تحریر ترکه چگونه و توسط چه کسانی باید انجام شود؟

مشخص‌شدن بدهی‌ها، طلب‌ها و تمام اموال متوفی پس از فوت او، کار چندان ساده‌ای نیست. به همین دلیل، قانون‌گذار، فرایندی به نام «تحریر ترکه» را به این منظور تعبیه کرده است. حال قصد داریم در این نوشته توضیح دهیم که تحریر ترکه به چه معناست؟ برای تحریر ترکه چه باید کرد؟ چه کسانی می‌توانند این کار را انجام دهند و آیا می‌توان به تحریر ترکه اعتراض کرد یا نه؟

تحریر ترکه چیست و چطور صورت می‌ گیرد؟

در پاسخ به این سؤال که تحریر ترکه چگونه انجام می‌شود و اصلاً معنی آن چیست؟ باید بگوییم:

"ازآنجایی‌که ممکن است متوفی اموال یا بدهی‌های گوناگونی داشته باشد که ورثه از آن بی‌اطلاع باشند، تحریر ترکه پیش از تقسیم ارثیه ضرورت پیدا می‌کند. برحسب ماده 206 قانون امور حسبی، به روند تعیین حجم اموال، دارایی‌ها، مطالبات و بدهی‌های متوفی که توسط شورای حل اختلاف صورت می‌گیرد، تحریر ترکه گفته می‌شود. دادخواست تحریر ترکه طبق ماده 207 قانون مزبور، از سوی ورثه، نمایندگان قانونی آن‌ها و وصی پذیرفته خواهد شد."

در واقع هدف از این کار این است که علاوه بر دارایی‌های متوفی مثل وجوه نقد، سهام، طلا، املاک و... هرگونه بدهی یا طلب شخص فوت‌شده نیز مشخص شود. مهم‌ترین مزیت این فرایند حقوقی این است که افزون بر ورثه، موصی‌له و طلبکاران متوفی هم از میزان دقیق ماترک اطلاع پیدا کرده و در صورت بروز اختلاف میان وراث، نیازی به مهر و موم ترکه نخواهد بود.

چه کسانی می‌ توانند تقاضای تحریر ترکه را به دادگاه بدهند؟

فراموش نکنید که اشخاص زیر می‌توانند دادخواست تحریر ترکه را تنظیم و به دادگاه ارائه کنند:

·       اگر در میان ورثه فرد محجوری باشد، قیم آن محجور چنین امکانی را دارد.

·       اگر در میان ورثه، شخصی غایب مفقودالاثر باشد، امین آن غایب نیز می‌تواند تقاضای تحریر ترکه کند.

·       تمام ورثه و نماینده قانونی آن‌ها مثل وکیل دادگستری ورثه حق طرح دعوای تحریر ترکه را دارند.

·       فردی که از سوی متوفی مأمور بر اداره ترکه است که به آن «وصی» گفته می‌شود.

·       دادستان در صورت عدم وجود وارث.

در نهایت نیز اگر متوفی خارجی باشد، کنسولگری دولت متبوع او حق پیگیری تحریر ترکه را دارد.

چگونه برای استعلام تحریر ترکه، اقدام کنیم؟

به‌خاطر این که استعلام در تحریر ترکه، اهمیت بسزایی دارد، بهتر است با کمک یک وکیل متبحر درخواست استعلام از سازمان‌های مختلف مثل سازمان ثبت اسناد و املاک، بانک مرکزی و پلیس راهور را نزد دادگاه ثبت و پیگیری کنید در تحریر ترکه اموال منقول و همین‌طور تحریر ترکه اموال غیرمنقول، تفاوتی وجود ندارد؛ بنابراین با استعلام از سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، تمام املاک دارای سند رسمی متوفی مشخص خواهد شد

از سوی دیگر، ممکن است برخی از املاک و اموال متوفی قولنامه‌ای و فاقد سند رسمی باشد که در این صورت نیز تحریر ترکه اموال بدون سند، بر اساس اعلام ورثه یا وصی انجام می‌شود. در این راستا، شما می‌توانید ضمن بهره‌مندی از مشاوره حقوقی با وکلای متخصص وکیل‌باشی در زمینه ارث و وصیت، پرونده قضایی خود را به‌راحتی دنبال کنید.

