تصرف عدوانی اموال منقول و شرایط آن

برای آشنایی با نحوه طرح دعوا درباره تصرف عدوانی اموال منقول ابتدا باید 2 مفهوم حقوقی «مال منقول» و «تصرف عدوانی» را بشناسید. اول اینکه مال منقول، هر نوع مالی است که بتوانیم آن را جابجا کنیم؛ بدون اینکه به آن مال آسیب برسد؛ مثل ماشین، سرویس طلا، کامپیوتر و امثال اینها.

دومین مفهوم، تصرف عدوانی است که قانون‌گذار در ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی آن را تعریف کرده است: «دعوای تصرف عدوانی عبارت است از ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می‌نماید.»

ممکن است با خود بگویید که در این ماده به تصرف عدوانی درمورد اموال غیرمنقول مثل خانه و مغازه اشاره شده و اگر کسی خودروی ما را تصرف کرده باشد که نمی‌توانیم از این دعوا استفاده کنیم! بر همین اساس در این مقاله قصد داریم بگوییم اگر کسی ماشین یا سایر اموال منقول شما را تحت تصرف خودش درآورد؛ آیا می‌توانید از دعوای تصرف عدوانی برای محکوم کردن او استفاده کنید یا نه؟ همچنان که این تا انتهای این نوشته همراه ا هستید، فراموش نکنید که دریافت مشاوره حقوقی، امری ضروری برای تأمین منافع همه ما است. 

تصرف عدوانی اموال منقول یعنی چه؟

"تصرف عدوانی اموال منقول به این صورت است که شخصی، یک مال منقول نظیر خودروی شما را بدون داشتن هیچ‌گونه مجوز قانونی و درحالی‌که رضایت شما را کسب نکرده از دسترستان خارج کرده و آن را تحت تسلط خودش درآورد. البته، بر سر اقامه دعوای تصرف عدوانی مال منقول در دادگاه، میان حقوق‌دانان اختلاف نظر وجود دارد. به این صورت که برخی این دعوا را قابل طرح می‌دانند و برخی دیگر با استناد به نسخ شدن قانون جلوگیری از تصرف عدوانی (سال 1352) که به اموال منقول هم اشاره کرده، طرح چنین دعوایی را امکان‌ناپذیر می‌دانند."

جالب است بدانید که در صورت تحقق شرایط تصرف عدوانی اموال غیرمنقول، خواهان این دعوا می‌تواند هم به صورت حقوقی و هم به صورت کیفری موضوع را پیگیری کند. در این راستا، وکلای متخصص ما در وکیل‌باشی آموزش تصویری تصرف عدوانی را برای شما عزیزان آماده کرده‌اند تا بتوانید به‌راحتی با ابعاد مختلف این موضوع آشنا شوید.

طرح دعوای حقوقی تصرف عدوانی اموال منقول

درمورد دعوای حقوقی باید بدانید که اینگونه دعاوی صرفاً در دادگاه‌های حقوقی قابل پیگیری هستند. از سوی دیگر، دعواهای حقوقی با موضوعاتی مانند اموال و املاک در ارتباطند؛ اما در دعاوی کیفری، وقوع جرم ملاک رسیدگی به پرونده است. درنتیجه، شما نمی‌توانید برای موضوعی مثل تخلیه عین مستاجره به دادگاه کیفری مراجعه کنید؛ زیرا این موضوع اصلاً جنبه کیفری ندارد و عدم تخلیه محل اجاره از سوی مستاجر، جرم نیست. 

درمورد تصرف عدوانی ماجرا کمی متفاوت است. تصرف عدوانی به دلیل تبعات و پیامدهای منفی‌اش، از آن دسته دعواهایی است که هم می‌توان آن را از لحاظ حقوقی پیگیری کرد و هم از لحاظ کیفری. در واقع، جنبه حقوقی این دعوا به شما کمک می‌کند تا دادخواست رفع تصرف و اجرت المثل ایام تصرف را همزمان با هم به دادگاه حقوقی ارائه کرده و مطالبه حق کنید. 

اگر در خاطرتان باشد، گفتیم ماده 1 قانون اصلاح جلوگیری از تصرف عدوانی که در سال 1352 تصویب شده راجع به تصرف عدوانی اموال منقول صحبت کرده است؛ اما در حال حاضر و پس از تصویب برخی از قوانین دیگر، این قانون نسخ شده است. بر همین اساس، اگر بخواهید دعوای حقوقی تصرف عدوانی در خودرو یا هرگونه مال منقول را طرح کنید، این امکان وجود ندارد.

