قرارداد جعاله چیست؟ آشنایی با انواع قرارداد جعاله

هیچ می‌دانستید که در حقوق کشورمان برای انجام یک کار، راه‌های حقوقی فراوانی پیش روی شما قرار دارد؟ یکی از رایج‌ترین و شناخته‌ترین راه‌های موجود، قرارداد وکالت است که بدون تردید با آن آشنا هستید. در این نوشته از وکیل‌باشی قصد داریم به راهکار دیگری به نام قرارداد جعاله بپردازیم.

قراردادی که برای اکثر افراد ناآشنا است درحالی‌که می‌تواند در انجام بسیاری از امور کارگشا و کمک‌کننده باشد. چنانچه تا انتهای این مطلب همراه ما باشید، با تعریف، انواع، کاربردها و سایر جزئیات حقوقی جعاله آشنا خواهید شد.

قرارداد جعاله چیست؟

ماده ۵۶۱ قانون مدنی، جعاله را به این صورت تعریف کرده است:

«جعاله عبارت است از التزام شخصی به ادای اجرت معلوم در مقابل عملی اعم از اینکه طرف معین باشد یا غیر معین.»

"به بیان ساده‌تر، مطابق ماده 561 قانون مدنی، در قرارداد جعاله فردی در مقابل دریافت مبلغی مشخص، ملزم به انجام کاری شود. مثلاً شما در ازای دریافت 200 هزار تومان پول، موظف می‌شوید که ماشین موردنظر دوستتان را در بازار خودرو پیدا کنید تا او بتواند آن را بخرد. البته، این حالت از عقد جعاله مربوط به زمانی است که شخص انجام‌دهنده کار (عامل) معلوم و معین باشد. در برخی از اوقات، عاملی که قرار است کار درخواست شده از سوی جاعل را انجام دهد اصلاً معین نیست؛ یعنی نمی‌دانیم کار موردنظر را احمد آقا انجام می‌دهد یا زهرا خانم؟"

تنظیم قرارداد مزبور امری حساس و کلیدی است؛ ازاین‌رو، ضمن دریافت فرم قرارداد جعاله که توسط وکلای متخصص امور قرارداد تدوین شده است، می‌توانید از یک جلسه مشورت حقوقی با وکیل و پشتیبانی 24 ساعته نیز بهره‌مند شوید.

3 رکن اصلی قرارداد جعاله

این عقد جایز از 3 رکن اصلی زیر تشکیل شده است:

1.   جاعل: شخصی است که در برابر پرداخت مبلغ به عامل، از او می‌خواهد کار مورد نظر را انجام دهد.

2.   عامل: عامل همان فردی است که به درخواست جاعل و در ازای دریافت مبلغی از او، کاری که جاعل خواسته را انجام می‌دهد.

3.   جُعل: مبلغ یا اجرتی که از طرف جاعل به عامل در قبال انجام کار پرداخت می‌شود، جُعل نام دارد.

در واقع برای نوشتن قرارداد جعاله، باید هر 3 رکن گفته شده وجود داشته باشند؛ در غیر این صورت، جعاله‌ای وجود نخواهد داشت.

نحوه تنظیم قرارداد جعاله چگونه است؟

به‌طورکلی برای نوشتن متن این قرارداد باید مواد و بندهای زیر را حتماً در فرم قرارداد جعاله ذکر کنید:

ماده 1- مشخصات طرفین قرارداد

ماده 2-موضوع قرارداد

ماده 3-مدت قرارداد

ماده 4-مبلغ قرارداد و نحوه پرداخت

ماده 5- تضمین قرارداد

ماده 6- تعهدات عامل

ماده 7-تعهدات جاعل

ماده 8- انحلال قرارداد

ماده 9- فورس ماژور

ماده  10-حل‌وفصل اختلافات

ماده  11- نسخ قرارداد

ما در وکیل‌باشی این امکان را برای شما فراهم آورده‌ایم که علاوه بر مواد ذکر شده، نیازها و انتظارات خود را در قالب چندین ماده دیگر در متن قرارداد جعاله بگنجانید. البته، این مسئله توسط وکلای پایه یک دادگستری این مجموعه انجام خواهد شد. وکلایی که افزون بر داشتن سال‌ها تجربه در امر قراردادنویسی، در موضوعات حقوق خصوصی نیز تبحر بالایی دارند؛ بنابراین، ضروری است که برای نوشتن متن هرگونه قرارداد، از یک یا چند وکیل متبحر مشاوره حقوقی تلفنی بگیرید.

