شرایط بخشیدن مهریه از سوی زن + نکات

بخشیدن مهریه به چه صورت است؟ سؤالی که بسیاری از زنان متأهل بارها از خود یا دیگری پرسیده‌اند؛ چرا که گاهی شرایط زندگی زناشویی آنان را وادار کرده تا حداقل برای یک‌بار هم که شده به موضوع بخشیدن مهریه به مرد فکر کنند! واقعیت این است که بخشش مهریه از سوی زن به شوهر، می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. برخی از خانم‌ها به‌خاطر عشق و علاقه‌ای که به همسرشان دارند از مهریه خود صرف‌نظر می‌کنند. درحالی‌که برخی دیگر به دلیل اختلافات عمیق زناشویی و رهاشدن از یک زندگی طاقت‌فرسا، چاره را در بذل مهریه و گرفتن حق طلاق می‌دانند. درهرصورت، اگر شما هم به‌عنوان یک خانم متأهل، قصد دارید با شرایط و نحوه بخشیدن مهریه آشنا شوید، تا انتهای این مطلب همراه ما بمانید. چنانچه قصدتان از بذل مهریه، راضی‌کردن شوهر برای جدایی است، توصیه می‌کنیم حتماً مقاله طلاق چیست را بخوانید و سپس مطالعه این نوشته را ادامه دهید.  

نحوه بخشیدن مهریه توسط زن

"برحسب تصریحات قانون‌گذار در ماده 1082 قانون مدنی، پس از جاری شدن عقد نکاح، زن اختیار دارد هر گونه تصرفی را در مهریه انجام دهد، ازاین‌رو، بخشیدن مهریه قبل از عقد اعتبار قانونی نداشته و زوجه صرفاً پس از عقد نکاح امکان بذل مهریه توسط یکی از این شیوه‌ها را دارد: ابراء، هبه، صلح و اقرار به اخذ مهریه."

مهم‌ترین شروط برای بخشش مهریه عبارت‌اند از:

·       رسیدن به سن رشد که در رویه کشور، 18 سال سن رشد شناخته می‌شود. قبل از این سن، برای بخشیدن مهریه، خانم باید به دادگاه برود و حکم رشد دریافت کند.

·       عاقل بودن زن و عدم جنون یا ابتلا به بیماری‌هایی که باعث زوال عقل می‌شوند.

·       داشتن رضایت و قصد. به‌عبارت‌دیگر زن نباید از روی اجبار، ترس یا اکراه نسبت به بخشش مهریه خود اقدام کند؛ چرا که این موارد باعث بطلان و بی‌اعتباری بخشیدن مهریه خواهند شد.

هرچند برای بذل مهریه باید نکات قانونی متعددی را رعایت کنید و ما در همین مقاله به همه آ‌ن‌ها اشاره خواهیم کرد؛ اما فراموش نکنید که این موضوع، یک کار کاملاً تخصصی است. نوشتن چند خط درباره بخشش مهریه به مرد، آن‌هم روی یک برگه عادی، بدون حضور شاهد آثار حقوقی زیادی برای یک خانم دارد. بر همین اساس، بی‌توجهی به این امر و عدم گفتگو با یک وکیل متبحر، خسارات جبران‌ناپذیری برای بانوان خواهد داشت. توصیه ما این است که پیش از هرگونه اقدام در این زمینه، از تخصص و تجربه وکلای دپارتمان حقوق خانواده وکیل‌باشی بهره برده و حداقل یک جلسه مشاوره حقوقی را پشت سر بگذارید.

از چه روش‌هایی برای بخشیدن مهریه می‌توان استفاده کرد؟

درباره ماهیت مهریه و سایر جزئیات آن در مقاله مراحل مطالبه مهریه به‌تفصیل سخن گفتیم؛ پس چنانچه در این باره ابهامی دارید بهتر است همین‌الان به آن نوشته سر بزنید. بخشیدن تمام یا قسمتی از مهریه می‌تواند به روش‌های مختلفی صورت بگیرد. پیش از توضیح هر یک از روش‌های زیر بهتر است همین ابتدا مسئله پراهمیتی را خاطرنشان کنیم.

