بررسی نکات کلیدی قراردادهای کار

قرارداد کاری یکی از مهم‌ترین ملزوماتی است که باید در زمان استخدام یک کارمند تهیه شود. در ایران، قراردادهای کاری بر اساس قانون کار ایران و مقررات اجرایی آن تنظیم می‌شوند. در این قراردادها، شرایط کاری و حقوقی که کارفرما و کارگر با یکدیگر توافق می‌کنند، در قالب مفاد قرارداد به صورت کتبی ذکر می‌شود.

تنظیم قراردادهای کاری ممکن است به دلایل مختلفی از جمله نیاز به استخدام نیروی انسانی، تعیین شرایط کاری و حقوقی، تنظیم رابطه کاری بین کارفرما و کارمند (یا کارگر) و همچنین تعیین شرایط انتقال قرارداد و یا پایان خدمت انجام شود.

با ما همراه باشید تا کلیات نحوه تنظیم قرارداد کار، شرایطی که باید در این نوع قرارداد ذکر شود، و مفاد اصلی تشکیل یک قرارداد کاری را بررسی کنیم.

نکات ضروری برای تنظیم قرارداد کار

در رابطه با هر قرارداد کاری باید با توجه به عنوان آن، مفاد و بندهای مناسبی را در نظر گرفت؛ اما به صورت کلی، زمان تنظیم و نگارش یک قرارداد کار (یا قرارداد استخدامی)، باید به نکات زیر توجه کرد:

نوع قرارداد‌ کار:

بسته به شرایط کاری و نحوه‌ی تعهدات موردنظر کارفرما، نوع قرارداد کار باید مشخص شود؛ قرارداد کار تمام وقت، قرارداد کار پاره‌وقت، قرارداد کار موقت و... ازجمله قراردادهای کاری پرکاربرد در ایران هستند. با این حال بهتر است پیش از تنظیم قرارداد، با انواع قرارداد کار آشنا شوید و عنوان مناسب را انتخاب کنید.

شرایط و مواردی که در یک قرارداد کاری باید قید شوند:

در یک قرارداد کاری، مواردی مانند مبلغ حقوق، ساعات کاری، شرایط پایان خدمت، شرایط افزایش حقوق و مزایا، شرایط مرخصی و مراقبت های بهداشتی و ایمنی باید مورد بررسی قرار گیرند و در قرارداد باید به این موارد اشاره شود.

قوانین و مقررات مربوط به حقوق کارگران:

در ایران، مقررات مربوط به حقوق کارگران در قانون کار ایران و مقررات اجرایی آن تعیین شده است. این قوانین شامل حقوق پایه، مزایا، مرخصی، حق بیمه، ایمنی و بهداشت کارگران و مسائل دیگر مربوط به کار و استخدام می‌شود؛ که باید در قراردادی که بین کارفرما و کارمند بسته می‌شود، حتماً رعایت گردند.

مفاد یک قرارداد کاری یا استخدامی چیست؟

قرارداد کار یک توافق مکتوب بین کارفرما و کارگر است که شرایط اجرای قرارداد کار را تعیین می‌کند. این قرارداد باید دارای ارکانی باشد که ضمن تعیین حقوق و وظایف طرفین، حقوق کارگر را حفظ کند. برخی اطلاعاتی که در یک قرارداد کاری ممکن است ذکر شوند، عبارتند از:

عنوان قرارداد کاری:

با توجه به نوع قراردادی که منعقد می‌شود، باید عنوان مناسب شغل و کار حتماً برای قرارداد مشخص گردد؛ مثلاً قرارداد استخدام برنامه‌نویس تمام وقت برای شرکت؛

نوع شغل و وظایف کاری:

توصیفی از وظایف کاری و مسئولیت‌های مربوط به شغل مورد نظر که به عنوان موضوع قرارداد ذکر می‌شود؛

ساعات کاری:

توصیفی از ساعات کاری، تعداد ساعات کار در روز و هفته و نحوه پرداخت کار اضافه.

حقوق:

مبلغ حقوق، زمان پرداخت حقوق، مزایا و افزایش حقوق در آینده.

مرخصی و تعطیلات:

توضیحات در مورد مرخصی سالیانه، تعطیلات رسمی و تعطیلی‌های دیگر.

