تصرف عدوانی زمین کشاورزی و نکات مهم

تصرف عدوانی به معنی به زور گرفتن و در سلطه قرار دادن، اموال غیرمنقول از شخص مالک است. تصرف عدوانی زمانی اتفاق می‌افتد که فردی زمین کشاورزی شخص دیگری را غصب و از مالکیت وی خارج کند و با اعمال سلطه‌گری از آن بهره ببرد. در این نوشته به بررسی جنبه‌های حقوقی و کیفری تصرف عدوانی زمین کشاورزی پرداخته و مجازات مربوط به آن را شرح خواهیم داد. 

تصرف عدوانی چیست؟

تصرف عدوانی یک موضوع حقوقی پیچیده است که به معنی به زور گرفتن و تصرف کردن یک ملک یا زمینی که مالکیت آن در اختیار شخص دیگری است. اما در معنی عام کلمه تصرف عدوانی عبارت است از خارج شدن مال از استیلا و تصرف مالک بدون رضایت‌ خویش. 

این موضوع را به خاطر بسپارید که تصرف عدوانی تصرفی است که در مال غیر منقول به وجود می‌آید. برای ساده‌تر شدن موضوع مثالی را در ادامه ذکر خواهیم کرد: شخصی بدون اجازه، زمین شما را تصرف نموده و شروع به ساخت و ساز در آن می‌کند. در این حالت شخص مرتکب تصرف عدوانی شده است. 

باید توجه داشت که در بُعدِ حقوقی مدت زمان تصرف باید به گونه‌ای باشد که متصرف عرفاً  شناخته شود و این مدت زمان بستگی به قاضی و عرف دارد. بر اساس ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی، مرتکبین هر گونه اقدام به تجاوز و تصرف عدوانی ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در موارد ذکر شده در این ماده، به مجازات حبس از یک ماه تا یک سال حبس محکوم خواهند شد. بدین ترتیب دادگاه موظف است حسب مورد رفع تملک یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق یا اعاده وضع به حال سابق نماید.

تصرف عدوانی زمین کشاورزی به چه معناست؟

تصرف در لغت به معنی تسلط و اختیار است، اما تصرف در عالم حقوقی به اعمال قدرت و سلطه‌گری شخص بر مال یا ملک دیگری گفته می‌شود. شخص متصرف ممکن است برخلاف رضایت مالک، زمین یا ملک وی را در سلطه و تصرف خود قرار دهد.

 قابل به ذکر است تصرف عدوانی زمین کشاورزی زمانی رخ می‌دهد که شخصی بدون رضایت مالک زمین، ملک یا زمین وی را زیر سلطه خود قرار دهد و به همین دلیل باعث سلب اختیار مالک برای بهره برداری از زمین کشاورزی وی می‌شود. اگر شخصی زمین کشاورزی که مال او نبوده است را در تصرف خود قرار دهد و در آن بنایی تاسیس کرده باشد، یا اینکه درخت یا نهالی را در آن زمین پرورش داده باشد، پس از اجرای حکم تکلیف این موارد مشخص و روشن خواهد شد.

در واقع، "تصرف عدوانی زمین کشاورزی وقتی اتفاق می‌افتد که شخص بدون رضایت مالک با اعمال سلطه‌گری زمین وی را به زور بگیرد و از آن استفاده کند، در این صورت شخص مرتکب جرم شده است."

در صورت وقوع تصرف عدوانی زمین کشاورزی، مالک می‌تواند نسبت به شکایت بابت تصرف زمین کشاورزی اقدام نماید؛ اما توصیه وکیل باشی در این زمینه چنین است که قبل از هرگونه طرح دعوی ابتدا از وکلای مجرب و حرفه‌ای مشاوره حقوقی دریافت کنید.

جنبه حقوقی تصرف عدوانی زمین کشاورزی 

زمین کشاورزی مشاع زمینی است که مالکیت آن بین دو یا چند نفر به صورت مشترک است، تصرف عدوانی در این زمین توسط یکی از شرکا یا شخص ثالثی انجام می‌گیرد.

در زمینه تصرف عدوانی مال غیرمنقول، ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی چنین بیان می‌دارد: 

دعوای تصرف عدوانی عبارتست از ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می‌کند.