صحیح‌ترین شیوه برای بذل مهریه از سوی زن، مراجعه به یکی از دفاتر اسناد رسمی همراه با 2 شاهد عاقل و بالغ است. چرا که در این صورت، شما یک سند رسمی معتبر در دست دارید که اثبات آن در زمان اختلاف و در دادگاه، بسیار آسان‌تر از اثبات صحت یک برگه عادی است که فقط میان زن و شوهر نوشته  و امضا شده است.

راه‌های موجود برای بخشیدن مهریه توسط زن عبارت‌اند از:

ابراء مهریه

قانون‌گذار «ابراء» را در ماده 289 قانون مدنی به این صورت تعریف کرده است: ابراء عبارت از این است که داین از حق خود به اختیار صرف‌نظر نماید. به طور کلی ابراء از 3 رکن زیر تشکیل شده است:

1.   دین یا طلب

2.   مدیون یا بدهکار

3.   داین یا طلبکار

در اینجا، دین همان مهریه است. داین، خانمی است که مهریه او برعهده همسرش قرار دارد و مدیون نیز شوهر است که باید مهریه را تمام‌وکمال به خانم بپردازد. حال اگر خانم مهریه خود را ابراء کند؛ یعنی با رضایت کامل مهر خود را به شوهرش می‌بخشد. در این حالت، ذمه مرد نسبت به مهریه خانم از بین می‌رود و مرد دیگر هیچ تعهدی نسبت به پرداخت آن ندارد.

به یاد داشته باشید که رجوع از ابراء امکان‌پذیر نبوده و درصورتی‌که زن با این روش مهر خود را ببخشد، دیگر راهی برای بازگشت به حال سابق و پشیمانی از تصمیم خود نخواهد داشت. البته اگر زن به فریب در ابرای مهریه دچار شده باشد، باید این قضیه را در دادگاه اثبات کند که متأسفانه ثبات کردن آن کار بسیار دشواری است.

اقرار به دریافت مهریه

در این روش، خانم طی حضور در دفتر اسناد رسمی یا نوشتن روی یک برگه عادی، اقرار می‌کند که مهریه خود را از شوهرش دریافت کرده است. به این سند یا برگه، «اقرارنامه» گفته می‌شود که آثار حقوقی زیادی را برای زن خواهد داشت. مهم‌ترین اثر نوشتن اقرارنامه دریافت مهریه این است که زن نمی‌تواند پس از آن دریافت مهریه را انکار کرده و بگوید که من از شوهرم چیزی به‌عنوان مهر نگرفته‌ام؛ زیرا بر اساس قواعد حقوقی، انکار بعد از اقرار در دادگاه قابل‌قبول نیست.

هبه مهریه

ماده 795 قانون مدنی هبه را به این صورت تعریف کرده است که یک نفر مال خود را به صورت رایگان به تملیک فرد دیگری درآورد. هبه یک نوع عقد است که فقها و حقوقدانان آن را به 2 دسته «هبه معوض» و «هبه غیرمعوض» تقسیم کرده‌اند. بر این اساس اگر خانمی بخواهد مهریه خود را توسط عقد هبه به همسرش ببخشد، یکی از 2 نوع را باید انتخاب کند:

هبه غیر معوض مهریه

در این شکل از هبه، خانم مهریه خود را بدون دریافت هیچ نوع پول یا مالی به مرد می‌بخشد؛ مثلاً در متن قرارداد هبه مهریه خود می‌نویسد که: مهریه‌ام را به‌صورت رایگان و بدون دریافت هیچ نوع وجه یا مالی به شوهرم هبه کردم. در اینجا، به این دلیل که زن چیزی در مقابل بخشش مهریه دریافت نکرده، می‌تواند نسبت به هبه رجوع کرده و مجدداً مهریه را از شوهرش مطالبه کند.