شرایط پایان خدمت:

توضیحاتی در مورد شرایط پایان خدمت، مثل ترمینیشن قرارداد، تعداد روزهای اخطار، محدودیت کار در صورت اتمام قرارداد و غیره.

مزایا:

مزایا و امتیازات؛ مانند بیمه، سهام، تخفیفات و دوره‌های آموزشی.

شرایط انتقال قرارداد:

شرایط انتقال قرارداد به فرد دیگر و شرایطی که با این انتقال همراه است.

قوانین و مقررات مربوط به حقوق کارگران:

مقررات مربوط به حقوق پایه، مزایا، مرخصی و...

لازم به ذکر است که قرارداد کاری می‌تواند به صورت کتبی و یا شفاهی باشد، اما برای حفظ حقوق و اطمینان از تعهدات طرفین، توصیه می‌شود که همه قراردادهای کاری به صورت کتبی تنظیم شوند.

ارکان قرارداد کار شامل چه مواردی است؟

هرچند لازم است برای پیشگیری از وقوع اختلافات احتمالی آینده و به منظور حفظ حقوق خود، یک قرارداد شخصی‌سازی شده و دقیق داشته باشید، اما در یک نگاه کلی به قراردادهای کاری مختلف، می‌توان موارد زیر را جزو ارکان ضروری در هر قرارداد کار در نظر گرفت که باید در زمان تنظیم قرارداد مذکور مدنظر قرار گیرند:

نام و آدرس طرفین:

نام و آدرس کامل کارفرما و کارگر در قرارداد کار باید وارد شود.

شرایط اجرای کار:

شرایط اجرای کار، شامل مواردی مانند محل کار، ساعات کاری، روزهای تعطیل، شرح وظایف کاری و هرگونه محدودیت مرتبط با کارگر می‌باشد.

مدت زمان قرارداد:

مدت زمان قرارداد کار باید در قرارداد کار مشخص شده باشد؛ این مدت زمان، بسته به نوع قرارداد (تمام وقت، نیمه وقت، موقت و...) می‌تواند متغیر باشید.

حقوق و مزایا:

در قرارداد کار، حقوق و مزایای کارگر باید به صورت دقیق تعریف شده باشد، از جمله حقوق پایه، پاداش‌ها، مزایای نقدی و غیرنقدی، بیمه‌ها، مرخصی، تعطیلات و سایر مزایا.

موارد مرتبط با پایان قرارداد:

مواردی مانند شرایط لغو و فسخ قرارداد کار، مرخصی پایان خدمت، و هرگونه برنامه پسااستخدامی باید در قرارداد کار ذکر شوند.

نحوه حل اختلاف:

در قرارداد کار نیز مانند هر قرارداد دیگری باید مشخص گردد که در صورت بروز اختلاف در رابطه با تعهدات قراردادی، نحوه حل‌وفصل به چه شکلی خواهد بود. برای مثال، اگر برای حل اختلاف داوری در نظر گرفته شود، باید حتماً نحوه داوری در قراردادها را نیز بدانید.

امضاء طرفین:

در نهایت، قرارداد کار باید توسط هر دو طرف (کارفرما و کارگر) امضا شده و این امضا باید شامل تاریخ امضای قرارداد و ترجیحاً اثر انگشت نیز باشد.

موارد بالا به عنوان ارکان اساسی در قرارداد کار هستند، اما امکان دارد شرایط مربوط به قرارداد کار بسته به نحوه توافق طرفین این قرارداد مختلف باشد؛ که باید حتماً زمان نگارش و تنظیم، در متن قرارداد ذکر شود.

تعهدات کارفرما در قرارداد کار

در قانون کار ایران، تعهدات کارفرما در قرارداد کاری به دقت تعیین شده‌اند؛ از این رو، این نکته باید در نحوه تنظیم قرارداد حتماً رعایت گردد. در ادامه به برخی از تعهدات کارفرما در قراردادهای کاری اشاره می‌کنم:

پرداخت حقوق:

کارفرما موظف است به کارگران حقوق و مزایای قانونی را در زمان تعیین شده در قرارداد کاری پرداخت کند.