در دعوای تصرف عدوانی، برخلاف دعوای خلع ید، اثبات مالکیت خواهان چندان ضروری نمی‌باشد، اما خواهان باید اثبات کند که وی بدون رضایت و به زور در ملک تصرف نموده و همچنین قبل از خوانده در ملک تصرف داشته است. برای این نوع دعوی باید دادگاه عمومی محل وقوع ملک مراجعه فرماييد.

جنبه کیفری تصرف عدوانی زمین کشاورزی 

علاوه بر جنبه حقوقی، تصرف عدوانی زمین کشاورزی می‌تواند از منظر کیفری نیز جرم تلقی شده و قابل پیگرد باشد. به همین دلیل در خصوص تصرف عدوانی یکی از شرکا در زمین کشاورزی مشاع از جنبه کیفری، دو عقیده متفاوت بین حقوقدانان وجود دارد:

1. عقیده اول چنین است که هر یک از شرکا در جزء به جزء زمین کشاورزی سهم دارند و مالک آن هستند و اگر یکی از شرکا زمین کشاورزی را در تصرف خود قرار دهد، حقوق‌دانان این موضوع را بر این اساس می‌دانند که تصرف بر ملک شخصی بوده و مجازات محسوب نمی‌شود.

2. عقیده دوم چنین است که در زمین کشاورزی که مالی غیر منقول محسوب می‌شود، اگر تصرف صورت گیرد این تصرف عدوانی در حق سایر شریکان است و در این مورد حقوقدانان شریک متصرف را لایق مجازات می‌دانند.

براساس ماده 690 قانون مجازات اسلامی در طرح دعوی تصرف عدوانی، مالکیت خواهان بر زمین کشاورزی اهمیت دارد، پس توصیه می‌شود برای کسب اطلاعات بیشتر آموزش تصویری تصرف عدوانی را دانلود کرده و دانش خود را در این زمینه افزایش دهید.

مجازات تصرف عدوانی زمین کشاورزی

در دادگاه شاکی باید بتواند ارکان سه گانه وقوع جرم تصرف عدوانی را به اثبات برساند تا مرجع قضایی به نفع وی حکم دهد، در درجه اول دادگاه خواستار رفع تصرف زمین کشاورزی و از بین بردن فعالیت‌هایی در آن است، در صورت ساخت بنا و کاشت درخت یا نهال حکم تخریب از سوی دادگاه صادر می‌شود. اگر متصرف عدوانی در دادگاه بخواهد از مسدود کردن کشت و زرع و تخریب بنای ساخته شده در زمین کشاورزی جلوگیری کند، باید دادخواست اثبات مالکیت از سوی متصرف عدوانی را به مراجع قضایی ارائه دهد تا حکم دادگاه تا زمان تعیین و تکلیف شدن مالکیت زمین کمی به تاخیر بی‌افتد.

اجرت المثل زمین کشاورزی

اجرت‌ المثل جبران خسارت ناشی از استفاده از مال منقول و غیر منقول شخص دیگری است، در تصرف عدوانی زمین کشاورزی اگر دادگاه حکم به تصرف شخص دهد و وی را محکوم کند. باید از متصرف، اجرت المثل زمین کشاورزی را مطالبه نمایید. این حکم بر اساس ماده 165 آیین دادرسی در قانون مدنی است و قابل اجرا می‌باشد.

در صورتی که شخصی، زمین کشاورزی را مورد تصرف خود قرار داده باشد و در آن محصولات زراعی را پرورش داده و تمام مبلغ را برای خویش استفاده نماید؛ باید در این زمینه کارشناس مبلغ اجرت المثل را تعیین کند. 

کلام آخر

در این نوشتار از وکیل باشی از تصرف عدوانی زمین کشاورزی صحبت کردیم، ابتدا تصرف عدوانی را شرح داده سپس به جنبه‌های کیفری و حقوقی این موضوع پرداختیم؛ همچنین جرم متصرف در تصرف عدوانی زمین کشاورزی را بیان داشتیم. امیدواریم این مقاله برای شما کاربردی بوده باشد. اگر در این زمینه پرسشی برای شما مطرح شده می‌توانید در نظرات با ما به اشتراک بگذارید.

ماهک حقیقی_ کارشناس حقوقی وکیل باشی