دعوای اثبات نسب+ شرایط اثبات و انواع آن

 یکی از معضلات موجود در جامعه، انکار نَسَب است که متأسفانه از سوی پدر طفل اتفاق می‌افتد. منظور از انکار یا نفی‌کردن نسب، این است که پدر بنا به دلایل مختلف، فرزندش را به خودش منتسب نداند. در اینجا، پدر نسبت به رابطه پدرفرزندی خود تردید دارد یا به‌طورکلی آن را منتفی می‌داند. براین‌اساس، مادر و فرزند مزبور چاره‌ای جز طرح دعوای اثبات نسب در دادگاه ندارند.

جالب است بدانید که اثبات نسب و اخذ شناسنامه برای مواردی مثل تعلق نفقه به فرزند، ارث‌بردن از پدر و ایجاد سایر مسئولیت‌های قانونی موجود بر عهده پدر، بسیار حیاتی است. ازاین‌رو، در این مطلب از وکیل‌باشی قصد داریم شرایط اقامه، مراحل، مدارک لازم و نحوه تنظیم دادخواست اثبات نسب را با بیانی ساده توضیح دهیم.

دعوای اثبات نسب چیست و در چه مواردی استفاده می‌شود؟

"برای اینکه رابطه پدر فرزندی و همچنین رابطه مادرفرزندی به اثبات برسد، باید ابتدا رابطه زوجیت میان مادر و پدر آن فرزند اثبات شود. حال اگر پدر یا مادری، فرزندشان را ملحق به خود ندانند، می‌توان علیه آنان دعوای اثبات نسب اقامه کرد. بر این مبنا، ممکن است این دعوا را مادری مطرح کند که مدعی است فرزند متولدشده از او، متعلق به پدر است درحالی‌که پدر چنین ادعایی را نمی‌پذیرد. به یاد داشته باشید که اثبات نسب مادری، به دلیل دوران بارداری و فرایند زایمان، به‌مراتب آسان‎تر از اثبات نسب پدری است."

اگر می‌پرسید که اثبات نسب چقدر طول می‌کشد باید بدانید که این دعوا علاوه بر اینکه قابلیت تجدیدنظرخواهی دارد، در دیوان عالی کشور نیز قابلیت فرجام‌خواهی نیز دارد. ازاین‌رو، در برخی از اوقات، فرایند این دعوا تا بیش از 2 سال هم زمان می‌برد.

برای درک بهتر ابعاد حقوقی این دعوا، وکلای تیم وکیل‌باشی با بهره‌گیری از تجربیات حرفه‌ای خود، آموزش تصویری دعوای اثبات و نفی نسب را برای شما عزیزان تهیه کرده‌اند. مشاهده این ویدئو در کنار مطالعه مقاله پیش رو می‌تواند تا حد زیادی گره‌گشای ابهامات موجودتان باشد.

یک نکته طلایی در طرح دعوای اثبات نسب

درمورد اثبات نسب باید این نکته طلایی را بدانید که وجود رابطه زوجیت در زمان انعقاد نطفه، حائز اهمیت است. چرا که قانون‌گذار در ماده 1167 قانون مدنی به صراحت بیان کرده است: «طفل متولد از زنا ملحق به زانی نمیشود.» بر این اساس، اگر زن و شوهری پیش از عقد رسمی (موقت یا دائم) با یکدیگر نزدیکی کرده و نطفه فرزند آنان در همان زمان منعقد شود، چون نطفه حاصل از زنای آن دو است، فرزند به پدر ملحق نخواهد شد.

حال ممکن است بگویید که تولد طفل پس از عقد نکاح و در دوران رابطه زوجیت اتفاق افتاده و از سوی دیگر زن و مرد آن را فرزند خود می‌دانند؛ اما باز هم ملاک همان است که گفتیم: انعقاد نطفه فرزند پس از عقد نکاح و در حین رابطه زوجیت.

انواع دعوای اثبات نسب

پیش از اینکه بخواهیم صورت‌های رایج این دعوای حقوقی را با هم بررسی کنیم، باید تأکید کنیم که اثبات نسب در صورت فوت پدر و اثبات نسب در صورت فوت مادر، کار بسیار دشواری است. بر همین اساس، به‌هیچ‌وجه بدون کمک‌گرفتن از وکلای خبره و طی چندین جلسه مشاوره حقوقی، اقدامی نکنید. زیرا اثبات نسب با متوفی، به علت در قید حیات نبودن او و از سوی دیگر، کمبود مدارک و شواهد لازم، گاهی غیرممکن خواهد بود.

