دعوی تقابل چیست و دادخواست تقابل به چه معناست؟

گاهی فرایند رسیدگی به پرونده در دعاوی حقوقی آن‌قدر دشوار و پیچیده می‌شود که فقط یک وکیل باتجربه از پس آن برمی‌آید. یکی از مثال‌های بارز این قضیه، ارائه دادخواست دعوی تقابل در مقابل دعوای اصلی است. می‌دانیم که حتی خواندن جمله قبلی هم گیج‌کننده است و الان در حال فکرکردن به معنای دعوای اصلی و دعوای تقابل هستید.

برای درک بهتر معنای دادخواست تقابل، توصیه می‌کنیم ابتدا مطلب دادخواست چیست را بخوانید. در آن نوشته توضیح داده‌ایم که دادخواست در چه مواردی کاربرد دارد و چطور نوشته می‌شود. در واقع یادگیری نحوه تنظیم دادخواست برای طرح دعوای تقابل بسیار ضروری است.

با همین مقدمه سراغ بحث اصلی رفته و خواهیم گفت که دادخواست تقابل یعنی چه و این دادخواست در چه جاهایی کاربرد دارد.  

دعوی تقابل یعنی چه؟

برای درک معنای دعوای تقابل باید به ماده 141 قانون آیین دادرسی مدنی مراجعه کنیم. این ماده می‌گوید که:

خوانده می‌تواند در مقابل ادعای خواهان اقامه دعوا نماید. چنین دعوایی درصورتی‌که با دعوای اصلی ناشی از یک منشأ بوده یا ارتباط کامل داشته باشد، دعوای متقابل نامیده شده و تواماً رسیدگی می‌شود و چنانچه دعوای متقابل نباشد، در دادگاه صالح به طور جداگانه رسیدگی خواهد شد.

بین دو دعوا وقتی ارتباط کامل موجود است که اتخاذ تصمیم در هریک مؤثر در دیگری باشد.

همان‌طور که می‌دانید منظور از خواهان کسی است که دعوایی را علیه خوانده و در دادگاه مطرح می‌کند. شخصی که دعوا علیه او اقامه می‌شود، خوانده نام دارد و موضوع دعوا نیز "خواسته" نامیده می‌شود.

"برحسب ماده 141 قانون آیین دادرسی مدنی، نحوه شکل‌گیری دعوی تقابل به این صورت است که ابتدا یک دعوای اصلی از سوی خواهان و به طرفیت خوانده اقامه می‌شود؛ به‌این‌ترتیب خوانده هم قادر است متقابلاً دعوای دیگری را علیه خواهان دعوی طرح کند. مجوز ارائه دعوای دوم در گروی این است که با دعوای اصلی ارتباط تام و تمام داشته و منشأ آن‌ها واحد باشد؛ به‌طوری‌که صادرکردن حکم برای هرکدام از این دو دعوی بر دیگری اثرگذار باشد."

به یاد داشته باشید نوشتن دادخواست تقابل، یک امر تخصصی است که نیازمند داشتن اطلاعات کافی و آگاهی لارم در این‌باره است. از سوی دیگر، به‌موازات ارائه دادخواست دعوای تقابل، باید دفاع فوق‌العاده خوبی هم از ادعای خود داشته باشید تا پیروز میدان شوید. در این راستا، وکلای باتجربه تیم وکیل‌باشی ضمن سال‌ها فعالیت در حوزه‌های مختلف حقوقی با دقت نظر فراوان برای شما آموزش تصویری دعوی تقابل را آماده نموده‌اند؛ بنابراین می‌توانید بدون هیچ‌گونه نگرانی از این آموزش ارزنده بهره‌مند شوید. 

رایج‌ترین دعاوی تقابل

دعوای تقابل کاربردهای فراوانی دارد که در ادامه 3 نمونه از رایج‌ترین نمونه‌های آن در دادگاه‌ها را معرفی می‌کنیم.

دعوای تقابل نفقه

همان‌طور که در ابتدای مقاله توضیح دادیم، برای طرح دعوای تقابل باید ابتدا یک دعوای اصلی در دادگاه اقامه شود. برای نحوه ارائه دادخواست تقابل نفقه بهتر است از یک مثال ساده استفاده کنیم.

شوهری را تصور کنید که علیه همسرش دعوای الزام به تمکین را طرح نموده و از این طریق قصد دارد او را ملزم کند تا به خانه مشترکشان برگردد. حال اگر زن به‌خاطر نفقه ندادن مرد از خانه او خارج شده باشد، می‌تواند پس از مشاهده ابلاغیه دعوای الزام به تمکین از سوی مرد، دادخواست تقابل نفقه را به طرفیت مرد ارائه کند. در اینجا، صدور رأی برای هر کدام از این دو دعوا، بر نتیجه دیگری تأثیر می‌گذارد و این خواهان و خوانده هستند که در دعوای اصلی و تقابل، جایشان عوض خواهد شد. برای درک بهتر دعوای تقابل نفقه به تصویر زیر دقت کنید.

دعوای تقابل مطالبه ثمن معامله

همان فرایندی که برای دعوای تقابل نفقه گفتیم در اینجا هم وجود دارد و ما این مسئله را باز هم با مثالی قابل‌درک شرح می‌دهیم.

