تکلیف مهریه بعد از فوت زن چیست؟

همان‌گونه که در مقاله مراحل مطالبه مهریه توضیح دادیم، در نظام حقوقی ایران، مهریه یکی از حقوق مالی زن است که طبق مواد 1101 و 1102 قانون مدنی بر عهده شوهر قرار می‌گیرد. چنانچه مردی مهر همسرش را در طول حیات او نپردازید، این دین همچنان بر ذمه او خواهد بود. در این میان و با فوت زن، این سؤال مطرح می‌شود که آیا تعهد شوهر در پرداخت مهریه با مرگ زن منتفی می‌شود یا خیر؟

در این راستا، تصمیم گرفتیم تا این مطلب را به تکلیف مهریه بعد از فوت زن، اختصاص دهیم و همراه با شما، زوایای حقوقی این موضوع را بررسی کنیم.

آیا مهریه بعد از فوت زن از بین می‌رود؟

"برحسب ماده 1082 قانون مدنی و باتوجه‌به اینکه تکلیف مهریه ناشی از عقد نکاح است، لذا فوت زن، تاثیری در تعهدات مالی شوهر از جمله پرداخت مهریه ندارد. به‌این‌ترتیب، مرگ زن پس از ازدواج موجب سقوط تعهد شوهر در پرداخت مهریه نمی‌شود و ورثه زن حق دریافت مهریه از زوجه را دارند. دلیل این امر آن است که مهریه حق مالی زن است که با مرگ وی به ورثه او منتقل می‌شود."

بنابراین، اگر مردی مهریه همسرش را در زمان حیات او نپردازد یا فقط بخشی از مهریه را پرداخته باشد، این دین پس از مرگ زن به وراث او منتقل می‌شود. ازآنجایی‌که مرد نیز یکی از ورثه زن محسوب می‌شود، ابهامات متعددی ممکن است برای وراث به وجود آید. ازاین‌رو، توصیه ما در وکیل‌باشی این است که حتماً برای پیگیری این مسئله از یک وکیل متبحر مشورت بگیرید. در این زمینه وکلای متخصص ما در امور خانواده به‌صورت تلفنی و آنلاین آماده ارائه راهنمایی‌های لازم در قالب مشاوره حقوقی هستند.

چرا پرداخت مهریه توسط شوهر پس از فوت زن اهمیت دارد؟

جالب است بدانید که مهریه، طلب قانونی زن از شوهر است. طلبی که مرد را تا لحظه تسویه آن به زن، بدهکار می‌سازد. این در حالی است که اگر شوهر مهر خانمش را تمام‌وکمال ندهد و بمیرد، همچنان بدهکار باقی می‌ماند و مهریه نیز جزء دیون ممتازه (با اولویت) شمرده می‌شود. به این معنی که ابتدا از ماترک مرد، هزینه کفن و دفن او را می‌دهند و سپس، مهریه زن قبل از سایر طلب‌های مرد پرداخته می‌شود.

باید یادآوری کنیم که ویدئوی آموزش تصویری دعوای مهریه توسط وکلای برجسته وکیل‌باشی و برای شناخت بیشتر مخاطبان با این مسئله پراهمیت تهیه شده است. مشاهده این ویدئو این امکان را به شما می‌دهد که با زوایای پنهان دعاوی مختلف برای مطالبه مهریه آشنا شوید و با کمترین مشکل مواجه شوید.

تکلیف مهریه بعد از فوت زن در عقد موقت

در مطلبی با نام عقد یا موقت صیغه چیست؟ گفتیم که "برحسب ماده 1075 قانون مدنی، عقد موقت (مُتعه) که در عرف آن را صیغه نامیده‌اند، قسمی از عقد نکاح است که طی آن زن و مرد به صورت موقتی و برای مدت زمانی مشخص با هم ازدواج می‌کنند. ازدواج موقت بایستی با در نظر گرفتن احکام و ضوابط مقرر در قانون انجام شود؛ به‌عنوان‌مثال مطابق تصریحات قانون‌گذار در ماده 1095 قانون مدنی، عدم تعیین مهریه، منجر به باطل شدن عقد موقت خواهد شد."