دعاوی اثبات نسب باتوجه‌به فردی که آن را مطرح می‌کند (خواهان) در حالات مختلفی قابل‌بررسی است که عبارت‌اند از:

دعوای اثبات نسب پدر از جانب مادر طفل

در اینجا، مادر خواهان دعوا است و دعوا را علیه شوهر خود مطرح می‌کند. در واقع، اگر پدری فرزند را ملحق به خود نداند، مادر این حق را دارد که به دادگاه مراجعه کرده و با ارائه مستندات و ادله کافی، رابطه نسبی میان پدر و فرزندش را اثبات کند.

در اینجا، پدر به‌عناوین‌مختلف از پذیرش رابطه نسبی خودش را فرزند مذکور خودداری می‌کند، مثلاً دلیل می‌آورد که:

·      طفل، پیش از عقد او و خانم متولد شده است.

·      در زمان نزدیکی میان او و خانم، هیچ‌گونه صیغه نکاح اعم از نکاح دائم یا موقت، خوانده نشده است.

واقعیت این است که در این‌گونه موارد، مرد یا رابطه زوجیت با خانم را به‌طورکلی نفی می‌کند یا ادعا می‌کند که فرزند به دنیا آمده حاصل زنای میان آن دو بوده است. از این طریق مرد می‌تواند نسبت به وظایفی مثل نفقه شانه خالی کند یا از سوی دیگر، به نفی رابطه پدر فرزندی، ارث‌بردن فرزند را منتفی سازد.

در همه این حالات، بار اثبات نسب بر عهده مادر است؛ زیرا «البینه علی المدعی». این مدعی دعوا است که در دادگاه باید حرف‌ها و اظهاراتش را ثابت کند. پس چنانچه سند ازدواج یا صیغه نامه موجود نباشد و از طریق شهادت شهود نیز نتوان رابطه زوجیت را اثبات کرد، درخواست آزمایش ژنتیک، می‌تواند گره‌گشا باشد.

فراموش نکنید که حتی اگر جواب آزمایش ژنتیک هم مثبت باشد و رابطه خونی میان پدر و فرزند را تأیید کند، بازهم ارثی به فرزند نخواهد رسید. در این صورت مادر می‌تواند دادخواست مطالبه نفقه فرزند و صدور شناسنامه به طرفیت پدر را تنظیم کند؛ اما به‌خاطر ثابت‌نشدن رابطه زوجیت میان زن و مرد، فرزند ملحق به مرد نخواهد بود. البته، اگر «اماره فراش» در این موارد به اثبات برسد، رابطه نسبی میان پدر و فرزند نیز به‌راحتی قابل‌اثبات خواهد بود.

به این منظور می‌توانید از دادخواست اثبات نسب از طرف مادر به همراه آموزش تصویری موجود در سایت وکیل‌باشی یا اطمینان خاطر، بهره ببرید.

دعوای اثبات نسب پدر از طرف فرزند

ممکن است فرزند بخواهد از اثبات نسب برای گرفتن شناسنامه، نفقه و ارثیه استفاده کند؛ پس بایستی دادخواستی را تنظیم کرده و به دادگاه ارائه دهد. در دادگاه نیز، چون او خواهان اثبات نسب است، بار اثبات دعوا هم بر دوش است. در این‌گونه موارد، مثل دعوای قبلی، پدر از پذیرفتن فرزند امتناع کرده و هرگونه رابطه خونی با فرزند را انکار می‌کند.

اگر فرزند بتواند باتکیه‌بر عقدنامه میان پدر و مادر یا شهادت شهود، ادعای خود را ثابت کند که چه‌بهتر. در غیر این صورت می‌توان از «اماره فراش» کمک گرفت. این اماره می‌تواند باعث اثبات رابطه نسبی شود و در خیلی از مواقع، به کمک قضات هم می‌آید.

فرم دادخواست اثبات نسب از طرف فرزند به همراه آموزش تصویری آن در این زمینه می‌تواند پاسخگوی نیاز حقوقی شما باشد. با دانلود این دادخواست، علاوه بر گفتگو با وکلای ما، فرصت تغییر و اصلاح آن نیز برایتان فراهم خواهد شد.