 در تأیید این نظر که اتفاقاً نظر اکثر حقوق‌دانان است، به متن نمونه رأی صادره از دادگاه تجدیدنظر استان توجه کنید: 

«تجدیدنظرخواهی ع.الف. با وکالت ی.ز. به طرفیت سازمان صنایع دفاع بیمارستان شهید چمران نسبت به دادنامه شماره 400107 ـ 21/2/92 صادره از شعبه 112 دادگاه تهران در مهلت و زمان قانونی موضوع کلاسه 91/112/731 که به موجب آن حکم به رد دعوی نام برده، مبنی بر رفع تصرف و خروج یک دستگاه کانکس بیست متری از محوطه بیمارستان و مطالبه اجرت المثل از تاریخ 1/2/88 تا اجرای حکم صادر و اعلام گردیده و مورد بررسی قرار گرفت. از توجه به مستندات دعوی و اظهارات مکتوب در پرونده، از آنجا که موضوع دعوی رفع تصرف برابر ماده 158 قانون مدنی اموال غیرمنقول است، ولی در مانحن فیه مال منقول است، لذا طرح دعوی به کیفیت یاد شده، قابل استماع نیست. نهایتاً دادگاه به استناد قسمت اخیر ماده 358 قانون آیین دادرسی مدنی، حکم صادره نقض، قرار رد دعوی خواهان صادر و اعلام می گردد. این رای قطعی است.» 

برای مطالعه متن کامل این رأی و مستندات ارائه شده در دادگاه بدوی، فایل زیر را دانلود کنید. 

دعوای تصرف عدوانی کیفری مال منقول

دررابطه‌با طرح دعوای حقوقی تصرف عدوانی مال منقول، گفتیم که چنین امکانی به نظر اغلب حقوق‌دانان وجود ندارد. راجع به طرح دعوای کیفری تصرف عدوانی، تمام حقوق‌دانان می‌گویند که این امکان به‌هیچ‌وجه وجود ندارد. چرا که ماده 690 قانون مجازات اسلامی فقط تصرف عدوانی اراضی و املاک را جرم دانسته است و هیچ اشاره‌ای به اموال منقولی مثل ماشین نداشته است. 

آیا از فردی که مال منقولی مثل خودرو را تصرف کرده می‌تواند اجرت‌ المثل گرفت؟

پاسخ این پرسش، بله است و ما در مقاله اجرت‌ المثل ایام تصرف توضیح کامل را آن را ارائه کردیم. در آن مطلب گفتیم که: گاهی یک مال منقول مانند خودرو یا مال غیرمنقولی نظیر باغ، خانه، مغازه و... توسط فردی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ درحالی‌که مالک آن مال رضایتی نسبت به این اتفاق نداشته و میان این دو شخص، هیچ قرارداد و توافقی هم وجود ندارد. در اینجا، برحسب برخی از مواد قانونی مانند ماده 337 قانون مدنی، مالک می‌تواند از شخص متصرف، اجرت‌المثل ایام تصرف را مطالبه کند. چنانچه می‌خواهید در این مورد اطلاعات دقیق‌تری به دست آورید، همین الان به مقاله اجرت‌ المثل ایام تصرف خودرو و شرایط آن را مطالعه کنید.

و اما جمع بندی مطلب 

در این نوشته از وکیل‌باشی تلاش کردیم تا دعوای تصرف عدوانی اموال منقول را از جوانب مختلفی بررسی کرده و ماهیت آن را شرح دهیم. بر همین اساس گفتیم که استیلا و تسلط بر مال منقول شخص دیگر بدون اجازه مالک یا داشتن مجوز قانونی، تصرف عدوانی محسوب می‌شود. پس از این نیز گفتیم که دعوای تصرف عدوانی مال منقول چه به صورت حقوقی و چه به صورت کیفری، قابل طرح در محاکم دادگستری نبوده و باید در این گونه موارد با یک وکیل متخصص مشورت کنید. 

چنانچه در این زمینه نیاز به راهنمایی دارید، وکلای پایه یک دادگستری تیم وکیل‌باشی، پاسخگوی شما هستند. 

راضیه حبیبی_ کارشناس حقوقی وکیل باشی