مراحل تحریر ترکه

 همان‌طور که پیش‌ازاین نیز اشاره کردیم، مرجع صالح برای رسیدگی به دادخواست تحریر ترکه شورای حل اختلاف است. ازاین‌رو، برای پیگیری دادخواست مزبور بایستی به شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی مراجعه کرده و مراحل زیر را پشت سر بگذارید:

مرحله اول) ثبت دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت

اولین مورد از شرایط تحریر ترکه این است که شما گواهی انحصار وراثت را از شورای حل اختلاف گرفته باشید. در واقع، دنبال‌کردن مراحل تحریر ترکه قبل از انحصار وراثت، شما را به جایی نمی‌رساند و تمام تلاش‌هایتان را برای تحریر ترکه زمین کشاورزی، خانه، مغازه و سایر اموال متوفی بی‌نتیجه خواهد ماند. برای آشنایی با نحوه دریافت این گواهی، همین‌الان وارد لینک مقاله مراحل صدور گواهی انحصار وراثت و بادقت آن نوشته را بخوانید.

مرحله دوم) ثبت دادخواست تحریر ترکه

در گام دوم، با دردست‌داشتن مدارک موردنیاز مانند گواهی فوت، گواهی حصر ورثه، شناسنامه تمام وراث و... بایستی به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کنید. در آنجا دادخواستی مبنی بر تحریر ترکه را تنظیم کرده و هزینه دادرسی را هم می‌پردازید. در جواب این سؤال که هزینه تحریر ترکه چقدر است؟ باید بگوییم دعوای تحریر ترکه جزء دعاوی غیرمالی محسوب شده و هزینه آن چیزی کمتر از 200 هزارتومان خواهد بود.

این نکته را به‌خاطر بسپارید که نگارش اوراق قضایی همچون دادخواست، اصلاً کار ساده‌ای نیست و باید برای این کار از وکلای باتجربه و متخصص راهنمایی بگیرید. براین‌اساس، ما در وکیل‌باشی برای کاستن از حجم دغدغه‌های شما عزیزان، دادخواست تحریر ترکه را به همراه ویدئوی آموزش تصویری آن آماده کرده‌ایم. دانلود ضمن دانلود این دادخواست از مزایای فراوانی همچون مشورت با وکیل و ویرایش فرم مزبور بهره‌مند خواهید شد.

مرحله سوم) نشر آگهی در روزنامه توسط قاضی شورا

پس از ثبت دادخواست، این فرم به یکی از شعب شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی ارسال می‌شود تا قاضی رسیدگی به دعوای تحریر ترکه را آغاز کند. اولین اقدام قاضی شورا این است که دستور درج آگهی در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار را صادر می‌کند. دلیل این کار این است که هر یک از افراد نامعلوم؛ اما دارای حق‌وحقوق در ترکه متوفی، در روز و ساعت نوشته‌شده در آگهی برای تحریر ترکه حاضر شوند. منظور از کسانی که حقی در ترکه دارند افرادی مثل موصی‌له، بدهکار به متوفی و طلبکار از او هستند.

دقت داشته باشید که زمان دقیق جلسه رسیدگی که در آگهی درج شده است، نباید کمتر از 1 ماه و بیشتر از 3 ماه باشد.

مرحله چهارم) ارسال احضاریه برای ذی‌ نفعان در دعوای تحریر ترکه

در این مرحله، قاضی برای تمام ورثه، نمایندگان قانونی وراث مثل وکیل آن‌ها، وصی و موصی‌له، احضاریه‌ای ارسال می‌کند تا همه آن‌ها نیز در همان تاریخ مقرر (تاریخ درج شده در آگهی روزنامه) حضور داشته باشند. البته بر مبنای ماده 212 قانون امور حسبی، غیبت اشخاص احضارشده باعث نمی‌شود که قاضی به دعوای تحریر ترکه نپردازد.