بااین‌حال، عده زیادی از افراد به‌اشتباه تصور می‌کنند که اگر زن و مردی توسط صیغه مدتی را در کنار یکدیگر باشند و مرد مهریه خانم را نپردازد، این دین از دوش مرد ساقط می‌شود! هرچند بر مبنای ماده 940 قانون مدنی در متعه زن و مرد از یکدیگر ارث نمی‌برند؛ اما در صیغه نیز درست مانند عقد دائم، مهریه بر ذمه (عهده) شوهر قرار می‌گیرد و چنانچه خانم فوت کند، مهریه او به ورثه‌اش منتقل می‌شود.

به‌عبارت‌دیگر، درست است که در صیغه زن و مرد از یکدیگر ارث نمی‌برند؛ اما پرداخت مهریه پس از فوت زن همچنان یک تکلیف الزامی برای مرد است. پس در جایی که شوهر مهریه همسر صیغه‌ای خود را نپردازد و زن بمیرد، وراث زن می‌توانند مهریه زن را از شوهر مطالبه کنند.

مهریه پس از مرگ زن، به چه افرادی ارث می‌رسد؟

به این دلیل که مهریه جزء دیون شوهر به زن است، پس در صورت فوت زوجه، مهر به وراث او می‌رسد. بر اساس طبقات ارث در مواد 862 و 864 قانون مدنی، در صورتی که پدر و مادر زوجه در زمان مرگ او زنده باشند، جزء ورثه خواهند بود. علاوه بر پدر و مادر، شوهر و فرزندان نیز وراث زوجه هستند.

یک نکته طلایی

دقت کنید که در عقد نکاح دائم، زن و شوهر از یکدیگر ارث می‌برند و در عقد موقت این قاعده جاری نیست. پس در عقد موقت، مرد باید مهریه زن فوت شده خود را به وراث او بپردازد؛ اما خودش از مهریه ارث نمی‌برد.

نحوه مطالبه مهریه زن فوت شده از سوی وراث

پس از فوت مادر، درصورتی‌که پدر مهریه او را به‌صورت کامل نداده باشد، فرزندان به‌عنوان وراث مادر می‌توانند از پدر مهریه را مطالبه کنند. البته، پیش‌ازاین گفتیم که امکان مطالبه مهریه زن فوت شده از سوی پدر و مادر او نیز فراهم بوده و آن‌ها می‌توانند به طرفیت دامادشان، دعوایی را اقامه کنند.

برای پیگیری این موضوع، بایستی سند ازدواج زن فوت شده را در کنار گواهی انحصاروراثت به دادگاه ارائه دهید. برای آشنایی بیشتر با این مسئله، پیشنهاد می‌کنیم همین‌الان آموزش تصویری دعوای ارث و میراث را ببینید.

و اما جمع‌بندی مطلب

در این نوشته از وکیل‌باشی به مبحث تکلیف مهریه بعد از فوت زن پرداخته و گفتیم که مهریه حق قانونی زوجه است که بر عهده زوج قرار می‌گیرد. ازاین‌رو، زوج ملزم است که در زمان حیات زن، مهر او را بپردازد؛ در غیر این صورت این حق به ورثه زن منتقل شده و آنان می‌توانند مهریه را از شوهر مطالبه کنند. در این میان قواعد و نکات حقوقی مربوط به این مسئله را بیان کرده و نحوه مطالبه مهریه زن فوت شده توسط وراث را با بیانی ساده شرح دادیم.

نکته مهمی که در این مقاله به آن اشاره کردیم، وضعیت مهریه در عقد موقت (صیغه) است که برخی تصور می‌کنند در این نوع از ازدواج اگر زن فوت کند، مهریه او نیز از ذمه مرد ساقط می‌شود. بر این مبنا، در طول مقاله متذکر شدیم که چنین باوری اشتباه بوده و در صیغه نیز مهریه در صورت عدم پرداخت، به ورثه زن انتقال می‌یابد.

چنانچه در این زمین سؤال یا ابهامی دارید، آن را در قسمت نظرات بنویسید. وکلا و مشاوران حقوقی تیم، همواره پاسخگوی شما هستند.

راضیه حبیبی_ کارشناس حقوقی وکیل‌باشی