هبه معوض مهریه

هبه معوض مهریه در جایی صورت می‌گیرد که خانم بذل مهریه را به تحقق یک کار گره می‌زند؛ مثلاً بخشیدن مهریه را به دریافت حضانت فرزند یا گرفتن حق طلاق منوط می‌کند. در این نوع از هبه مهریه، اگر شرط موردنظر خانم محقق شود او دیگر حق رجوع از هبه و درخواست مهریه را نخواهد داشت. در مقابل، اگر شرط موردنظر زن انجام نشود؛ مثلاً شوهر حق طلاق را به زن ندهد، او می‌تواند از هبه رجوع کرده و مهر خود را از مرد مطالبه کند.

اگر از هبه مهریه خود پشیمان شده‌اید، دادخواست اثبات رجوع از بذل مهریه، می‌تواند به شما کمک شایانی کند. این دادخواست به دست وکلای متبحر تیم وکیل‌باشی تنظیم شده و به‌خوبی پاسخگوی نیاز شما خواهد بود. افزون بر این، هم‌زمان با دسترسی به متن این دادخواست، ویدئوی آموزش تصویری آن نیز در اختیار شما قرار می‌گیرد تا بدون نگرانی، با مراحل قانونی درخواستتان آشنا شوید.

صلح مهریه

صلح مهریه هنگامی اتفاق می‌افتد که خانم در مقابل دریافت مال یا درخواست انجام یک کار از شوهر، مهریه خود را به همسرش صلح می‌کند. به‌عنوان‌مثال، خانم تصریح می‌کند که در مقابل دریافت صد شاخه گل رز، مهریه خود را به همسرم صلح کرد.

ممکن است تعجب کنید که صلح و هبه معوض، کاملاً شبیه هم هستند! در واقع این دو عقد، آثار و قواعد خاص خود را دارند که در این نوشته به آن نمی‌پردازیم. همین‌قدر بدانید که عقد صلح به‌خاطر «لازم بودن» باعث می‌شود که خانم نتواند بعد از صلح مهریه، از تصمیم خود صرف‌نظر کند؛ یعنی اگر شما مهر خود را به شوهرتان صلح کنید، مانند ابراء مهریه و اقرار به دریافت آن، هیچ راهی برای پشیمانی و مطالبه دوباره مهریه ندارید. این در حالی است که هبه یک عقد جایز است و رجوع از آن بر مبنای آنچه در قسمت هبه مهریه گفتیم، امکان‌پذیر است.

چند سؤال رایج درباره بخشیدن مهریه

در ادامه قصد داریم به چند نمونه از سؤالات پرتکرار شما عزیزان درباره بذل مهریه پاسخ دهیم.

آیا بخشیدن مهریه بدون اجازه پدر، امکان‌پذیر است؟

عده زیادی از بانوان تصور می‌کنند که برای بخشیدن مهریه خود باید حتماً پدرشان نیز رضایت کامل داشته باشد. واقعیت این است که طبق قانون، فقط در زمان عقد دختر باکره، اذن پدر یا جد پدری ضروری است؛ بنابراین، اگر خانمی بالای 18 سال داشته باشد و بخواهد مهر خود را به همسرش ببخشد هیچ منع قانونی نداشته و اصلاً به رضایت یا حضور پدرش هم نیازی نخواهد بود. چنانچه سن خانم کمتر از 18 سال باشد، پیش از بذل مهریه باید به دادگاه مراجعه کرده و حکم رشد خود را دریافت کند؛ زیرا بدون داشتن حکم رشد بذل مهریه بی‌اعتبار است.

از سوی دیگر، اگر خانمی برای بخشیدن مهر به دفترخانه مراجعه کند و سردفتر از او بخواهد که پدرش را برای رضایت‌دادن به همراه آورد، این کار سردفتر خلاف قانون بوده و تخلف محسوب می‌شود. چرا که بر اساس ماده 1082 قانون مدنی پس از عقد نکاح، زن مالک مهر می‌شود و آزاد است تا هرنوع دخل و تصرفی در مهریه خود انجام دهد.

آیا برای بخشیدن مهریه باید به دادگاه مراجعه کرد؟

به‌رغم تصور اغلب افراد جامعه، برای بذل مهریه نباید به دادگاه خانواده مراجعه کنید. این در حالی است که وظیفه دادگاه، حل‌وفصل اختلافات طرفین بوده و هیچ دادگاهی این گونه موارد را نمی‌پذیرد.