ارائه شرایط ایمنی و بهداشتی:

کارفرما باید محیط کاری را به گونه‌ای تدارک دیده کند که کارگران در آنجا بدون هیچگونه خطری بتوانند کار کنند و از بیماری‌ها و حوادث محافظت شوند.

تعیین ساعات کاری و استراحت:

کارفرما باید ساعات کاری را مشخص کند و به کارگران زمان‌های استراحت لازم را بدهد.

ارائه اطلاعات مربوط به قرارداد کاری:

کارفرما باید به کارگران اطلاعات کاملی در مورد قرارداد کاری، شرایط حقوقی و توافقاتی که در آن صورت گرفته است، ارائه دهد.

پرداخت بیمه‌های اجتماعی:

کارفرما باید به کارگران خود بیمه‌های اجتماعی، از جمله بیمه تامین اجتماعی و بیمه پس‌انداز را پرداخت کند.

تعیین شرایط استخدام و اخراج:

کارفرما باید در قرارداد کاری شرایط استخدام و اخراج را مشخص کند و همچنین در صورت نیاز به اخراج، مواردی را که به دلیل قابل قبولی آن انجام می‌شود، به کارگر اطلاع دهد.

تأمین وسایل و تجهیزات کاری:

کارفرما باید وسایل و تجهیزات کاری لازم را برای کارگران تامین کند

پرداخت حق بیمه کارگران:

کارفرما باید حق بیمه کارگران خود را به صورت منظم پرداخت کند.

ارائه امکانات برای رشد و پیشرفت شغلی:

کارفرما باید امکانات لازم را برای رشد و پیشرفت شغلی کارگران، مانند دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های آموزشی، فراهم کند.

پرداخت مزایای اضافی:

کارفرما باید در صورت تعیین شرایطی برای پرداخت مزایای اضافی، مانند مزایای اضافی به مناسبت روزهای تعطیل و یا ساعات اضافه کاری، آن‌ها را به کارگران پرداخت کند.

تامین اطلاعات مربوط به حریم شخصی:

کارفرما باید به کارگران اطلاعات لازم درباره حریم شخصی، اطلاعات شخصی و حقوقی آن‌ها را ارائه کند و آن‌ها را محفوظ نگه دارد.

رعایت قوانین و مقررات:

کارفرما باید در همه مراحل قرارداد کاری و در تمامی امور مربوط به کار، قوانین و مقررات را رعایت کند.

پایان قرارداد کاری:

کارفرما باید در پایان قرارداد کاری، تمامی مستندات و مدارک مربوط به کارگر را به او تحویل دهد و همچنین نسبت به پرداخت تمامی مطالبات حقوقی و مزایای قانونی او اقدام نماید.

تعهدات کارمند یا کارگر در قرارداد کار

در قرارداد کار، تعهدات کارمندان و کارگران نیز به طور جداگانه بیان می‌شود. همانطور که قبلاً در مقاله‌ی همه چیز درباره قراردادهای استخدامی نیز بررسی کردیم، برخی از تعهدات کارمندان و کارگران در قرارداد کاری به شرح زیر است:

حضور به موقع:

کارمندان و کارگران باید در زمان مشخص شده در قرارداد، به محل کار حضور داشته باشند.

انجام وظایف:

کارمندان و کارگران باید وظایف و مسئولیت‌هایشان را با دقت و صداقت انجام دهند.

رعایت اصول ایمنی و بهداشت:

کارمندان و کارگران باید از ایمنی و بهداشت خود و دیگران حفاظت کنند و اصول و مقررات مربوط به ایمنی و بهداشت را رعایت کنند.

حفظ رازداری:

کارمندان و کارگران باید اطلاعات محرمانه را محفوظ نگه دارند و آن را به هیچ شخص یا سازمانی افشا نکنند.

عدم انجام کارهای خلاف شرع و قانون:

کارمندان و کارگران باید از انجام کارهایی که خلاف قوانین و مقررات کشور و یا شرع اسلامی هستند خودداری کنند.

حفظ و نگهداری از اموال شرکت:

کارمندان و کارگران باید اموال شرکت را به دقت نگهداری کنند و به هیچ عنوان از آن‌ها سوء استفاده نکنند.

ارائه گزارش:

کارمندان و کارگران باید به دقت و به موقع، گزارش‌های مربوط به وظایف و مسئولیت‌هایشان را تهیه و ارائه دهند.