اماره فراش به چه معنا است؟

فِراش، به معنی بستر یا رختخواب است که فقها از این لفظ برای زن و شوهر استفاده می‌کنند. آن‌ها معتقدند در یک رابطه زوجیت، زن و شوهر، فراش هم محسوب می‌شوند. این قاعده فقهی که از ذکر جملات عربی آن به دلیل دشواری در تفسیر و زمان بر بودن آن، خودداری می‌کنیم در مواد 1158، 1159 و 1160 قانون مدنی نیز آمده است.

بر اساس قاعده فراش، اگر زن و شوهری عقد کرده باشند و فرزندی از آنان به دنیا بیاید، فرزند متعلق به شوهر است. حال اگر شوهر رابطه خود را با فرزند متولدشده انکار کند و بخواهد دادخواست اثبات نسب از طرف پدر بدهد، به این اماره رجوع می‌شود.

ماده 1158 قانون مدنی

طفل متولد در زمان زوجیت ملحق به شوهر است مشروط بر این که از تاریخ نزدیکی تا زمان تولد کمتر از شش ماه و بیشتر از ده ماه نگذشته باشد.

ماده 1159 قانون مدنی

هر طفلی که بعد از انحلال نکاح متولد شود ملحق به شوهر است، مشروط بر این که مادر هنوز شوهر نکرده و از تاریخ انحلال نکاح تا روز ولادت طفل بیش از ده ماه نگذشته باشد، مگر آن که ثابت شود که از تاریخ نزدیکی تا زمان ولادت کمتر از 6 ماه و یا بیش از ده ماه گذشته باشد.

ماده 1160 قانون مدنی

درصورتی‌که عقد نکاح پس از نزدیکی منحل شود و زن مجدداً شوهر کند و طفلی از او متولد گردد طفل به شوهری ملحق می‌شود که مطابق مواد قبل، الحاق او به آن شوهر ممکن است. درصورتی‌که مطابق مواد قبل الحاق طفل به هر دو شوهر ممکن باشد طفل ملحق به شوهر دوم است مگر آن که امارات قطعیه بر خلاف آن دلالت کند.

برای طرح دعوای اثبات نسب چه مدارکی لازم است؟

از جمله مدارکی که برای اثبات‌کردن الحاق طفل به پدر یا مادر (اثبات نسب) نیاز دارید، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

·      سند ازدواج پدر و مادر که می‌تواند یک صیغه نامه یا عقدنامه محضری باشد.

·      گواهی ولادت طفل که حداکثر 15 روز پس از زایمان مادر صادر خواهد شد.

·      شهادت شهود

·      تحقیقات محلی

·      اثبات نسب با آزمایش ژنتیک

در ادامه مطلب، شرایط و نحوه اثبات نسب را توضیح می‌دهیم.

شرایط و راه‌های اثبات نسب

برای اینکه بتوانید رابطه نسبی میان طفل با پدر یا مادرش را اثبات کنید، باید هر 3 شرط زیر رعایت شود:

شرط اول: اثبات رابطه زوجیت میان پدر و مادر که توسط عقدنامه، صیغه نامه، شهادت شهود، اقرار آن‌ها و حتی سوگند نیز ثابت می‌شود.

شرط دوم: ثابت‌کردن نسب مادر توسط گواهی ولادت، نظریه پزشکی قانونی، شهادت شهود، اقرار مادر و سایر امارات قضایی.

شرط سوم: اثبات نسب پدر توسط آزمایش ژنتیک و ثابت‌کردن اماره فراش.

و اما جمع‌بندی مطلب

در این نوشته از وکیل‌باشی تلاش کردیم تاحدامکان مبحث پیچیده و سخت اثبات نسب را برای ساده‌سازی کنیم. در این میان توضیح دادیم که دعوای اثبات نسب می‌تواند برای اثبات نسب مادر یا پدر مطرح شود و درهرصورت، ثابت‌کردن رابطه زوجیت میان پدر و مادر برای دفاع در این پرونده‌ها نقش کلیدی دارد.

چنانچه شما هم به دلایل گوناگون با این موضوع درگیر هستید و سوالی دراین‌رابطه دارید، آن را در قسمت نظرات کاربران بنویسید. وکلا و مشاوران حقوقی تیم وکیل‌باشی همواره آماده پاسخگویی هستند.

راضیه حبیبی_ کارشناس حقوقی وکیل‌باشی