آیا چک سفید امضا اعتبار دارد یا نه؟

مشکلات ناشی از چک‌های برگشتی و چک سفید امضا آن‌قدر زیادند که دیر یا زود باید چاره‌ای برای معضلات ناشی از آن‌ها اندیشید؛ مثلاً چک سفید امضا بابت ضمانت حسن انجام کار، یکی از دردسرهای بزرگ کارمندان برای استخدام در ادارات و شرکت‌ها است. کارفرماهایی که شرط استخدام را ارائه چک سفید امضا از سوی کارمند می‌دانند یا طرفین قراردادهای مختلف که برای پایبندی طرف مقابل به انجام تعهداتش، از او درخواست این نوع چک را می‌کنند، اغلب از تبعات حقوقی کار خود بی‌اطلاع‌اند.

این چنین شد که قانون‌گذار تصمیم گرفت به این وضعیت نابسامان پایان دهد و به نحوی به معضلات ناشی از چک سفید امضا پایان دهد. برای اینکه با ماهیت این نوع از چک‌ها آشنا شوید و بدانید که آیا هنوز هم می‌توان چک سفید امضا صادر کرد یا نه تا انتها همراه ما باشید.

منظور از قانون جدید چک سفید امضا چیست؟

همان‌طور که در مقدمه اشاره کردیم، بسیاری از پرونده‌های حقوقی و کیفری مربوط به چک در محاکم دادگستری، مربوط به صدور چک سفید امضا است. در چنین شرایطی، قانون‌گذار وارد عمل شد و خوشبختانه پس از پیچ‌وخم‌های فراوان، بالاخره در سال 1397 قانون جدید چک به تصویب رسید. در واقع نام صحیح این قانون « قانون اصلاح قانون صدور چک» است که موجب ایجاد تغییراتی در قانون قبلی شده است.

در ماده 6 این قانون آمده است که:

«بانک‌ها مکلف‌اند برای ارائه دسته‌چک به مشتریان خود، صرفاً از طریق سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته‌چک (صیاد) نزد بانک مرکزی اقدام نمایند. این سامانه پس از اطمینان از صحت مشخصات متقاضی با استعلام از سامانه نظام هویت‌سنجی الکترونیکی بانکی و نبود ممنوعیت قانونی، نسبت به این کار اقدام می‌کند.»

بانک مرکزی با راه‌اندازی سامانه صیاد (سامانه صدور یکپارچه چک)، صدور هرگونه دسته‌چک را از حوزه وظایف و اختیارات بانک‌های سراسر کشور خارج کرد. ازاین‌رو، پس از سال 97 و تصویب قانون اصلاح قانون صدور چک، این بانک مرکزی است که به درخواست صدور چک شما رسیدگی می‌کند. این در حالی است که با روی کار آمدن چکهای صیادی، نظم و نظارت بیشتری بر صادرکردن این سند تجاری حاکم شده و اختلافات میان مردم نیز کاهش یافته است.

آیا چک سفید امضا در قانون جدید هم وجود دارد؟

"چک سفید امضا، نوعی سند تجاری است که صادرکننده آن صرفاً در بدنه چک امضای خویش را درج می‌کند؛ بی‌آنکه مطلب یا رقمی را در آن بنویسد. به‌این‌ترتیب به‌موجب ماده 13 قانون صدور چک که در سال 1382 اصلاح شده است، صادرکننده چک سفید امضا به لحاظ کیفری قابل تعقیب نیست.

باید به این نکته توجه کنید که با روی کار آمدن چک صیادی و الزام به ثبت‌نام در سامانه صیاد، دیگر خبری از چک سفید امضا نیست. چرا که دارنده چک موظف است تمام قسمت‌های چک از جمله مبلغ و نام دارنده چک را تکمیل کند؛ بنابراین در حال حاضر چیزی تحت عنوان چک سفید امضای صیادی نداریم. "

برای آشنایی بیشتر با چک سفید امضا قدیمی توصیه می‌کنیم حتماً ویدئوی آموزش تصویری مطالبه وجه چک که در سایت قرار گرفته را مشاهده کنید.

