی آخرین ثبت تغییرات شرکت

بهتر است بدانید که مراحل انتقال سهم سهام‌داران، در اساسنامه شرکت‌ها تعیین می‌شود. درصورتی‌که چنین مسئله‌ای در اساسنامه نوشته نشده باشد، اعضای هیئت‌مدیره جلسه‌ای را با حضور دو طرف معامله برگزار کرده و در آن، صورت‌جلسه‌ای مبنی بر انتقال سهم میان اشخاص موردنظر تهیه می‌کنند.

ماده پنجم) تعهدات انتقال‌دهنده سهام

شخصی که سهامش را به دیگری منتقل می‌کند، تعهدات و مسئولیت‌های زیر را برعهده دارد:

1.   اولین تعهد فروشنده، انتقال مالکیت سهامی است که امکان انتقال آن وجود داشته باشد؛ یعنی سهامی که فروشنده به خریدار می‌فروشد، باید به شکلی باشد که به‌راحتی بتواند به نام خریدار ثبت گردد و به وی واگذار شود.

2.   درصورتی‌که سهام موردنظر قبلاً به‌عنوان تضمین برای وام یا تعهدات دیگری به کسی واگذار شده باشد، فروشنده موظف است به خریدار اطلاع دهد. در نتیجه، از جمله مواردی که حتماً باید به خریدار اعلام شود، گرفتن موافقت صاحب اصلی سهام برای انتقال آن به خریدار است.

3.   از دیگر تعهدات انتقال‌دهنده سهم، پرداخت مالیات‌های مرتبط با فروش سهام است. فروشنده موظف است به‌موجب مقررات مالیاتی، مالیات مربوطه را پرداخت کند و در صورت عدم پرداخت، خریدار می‌تواند خسارات ایجاد شده را از او مطالبه کند.

ماده ششم) حق فسخ قرارداد نقل‌وانتقال سهم

به‌طورکلی طرفین می‌توانند برای خاتمه دادن به قرارداد، شرایط و مقررات مورد توافق خود را در آن درج کنند. البته، فسخ، پایان‌دادن به قرارداد است آن هم به‌صورت یک طرف. اگر دو طرف بخواهند قراردادشان را متوقف کرده و به آن خاتمه دهند؛ در حقوق به آن "اقاله" گفته می‌شود.

پیش از قبول‌کردن موارد مربوط به فسخ توافقات کتبی، بهتر است شرایط و محدودیت‌های خود را بشناسید. چرا که اتمام قرارداد در برخی از مواقع باعث ایجاد ورود آسیب‌های متعدد به طرف دیگر خواهد شد.

یکی از شروطی که برای فسخ قرارداد مزبور بسیار رایج است؛ ایجاد حق فسخ برای خریدار خواهد بود درصورتی‌که فروشنده به هر نحو از انتقال سهام خودداری نماید. در اینجا می‌توانید علی‌رغم حق فسخ، دریافت خسارات وارد شده را هم از فروشنده سهام مطالبه کنید. البته، برای نوشتن شرایط فسخ، باید احاطه کاملی بر جوانب مختلف قرارداد داشته باشید. اگر فاقد اطلاعات حقوقی کافی در این زمینه هستید، همچنان با ما همراه بمانید. 

ماده هفتم) حل اختلاف

در قرارداد نقل‌وانتقال سهام، می‌توان مقرر کرد که در صورت وجود اختلاف میان و طرف و ایجاد دعاوی ناشی از این قرارداد، حل‌وفصل منازعه را به یک داور مورد توافق از سوی دو طرف، محول نمود. داوری در قرارداد، روشی برای حل‌وفصل اختلافات خارج از دادگاه است. داور، فردی متخصص و دارای تجربه در زمینه اختلافات طرفین است که توانایی کمک به رفع اختلافات آن‌ها را داشته و از اختیار صدور رأی نیز برخوردار است.

پس از نوشتن همه موارد گفته شده، حالا نوبت به امضا، طرفین و شهود آن‌ها می‌رسد. فراموش نکنید که فرم قرارداد را در 2 نسخه بنویسید تا هر یک از طرفین نمونه‌ای از آن را در دست داشته باشد. دقت داشته باشید که هر بند و تبصره از این توافق، ده‌ها آثار حقوقی مختلف دارد. همین موضوع باعث می‌شود نوشتن این توافق، از آنچه تصور می‌کنید، دشوارتر باشد. به این خاطر است که تأکید می‌کنیم از فرایند مشاوره حقوقی تحت‌نظر یک وکیل متخصص قراردادها بهره ببرید.

راضیه حبیبی_ کارشناس حقوقی وکیل‌باشی