اظهارنامه چیست و چطور نوشته می‌شود؟

آن چنان که در مقالات پیشین گفتیم، اوراق قضایی انواع مختلفی دارند. در مطلب دادخواست چیست و همین‌طور مقاله استشهادیه چیست، این دو نوع فرم قضایی پرکاربرد را توضیح دادیم. در همین راستا، قصد داریم «اظهارنامه» که نوع دیگری از اقسام این‌گونه اوراق است را معرفی کنیم. در تعریف اظهارنامه چیست ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی می‌گوید که:

هر کس می‌تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را به‌وسیله اظهارنامه از دیگری مطالبه نماید، مشروط بر اینکه موعد مطالبه رسیده باشد. به‌طورکلی هرکس حق دارد اظهاراتی را که راجع به معاملات و تعهدات خود با دیگری است و بخواهد به طور رسمی به وی برساند ضمن اظهارنامه به طرف ابلاغ نماید. اظهارنامه توسط اداره ثبت‌اسناد و املاک کشور یا دفاتر دادگاه‌ها ابلاغ می‌شود.

تا انتها همراه ما باشید تا علاوه بر شرح این ماده، پاسخ سوالات زیر را هم بدانید:

معنی اظهارنامه چیست؟

چطور باید اظهارنامه حقوقی بنویسیم؟

در چه مواقعی می‌توان از اظهارنامه استفاده کرد؟

برای ثبت این برگه باید چه مراحلی را طی کرد؟

اگر به اظهارنامه جواب ندهیم چه اتفاقی می‌افتد؟

اظهارنامه چیست؟

"برای پاسخ به این سؤال که اظهارنامه چیست؟ بایستی به ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی نگاهی بیندازیم. این ماده تصریح می‌کند اظهارنامه یکی از انواع اوراق قضایی است که پیش از تقدیم دادخواست و طرح دعوا به طرف مقابل ارسال می‌شود. کاربرد اظهارنامه این است که افراد برای مطالبه حق و حقوق خود از فرد دیگر، نیازی به حضور در دادگاه و طی کردن تشریفات دادرسی ندارند. در واقع ارسال اظهارنامه، یک راهکار قانونی برای پیگیری خواسته است که در اغلب اوقات با شیوه‌ای مسالمت‌آمیز باعث جلوگیری از ایجاد یک دعوای حقوقی خواهد شد."

به‌این‌ترتیب اگر قصد دارید یک دعوای حقوقی مثل مطالبه وجه چک را علیه فرد دیگری اقامه کنید، کافی است به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و یک برگه اظهارنامه را به شیوه‌ای که در ادامه می‌گوییم، تنظیم کنید.

به یاد داشته باشید که استفاده از لفظ «اظهاریه» به‌جای کلمه اظهارنامه کاملاً اشتباه است و به‌طورکلی اظهارنامه‌ها به 2 دسته اجباری و اختیاری تقسیم می‌شوند. از سوی دیگر، این فرم قضایی سند رسمی تلقی نمی‌شود بلکه یک راهکار رسمی، معتبر و قانونی برای مطالبه حق و حقوق است. این روش، شما را از قرار گرفتن در پیچ و خم دادگاه و روند فرسایشی طرح دعوا مصون می‌دارد.

چنانچه به اظهارنامه‌ای دقیق و حرفه‌ای نیاز دارید، کافی است به دسته‌بندی انواع اظهارنامه در سایت وکیل‌باشی سر بزنید. تنوع و گستردگی اظهارنامه های تدوین شده توسط وکلای تیم به نحوی است که  از مسائل مربوط به خانواده گرفته تا موضوعات تجاری و املاک، به‌راحتی در دسترس شما قرار دارند. 