مرحله پنجم) صورت‌ برداری از ترکه

بازرسی که مورداعتماد قاضی و مورد قبول ورثه باشد، نسبت به لیست برداری ماترک اقدام می‌کند. این لیست مطابق تصریح مواد 213 و 215 قانون امور حسبی شامل موارد زیر است:

۱- توصیف اموال منقول با تعیین بهای آن.

۲- تعیین اوصاف و وزن و عیار نقره و طلا.

۳- مبلغ و نوع نقدینه.

۴- بهای و نوع اوراق بهادار.

۵- اسناد با ذکر خصوصیات آنها.

6- مطالبات و بدهی متوفی که به موجب حکم دادگاه یا اسناد رسمی، قابل اثبات است.

 7- دفاتر و برگهای مربوط به متوفی که مستلزم بدهی یا طلب او باشد.

7- نام رقبات غیر منقول. {نوشتن رقبات غیرمنقول یعنی نگارش اسم عین املاک؛ مثل یک باب حجره در فلان آدرس. }

در نهایت، باتوجه‌به استعلامات صورت‌گرفته از ارگان‌های مختلف، اسناد موجود و اقرار هر یک از ذی‌نفع‌ها، قاضی اقدام به نگارش لیست ماترک متوفی خواهد کرد.

مرحله ششم) صدور حکم تحریر ترکه و اطلاع به ذی‌ نفعان

‌ماده ۲۲۴ قانون امور حسبی در این باره می‌گوید:

خاتمه تحریر ترکه به ورثه اطلاع داده می‌شود و هر گاه ورثه یا اقامتگاه آنها معین نباشد اطلاع مزبور به‌وسیله آگهی در روزنامه خواهد شد.

دقت کنید که برخی از افراد به‌اشتباه، این دعوا را شکایت تحریر ترکه می‌نامند. این در حالی است که شکایت، امری کیفری و مستلزم وقوع جرم است؛ درحالی‌که دعوای تحریر ترکه امری حقوقی و فاقد وصف جزایی است.

آیا تحریر ترکه الزامی است؟

بله تحریر ترکه درصورتی‌که یکی از موارد زیر وجود داشته باشد، بایستی انجام شود و این کار الزامی است:

·       اگر تعدادی از ورثه، ماترک را قبول کرده و بعضی دیگر آن را رد کنند.

·       اگر متوفی، تابعیت ایرانی نداشته و خارجی باشد.

·       اگر در میان ورثه، شخصی محجور (زیر 18 سال، مجنون و سفیه) باشد.

·       اگر غایب مفقودالاثر در میان وراث وجود داشته باشد.

در نهایت نیز باید در پاسخ به این سؤال که آیا تحریر ترکه قابل‌اعتراض است یا نه؟ بگوییم امکان اعتراض نسبت به ترکه تحریر شده برای ذی‌نفعان وجود دارد.

و اما جمع‌ بندی مطلب

در این نوشته از وکیل‌باشی، گفتیم که تقاضای تحریر ترکه چیست؟ در واقع تحریر ترکه، دادخواستی است که برای شفاف‌شدن بدهی‌ها و دارایی و مطالبات متوفی از سوی اشخاصی همچون ورثه و وصی به دادگاه ارائه می‌شود و اگر در میان ورثه، فردی محجور یا غایب مفقودالاثر باشد، قیم یا امین آنان نیز ملزم به طرح دعوای تحریر ترکه خواهد بود. در این میان از مراحل تحریر ترکه و اقدامات قاضی شورای حل اختلاف نیز سخن گفتیم و امیدواریم این مطلب برایتان مفید باشد. چنانچه سؤال یا ابهامی در این زمینه باقی‌مانده است، آن را در قسمت نظرات بنویسید.

راضیه حبیبی_ کارشناس حقوقی وکیل باشی