در چه مواردی می‌توان چک سفید امضا صادر کرد؟

پیش از تصویب قانون اصلاح قانون صدور چک که چک‌های سفید امضا میان مردم رواج زیادی داشتند، با اهداف مختلفی از قبیل موارد زیر صادر می‌شدند:

·       ضمانت حسن انجام کار

·       ضمانت پایبندی به تعهدات مندرج در قرارداد

·       جبران خسارت

·       تخلیه ملک در موعد مشخص

·       حتی در گرفتن سود و ربا

در اینجا این سؤال پیش می‌آید که آیا چک سفید امضا قابل‌وصول است؟ در واقع، چکی که با چنین اهدافی صادر شده را می‌توان نقد کرد؟ پاسخ این سؤال را در پاراگراف بعدی و با اشاره به رأی وحدت رویه‌ای که توسط دیوان عالی کشور صادر شده است را خواهید خواند. پیش‌ازاین نیز باید بدانید که یکی از بهترین روش‌های وصول وجه از طریق چک سفید امضا، تنظیم اظهارنامه مطالبه وجه چک و ارسال آن برای صادرکننده است. این فرم قضایی توسط تیم وکلای وکیل‌باشی تدوین شده و شما می‌توانید با آرامش خاطر نسبت به حرفه‌ای بودن این اظهارنامه، آن را دانلود کنید.

رأی وحدت رویه در خصوص چک سفید امضا

جالب است بدانید که در عرف، صدور چک سفید امضا به این معنی بوده که دارنده چک بتواند هر زمان خواست روی آن چک، مبلغ و تاریخ را بنویسد و سپس برای مطالبه آن اقدام کند. براین‌اساس، دادن چک سفید امضا به شخص دیگر به معنی وکالت‌دادن به او است تا مشخصات چک را خودش تکمیل کرده و وجه آن را از حساب صادرکننده چک بردارد.

در این راستا، دیوان عالی کشور نیز در سال 1381 رأی وحدت رویه مهمی را به مضمون زیر صادر کرده است:

-آیا صدور چک بدون تاریخ به این معنی است که دارنده آن پس از مدتی بتواند روی آن تاریخ را درج کرده و وجه را مطالبه کند یا این کار جعل تلقی می‌شود؟

-پاسخ دیوان عالی کشور: ارائه چک سفید امضا به شخص دیگر در عرف به این معنا است که صادرکننده چک، اختیار تکمیل بندهای مختلف چک همچون تاریخ و مبلغ را به دارنده آن تفویض کرده است؛ مگر آنکه خلاف این موضوع ثابت شود. براین‌اساس، اگر دارنده چک، تاریخی را برای مطالبه وجه در آن درج کند، جاعل محسوب نشده و عمل او نیز جعل به شمار نمی‌آید.

 و اما جمع‌بندی مطلب

در این مقاله از مجموعه مقالات مجله حقوقی وکیل‌باشی تلاش کردیم تا مفهوم چک سفید امضا را توضیح دهیم. در این میان گفتیم که اگر صادرکننده چک، صرفاً برگه چک را امضا کند بدون آنکه تاریخ، مبلغ و نام دارنده را بنویسد، این چک سفید امضا محسوب خواهد شد.

البته، مهم‌ترین و کلیدی‌ترین نکته این مقاله این است که در حال حاضر به خاطر روی کار آمدن سامانه چک صیادی، چیزی به نام چک سفید امضا دیگر وجود ندارد؛ زیرا صادرکننده هر چک ملزم است تمام قسمت‌های چک را با دقت تکمیل نموده و آن را در سامانه مزبور به ثبت برساند. بانک مرکزی نیز بر فرایند صدور چک‌های موجود در میان مرد نظارت داشته و مانند گذشته نیست که این موضوع صرفاً در حیطه اختیارات بانک‌ها قرار داشته باشد.

راضیه حبیبی_ کارشناس حقوقی وکیل‌باشی