کاربردها و مزایای اظهارنامه حقوقی چیست؟

برای درک بهتر مزایای اظهارنامه، آقایی را تصور کنید که از شخص دیگری طلبکار است و بارها به او گفته تا طلبش را تأدیه کند. این در حالی است که فرد بدهکار هیچ اهمیتی نداده و همچنان از پرداخت بدهی امتناع می‌کند. ارسال اظهارنامه مطالبه وجه به چنین شخصی باعث می‌شود او جدیت طلبکار را درک کرده و بداند که در صورت عدم پرداخت بدهی، عواقب عدم پاسخ به اظهارنامه دامن‌گیر او خواهد شد؛ پس باید به‌زودی در دادگاه پاسخگو باشد.

در نتیجه، این ابزار قضایی فواید زیر را دارد:

1.   از طرح دعوا در بسیاری از مواقع جلوگیری می‌کند.

2.   در تعداد زیادی از مسائل حقوقی نظیر مطالبه طلب، مطالبه نفقه، الزام به تمکین زوجه، مطالبه سهم‌الارث، صلح و سازش و صدها موضوع دیگر می‌توان از آن بهره برد.

3.   اظهارنامه می‌تواند یکی از ادله (مستندات) خواهان در زمان طرح دعوا باشد.

در مثال بالا چنانچه بدهکار پس از مشاهده اظهارنامه بدهی‌اش را نپردازد و طلبکار حق خود را از طریق دادگاه مطالبه کند، همین برگه اظهارنامه می‌تواند یکی از دلایل اثبات‌کننده بدهی فرد باشد.

فرم اظهارنامه چگونه نوشته می‌شود؟

برای تنظیم اظهارنامه ابتدا باید بدانید که این فرم از چه بخش‌هایی تشکیل شده است. این برگه حاوی قسمت‌های زیر است که آشنایی با آن‌ها برای یادگیری طریقه نوشتن اظهارنامه ضروری است:

1.   مشخصات و اقامتگاه اظهارکننده. اظهارکننده همان فرستنده است.

2.   موضوع اظهارنامه که در واقع تیتر یا عنوان موضوعی است که مورد خواسته اظهارکننده است.

3.   مشخصات و اقامتگاه مخاطب. مخاطب فردی است که اظهارنامه به او ارسال می‌شود.

4.   خلاصه اظهارات اظهارکننده. در اینجا شخص اظهارکننده باید شرح دقیقی از خواسته خود را بنویسد.

5.   خلاصه جواب. در این قسمت مخاطب می‌تواند پاسخ مناسب و محترمانه خود را در جواب به اظهارات اظهارکننده درج کند. نحوه نوشتن جواب اظهارنامه تابع قواعد و شیوه خاصی نیست؛ اما نوشتن صحیح و اصولی آن به لحاظ حقوقی اهمیت بسزایی دارد.

ازاین‌رو، توصیه ما در وکیل‌باشی به تمام کسانی که می‌پرسند «چگونه جواب اظهارنامه را بدهیم؟» این است که حتماً از یک وکیل خبره کمک بگیرید. در این راستا، وکلای باتجربه و متخصص ما آماده ارائه مشاوره حقوقی به شما عزیزان هستند.

آیا دریافت‌کننده اظهارنامه موظف است پاسخ آن را بدهد؟

بهتر است بدانید که جواب دادن به اظهارنامه، ضروری نبوده و اگر اظهارنامه‌ای به شما ابلاغ شده، می‌توانید از پاسخ دادن به آن خودداری کنید. در واقع، سکوت شما در برابر ارسال‌کننده اظهارنامه هیچ حقی را برای او ایجاد نخواهد کرد. از سوی دیگر، شما نیز صرفاً به‌خاطر جواب ندادن، مؤاخذه نمی‌شوید.

 اظهارنامه قضایی چگونه ابلاغ می‌شود؟

برخی از افراد می‌پرسند که «ابلاغیه اظهارنامه چیست؟» در جواب باید بگوییم فرایند ارسال اظهارنامه به دست مخاطب، ابلاغ اظهارنامه نامیده می‌شود. تبصره ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی دررابطه‌با ابلاغ اظهارنامه این‌طور می‌گوید که: «اداره ثبت اسناد و دفتر دادگاه‌ها می‌توانند از ابلاغ اظهارنامه‌هایی که حاوی مطالب خلاف اخلاق و خارج از نزاکت باشد خودداری نمایند. هرچند در این ماده ادارات ثبت اسناد رسمی و دفاتر دادگاه‌ها وظیفه ثبت و ابلاغ اظهارنامه‌ها را برعهده دارند؛ اما این رویه تغییر کرده است.»