قرارداد جعاله جایز است، یعنی چه؟

منظور از جایز بودن جعاله این است که قانون‌گذار در ماده 565 ق.م اجازه برهم‌زدن قرارداد را به طرفین داده است. در واقع، برخلاف قراردادهای لازم مثل بیع، در عقود جایز، طرفین حق فسخ را در هر زمانی دارند.

البته، جایز بودن جعاله تا زمانی امکان‌پذیر است که عامل کار سفارش شده را انجام نداده باشد. به‌عنوان‌مثال، تا قبل از اینکه شما به درخواست دوستتان ماشین موردنظرش را در بازار پیدا کنید، هم شما و هم دوستتان حق فسخ قرارداد را دارید. اما پس از یافتن خودرو، دیگر اجازه فسخ وجود ندارد. چرا که در این حالت، شما به‌عنوان عامل، کار را انجام داده‌اید و مستحق دریافت اجرت‌المثل هستید.

انواع قرارداد جعاله

در حالت کلی و به‌واسطه تصریح قانون‌گذار، جعاله به 2 نوع عام و خاص تقسیم می‌شود.

جعاله عام

منظور از جعاله عام، این است که شما کار موردنظر خود را به‌صورت عمومی اعلام می‌کنید و هر کس بتواند آن عمل را به پایان برساند، قابلیت دریافت جُعل را دارد.

مثلاً در یکی از سایت‌های داخلی آگهی می‌زنید که هر کس بتواند این کامپیوتر را تعمیر کند، یک میلیون تومان دریافت خواهد کرد؛ بنابراین، اگر فردی به نام سعید بتواند عیب سیستم را برطرف کند، او عامل است و این قرارداد جعاله عام خواهد بود.

جعاله خاص

با خواندن تعریف جعاله عام، بدون تردید معنی قرارداد جعاله خاص را متوجه شده‌اید. در این نوع از قرارداد جعاله، شخص عامل کاملاً مشخص و معلوم است. به این صورت که شما کار مورد درخواست خود را به آقای محمدی می‌سپارید. پس در این شکل از جعاله، خبری از اعلام عمومی و آگهی زدن و امثال آن نیست.

از قرارداد جعاله در چه کارهایی می‌توانیم استفاده کنیم؟

برخی از قراردادها با اینکه خیلی هم کاربردی هستند؛ اما در میان افراد جامعه زیاد شناخته شده نیستند. عقد جعاله نیز یکی از همین‌ها است. به همین دلیل در ادامه چند مورد از کاربردهای جعاله را معرفی می‌کنیم تا در مواقع لازم از آن‌ها استفاده کنید.

قرارداد جعاله کاری

فکر نکنید که جعاله کاری یک موضوع پیچیده و بسیار دشوار است که اصلاً در زندگی روزمره هیچ استفاده‌ای ندارد. به‌عبارت‌دیگر، قرارداد جعاله کاری، همان جعاله انجام کار است که مطابق قواعد و احکام عقد جعاله (ماده 571 قانون مدنی) تنظیم می‌شود. در این توافق که عقدی جایز به شمار می‌آید، جاعل، درخواست انجام یک کار مشخص را به عامل می‌دهد. عامل ممکن است معین یا نامعین باشد؛ اما در ازای انجام کار، مستحق دریافت اجرت یا جُعل خواهد بود بهترین مثال برای قرارداد جعاله کاری، همان مثال معروف پیداکردن دستبند طلای گمشده است.

قرارداد جعاله ملکی

از مزایای قرارداد جعاله ملکی برای انجام امور ملکی می‌توانید بهره‌مند شوید. هنگام تنظیم قرارداد جعاله ملکی شخصی متبحر در حوزه املاک و مستغلات، به‌عنوان عامل، نسبت به انجام امور ملکی جاعل. متعهد شده و متقابلاً، جاعل نیز باید در ازای انجام این خدمت، مبلغی معین که به آن جُعل گفته می‌شود را به شخص عامل بپردازد.

به‌عنوان‌مثال شما چند ماهی است که در پی رهن یک سوله هستید و هنوز نتوانسته‌اید چنین موردی را پیدا کنید. به‌این‌ترتیب، از یک مشاور املاک یا هر شخصی که در این حوزه فعالیت دارد درخواست می‌کنید که در مقابل معرفی سوله‌ای با مشخصات موردنظرتان، 100 میلیون تومان به او پرداخت می‌کنید.