فراموش نکنید بخشیدن مهریه در محضر، بهترین و بی‌دردسرترین راهکار موجود است. هرچند زن می‌تواند بدون رفتن به محضر، مهریه خود را به‌وسیله یکی از شیوه‌های گفته شده (ابراء، هبه، صلح، اقرار به دریافت مهریه) به شوهرش بذل کند و این موضوع را در یک برگه عادی بنویسد؛ اما وکلا و حقوق‌دانان چنین کاری را به‌هیچ‌وجه عاقلانه نمی‌دانند.

لابد فکر می‌کنید که هزینه بخشیدن مهریه در دفترخانه، بالا است و ارزش پرداخت پول را ندارد! اگر در خاطرتان باشد پیش‌تر گفتیم که هبه، صلح، اقرار و حتی ابراء مهریه تا چه حد تخصصی هستند و کوچک‌ترین اشتباه در نوشتن یک کلمه، خسارات زیادی را برای شما به همراه دارد. از سوی دیگر، هنگام مراجعه به محضر، محضردار پس از ثبت سند بخشیدن مهریه، این موضوع را به دفتر ازدواج و طلاقی که عقد خانم در آن صورت‌گرفته، اطلاع می‌دهد. فایده این اطلاع این است که بخشش مهریه در سند ازدواج درج می‌شود تا در آینده مشکلی برای اثبات آن به وجود نیاید.

آیا بخشیدن مهریه بدون شاهد هم صحیح است؟

بذل مهریه از آن دسته مواردی است که قانون‌گذار برای صحیح دانستن یا ثبت آن، حضور شاهد را ضروری ندانسته است. بر همین مبنا، خانم می‌تواند حتی بدون شاهد هم مهریه خود را به شوهرش ببخشد؛ اما وجود شاهد به نفع خود او است. تصور کنید که خانمی بخواهد مهریه‌اش را توسط هبه معوض و در صورت گرفتن حضانت فرزند، ببخشد. حال اگر در آن زمان شاهدی وجود نداشته باشد و شوهر هم تعهدش عمل نکند، خانم چطور می‌خواهد معوض بودن هبه را ثابت کرده و مهر خود را از مرد بگیرد؟ اینجا است که اهمیت وجود شاهد نمایان می‌شود.

بخشیدن مهریه در عقد موقت چطور انجام می‌شود؟

جالب است بدانید که بخشیدن مهر توسط زن مختص عقد نکاح دائم نبوده و در عقد موقت نیز این امکان برای زن فراهم است؛ به این خاطر که قانون مدنی دخل و تصرف زن در مهریه را محدود به ازدواج دائم نمی‌داند. ازاین‌رو، همه آنچه تاکنون درباره بخشیدن مهریه گفتیم، در ازدواج موقت نیز جاری است.

برای شناخت بیشتر نکات و جزئیات حقوقی مهریه، پیشنهاد می‌کنیم ویدئوی آموزش تصویری دعوای مهریه که توسط وکلای مجرب مجموعه آماده شده است را همین حالا مشاهده کنید.

و اما جمع‌بندی مطلب

در این نوشته از وکیل‌باشی تلاش کردیم تاحدامکان مبحث «بخشیدن مهریه» را ساده‌سازی کرده و تمام نکات حقوقی آن را بیان کنیم. در این میان راجع به شرایط بخشیدن مهریه صحبت کرده و گفتیم که خانم‌ها هنگامی می‌توانند مهر خود را به شوهرانشان ببخشند که بالای 18 سال داشته باشند، مجنون (دیوانه) نباشند و با قصد و رضایت صد در صد این کار را انجام دهند. در ادامه نیز شیوه‌های بذل مهریه همچون ابراء، هبه، صلح و اقرار را معرفی کردیم.

چنانچه درمورد موضوع این مقاله سؤالی دارید، آن را در قسمت نظرات بنویسید. وکلا و مشاوران حقوقی مجموعه، همواره پاسخگو و راهنمای شما عزیزان هستند.

راضیه حبیبی_ کارشناس حقوقی وکیل باشی