در حال حاضر برای ثبت این فرم باید به یکی از 2 روش زیر عمل کنید:

یک) وارد سایت عدل ایران شوید و از آن طریق فرم را تنظیم و سپس ثبت کنید.

دو) به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و مراحل تنظیم و ثبت اظهارنامه را به‌صورت حضوری پست سر بگذرانید.

فراموش نکنید که پس از ثبت این فرم چه به‌صورت اینترنتی و چه به‌صورت حضوری، یک کد رهگیری به شما داده می‌شود. این کد را برای مشاهده جواب اظهارنامه و پیگیری آن لازم دارید؛ پس در نگهداری از آن سهل‌انگاری نکنید.

مهلت پاسخ به اظهارنامه قضایی چقدر است؟

نحوه پاسخ به اظهارنامه قضایی از سوی مخاطب به‌گونه‌ای نیست که بتوان او را مجبور به جواب دادن کرد. در قوانین مختلف هم هیچ مهلتی برای جواب دادن به اظهارات فرستنده اظهارنامه مشخص نشده است. بر همین اساس، اظهارکننده می‌تواند در متن اظهاراتش مهلتی مثل 3 روز یا یک هفته را برای دریافت جواب از سوی مخاطب تعیین کند. درهرصورت باز هم تأکید می‌کنیم که این فرایند مدت‌زمان مشخصی نداشته و در برخی از موارد ممکن است تا 2 هفته یا بیشتر هم منتظر مشاهده جواب اظهارنامه بمانید.

هزینه نوشتن اظهارنامه و ثبت آن چقدر است؟

برای تنظیم اظهارنامه شما 2 راه پیش رو دارید. یا اینکه خودتان اقدام به نگارش آن کنید یا از یک وکیل پایه یک دادگستری کمک بگیرید. چنانچه دانش حقوقی بالایی دارید، نوشتن این فرم هیچ ایرادی ندارد؛ اما درغیراین‌صورت به خاطر بار معنایی کلمات در عالم حقوق، بایستی نگارش اظهارنامه را به یک وکیل بسپارید.

هزینه نوشتن اظهارنامه توسط وکیل، مبلغ ثابتی ندارد و معمولاً بر اساس میزان تجربه کاری وکیل و اهمیت موضوع اظهارنامه متغیر است. درباره هزینه ثبت اظهارنامه نیز باید به تعرفه‌های خدمات قضایی که هر ساله در بودجه کل کشور مشخص می‌شود مراجعه کنید.

و اما جمع‌بندی مطلب

در این نوشته از وکیل‌باشی توضیح دادیم که اظهارنامه حقوقی چیست و چه کاربردهایی دارد. این نمونه از چندین نوع اوراق قضایی، پیش از ثبت دادخواست در دادگاه باید تنظیم شده و به‌طرف مقابل ابلاغ شود. در این مسیر، از بخش‌های مختلف این فرم، فرایند ثبت اظهارنامه، نحوه مشاهده جواب آن و مواردی ازاین‌دست سخن گفتیم. نکته مهمی که بارها در متن این مقاله به آن اشاره کردیم، کمک گرفتن از یک وکیل باتجربه برای نگارش متن اظهارنامه یا پاسخ به آن است. 

امیدواریم این مطلب برای شما سودمند بوده و توانسته باشیم به‌خوبی به سوالاتتان پاسخ دهیم. چنانچه درباره تنظیم اظهارنامه توسط وکلای وکیل‌باشی سوالی دارید، از طریق بخش نظرات کاربران یا تماس مستقیم با پشتیبانی سایت با ما در تماس باشید.

راضیه حبیبی_ کارشناس حقوقی وکیل‌باشی