فرض کنید که شما ماشینی را از آقای ابراهیمی خریده‌اید. پس از پرداخت نیمی دو سوم مبلغ ماشین، از او می‌خواهید که برای انجام کارهای مربوط به تنظیم سند رسمی خودرو در دفترخانه حاضر شود. بااین‌حال او از سندزدن خودداری می‌کند و شما دعوای الزام به تنظیم سند رسمی را علیه او اقامه می‌کنید. ازآنجایی‌که آقای ابراهیمی تمام ثمن معامله را دریافت نکرده، متقابلاً دعوایی را علیه شما مطرح می‌کند. خواسته دعوای تقابل هم "مطالبه ثمن معامله" است که به دلیل پرداخت‌نکردن بخشی از آن، آقای ابراهیمی حق طرح چنین دعوایی را دارد. با مشاهده  تصویر زیر، طرفین دادخواست تقابل مطالبه ثمن معامله را بهتر می‌شناسید. 

دعوای تقابل استرداد لاشه چک

سومین دعوای تقابل رایج در دادگاه‌های حقوقی، تقابل استرداد لاشه چک است. جالب است بدانید تا زمانی که دارنده چک بابت در اختیار داشتن آن، مستحق دریافت وجه باشد، هیچ اجباری بر تحویل لاشه چک ندارد. بر همین مبنا فروشنده می‌تواند علیه خریداری که در ازای دریافت جنس چک می‌دهد و فقط بخشی از ثمن را می‌پردازد، دعوای مطالبه وجه را مطرح کند.

این در حالی است که اغلب خریداران در این گونه موارد، به‌اشتباه دادخواست تقابل استرداد لاشه چک را به دادگاه ارائه می‌کنند. چرا اشتباه؟ چون مادامی که ثمن معامله کامل پرداخت نشود، فروشنده ملزم به استرداد لاشه چک نخواهد بود.

احتمالاً تا این بخش از مقاله به‌خوبی دشواری طرح دعوی تقابل را درک کرده‌اید. به همین دلیل توصیه می‌کنیم که برای هرگونه اقدام در این زمینه ابتدا از یک وکیل متبحر کمک بگیرید. پشت سر گذاشتن حتی یک جلسه مشاوره حقوقی می‌تواند مانع ایجاد بسیاری از اشتباهات متداول شود و دقیقاً به همین دلیل است که وکلای متخصص وکیل‌باشی همواره در کنار شما هستند.

چند سؤال کلیدی درباره دادخواست دعوای تقابل

دانستن جواب چند سؤال کلیدی می‌تواند تا حد زیادی به افزایش دانش حقوقی شما کمک کند. بر همین اساس، پاسخ 3 پرسش مهم در راستای طرح دعوی تقابل را برایتان آماده کرده‌ایم.

مهلت ارائه دادخواست دعوای تقابل چقدر است؟

بر اساس ماده 143 قانون آیین دادرسی مدنی، دادخواستی که برای اقامه دعوی تقابل تنظیم می‌شود باید تا پایان اولین جلسه دادرسی به دادگاه ارائه شود؛ بنابراین زمان دادخواست تقابل، طولانی نبوده  صرفاً تا انتهای جلسه اول فرصت دارید.

دادخواست تقابل در مرحله تجدیدنظر هم قابل‌ارائه است؟

مطرح‌کردن دعوای تقابل در مرحله بدوی که امری بدیهی است. سؤالی که در اینجا پیش می‌آید این است که در مرحله تجدیدنظرخواهی هم می‌توان دادخواست تقابل داد یا نه؟ پاسخ این سؤال مثبت است. زیرا در ماده 356 قانون آیین دادرسی، قانون‌گذار به صراحت تأکید کرده که تمام مقرراتی که در مرحله بدوی رعایت می‌شوند در تجدیدنظر هم قابل اجرا هستند.

تکلیف دعوای تقابل در صورت استرداد دعوای اصلی چیست؟

سؤال مهم دیگری که دررابطه‌با دعوای تقابل برای خیلی از افراد به وجود می‌آید این است که اگر خواهان دعوای اول (دعوای اصلی) از دعوای خود صرف‌نظر کند، تکلیف دعوای تقابل چه می‌شود؟ مثلاً اگر زوج از ادامه پیگیری دادخواست الزام به تمکین منصرف شود، وضعیت دعوای تقابل نفقه که از سمت زوجه طرح شده چه خواهد شد؟ در حالت کلی، اگر دعوای اصلی از سوی خواهان پس گرفته شود، دادگاه به تقابل هم رسیدگی نخواهد کرد؛ چرا که رسیدگی به دعوای تقابل در گروی پیگیری دعوای اصلی است.

و اما جمع‌بندی مطلب

در این نوشته از وکیل‌باشی درباره دعوای تقابل و دادخواستی که برای این منظور باید تنظیم کنید، صحبت کردیم. در این میان اشاره کردیم که دعاوی مختلفی مثل دعوای تقابل نفقه، دادخواست تقابل مطالبه خسارت و موارد شبیه به اینها چگونه پیگیری می‌شوند. نکته قابل‌توجه این است که خواهان دعوای اصلی، همان خواهان دعوای تقابل است که ای موضوع را با نمودارهایی ساده نشان دادیم.

در نهایت اگر سؤالی دارید که در این نوشته درباره آن صحبتی به میان نیامده، حتماً در قسمت نظرات آن پرسش را برای ما بنویسید. وکلا و مشاوران حقوقی وکیل‌باشی به‌صورت مستمر، آماده پاسخگویی به شما عزیزان هستند. 

راضیه حبیبی_ کارشناس حقوقی وکیل‌باشی