قرارداد جعاله اخذ سند

تنظیم قرارداد جعاله اخذ سند مطابق ماده 561 قانون مدنی صورت می‌گیرد و برای اشخاصی مفید است که بنا به هر دلیلی نمی‌توانند فرایند نفس‌گیر اخذ سند را به‌تنهایی پشت سر بگذرانند. جاعل در این قرارداد، شخصی است که تمایل دارد سندی به نامش اخذ شود. دقت کنید که مالکیت سند مزبور باید قانوناً در اختیار جاعل باشد. فردی که به‌عنوان عامل انتخاب می‌شود نیز باید به‌صورت رسمی از جاعل اجازه و وکالت انجام امور اداری مربوط به دریافت سند را گرفته باشد؛ در غیر این صورت فعالیت او معتبر نخواهد بود.

توصیه می‌کنیم برای شناخت بیشتر این قرارداد، مطلب جعاله اخذ سند را همین حالا مطالعه کنید.

قرارداد جعاله بانکی

همه ما تجربة گرفتن وام از بانک را داریم. روندی طولانی، وقت‌گیر و خسته‌کننده که بارها از آن کلافه شده‌ایم. در این میان، وقتی که با درخواست وام موافقت می‌شود، ده‌ها فرم را باید امضا کنید. اگر فرم‌ها را به‌صورت دقیق مطالعه کرده باشید، به‌احتمال زیاد با عبارت «جعاله تعمیر مسکن» برخورده‌اید.

در این صورت، فردی که قصد تعمیر و بازسازی منزلش را دارد برای اخذ وام به بانک مراجعه می‌کند. تا اینجا هیچ چیز این قضیه شبیه جعاله نبود، قبول داریم! هنگامی که بانک درخواست او را می‌پذیرد، باید نسبت به تعمیرات منزل آن فرد اقدام کند؛ اما چنین کاری در تخصص بانک نیست. پس ابتدا به او وکالت می‌دهد تا به نیابت از بانک فرایند بازسازی منزلش را انجام دهد. در این صورت، بانک مبلغ موردنیاز مشتری را در قالب وام به او می‌دهد و از او می‌خواهد که آن مبلغ را طی زمانی مشخص بازگرداند.

جالب است بدانید که قرارداد جعاله بانکی محدود به وام بازسازی مسکن نیست؛ بلکه در بخش‌های مختلف صنعتی، تجاری، مسکونی و... نیز قابل‌اجرا است. نحوه انجام آن هم دقیقاً به شکلی است که گفتیم. یعنی متقاضی وام نماینده بانک است در انجام مورد جعاله. 

قرارداد جعاله در مشارکت در ساخت:

قرارداد جعاله در مشارکت در ساخت توافق‌نامه‌ای است که بر اساس آن جاعل مسئولیت شراکت در احداث یک سازه مهندسی و ساختمانی را به عامل یا شخص ثالثی می‌سپارد و در مقابل انجام این کار، مبلغی را تحت عنوان دستمزد یا جعل به او می‌پردازد." به عبارت دیگر قرارداد جعاله در مشارکت در ساخت، قرارداد جعاله‌ای است که برای واگذار کردن شراکت در ساخت و ساز به شخص ثالث منعقد می‌شود. در این وضعیت بین اشخاص قرارداد جعاله در مشارکت در ساخت منعقد می‌شود. با این روش هم جاعل و هم عامل سود می‌برند. بنابراین انعقاد این قرارداد، راه خوبی برای کسب سود هر دو طرف معامله است؛ البته به شرطی که قرارداد اصولی و درست تنظیم شود.

و اما جمع‌بندی مطلب

قرارداد جعاله، به دلیل کاربردهای متعددی که برای همه ما دارد، همچنان طرف‌دار زیادی ندارد. این امر باعث شد تا در این مطلب از وکیل‌باشی، به کاربردهای مختلف این قرارداد همچون اخذ سند، انجام امور ملکی و در نهایت جعاله بانکی بپردازیم. امیدواریم این بلاگ پست برای شما مفید باشد و در قسمت نظرات، سؤالات و ابهامات خود را با مشاوران حقوقی تیم به اشتراک بگذارید.

راضیه حبیبی_ کارشناس حقوقی وکیل‌باشی