در کل، تعهدات هر دو طرف قرارداد کار (کارفرما و کارمند یا کارگر) باید بر اساس قوانین و مقررات کاری ایران و نیز قرارداد کاری تعیین شود. "در قراردادهای کاری در ایران، کارفرما و کارمند تعهداتی را می‌پذیرند که باید پایبند به آن‌ها باشند. تعهدات کارفرما شامل پرداخت حقوق، ایمنی و بهداشت کارگران، بیمه و مزایای دیگر است؛ در حالی که تعهدات کارمند شامل حضور به موقع و انجام کارها به درستی، احترام به مقررات و دستورالعمل‌های شرکت و تحویل مستندات و اسناد مورد نیاز می‌شود. برای تضمین اجرای درست قراردادهای کاری، می‌توان از وثیقه بانکی، تعهدنامه، ضمانت نامه یا چک استفاده کرد"Top of Form

تضمین تعهدات در قرارداد کار به چه نحو است؟

اگر یکی از طرفین قرارداد به تعهدات خودش پایبند نباشد، طرف دیگر می‌تواند به دادگاه رفته و از طریق رسیدگی قضایی به اجرای تعهدات طرف مقابل از طریق قرارداد کاری دست یابد. همچنین، طرف دیگر ممکن است به تعلیق قرارداد پرداخته و تا زمان رفع مشکل از تکمیل تعهدات خودداری کند؛ که در این مورد ممکن است به بند فروس ماژور رجوع شود.

برای مثال، کارفرما باید از حق بیمه کارگران برای پرداخت بیمه‌های اجتماعی استفاده کند و باید به صورت منظم مبالغ مربوط به بیمه‌های اجتماعی را به صندوق تأمین اجتماعی پرداخت کند. در صورتی که کارفرما این تضمینات را انجام ندهد، کارمندان و کارگران می‌توانند از طریق دادگاه‌ها و سازمان‌های نظارتی اقدام به دریافت حقوق و مزایای خود کنند.

در برخی موارد در قراردادهای کاری در ایران، کارفرما می‌تواند از کارمند خود درخواست چک یا سفته کند که به عنوان تضمین برای عدم تخلف از تعهدات قراردادی عمل کند؛ به این صورت که کارمند در زمان استخدام یک چک یا سفته به نام کارفرما، در صورت تخلف از تعهدات قراردادی تحویل می‌دهد و در صورت عدم تخلف، این تضمین برمی‌گردانده می‌شود. اما این روش بیشتر در صنایع خاص و برای شرایط ویژه استفاده می‌شود و در برخی حوزه‌های کاری ممکن است قابل اجرا نباشد. همچنین در برخی موارد قانونی هم ممکن است با مشکلاتی روبرو شود؛ بنابراین، برای استفاده از این روش بهتر است ابتدا با انجام مشاوره حقوقی، اطلاعات لازم را کسب کنید.

با این حال، در هر صورت، بهتر است در صورت وجود مشکل در اجرای قرارداد کاری، ابتدا به صورت دوستانه با طرف مقابل صحبت کنید تا بتوانید مساله را به دور از دادگاه‌ها حل کنید.

و اما جمع‌بندی

به عنوان کارفرما و کارمند در قرارداد کاری که در ایران تنظیم می‌شود، باید توجه داشت که این قرارداد باید شامل تعهدات کارفرما و کارمند باشد. تعهدات کارفرما عبارتند از ارائه حقوق و مزایا در زمان تعیین شده، تامین امنیت شغلی، ارائه شرایط کار مناسب، و تامین بیمه. تعهدات کارمند نیز عبارتند از پایبندی به شرایط کاری و تعهدات قراردادی، انجام وظایف به موقع و با کیفیت، و حفظ اسرار تجاری؛ و در صورتی که هر یک از طرفین قرارداد به تعهدات خود عمل نکند، دارای حق اعتراض و درخواست تعویض شرایط قرارداد هستند.

برای پیشگیری از بروز هرگونه مشکل و اختلاف، به شما توصیه می‌کینم از قراردادهای استخدامی تنظیم شده توسط وکلای پایه یک دادگستری استفاده نمایید.

سحر سفلایی_ کارشناس ارشد حقوق