با انواع مختلف اسناد عادی و ارکان قانونی آن‌ها آشنا شوید

یکی از مهم ترین ادله‌ای که می‌توان در محاکم به آن استناد کرد، سند می باشد که به دو نوع سند عادی و سند رسمی قابل تقسیم است. سند عادی، سندی است که ارکان سند رسمی را ندارد ولی دارای امضا، مهر یا اثر انگشت شخص است. با این تعریف از سند عادی، این اسناد نه تنها قابل شمارش نیستند، بلکه دسته بندی دقیقی را نیز نمی‌توان از اسناد عادی ارائه نمود. با این حال در این مقاله از وکیل باشی قصد داریم برخی از مهم ترین تقسیم بندی‌ها و انواع سند عادی را معرفی کنیم. پس با ما تا انتهای این مقاله همراه بمانید.

سند عادی چیست؟

پیشتر در مقاله مفهوم سند و انواع آن با تعریفی از سند رسمی آشنا شدیم. بر اساس ماده 1287 قانون مدنی: اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک و یا دفاتر اسناد رسمی یا در نزد سایر مامورین رسمی در حدود صلاحیت آنها و بر طبق مقررات قانونی تنظیم شده باشند، رسمی است. 

پس سند رسمی سه ویژگی اصلی دارد:

• اینکه با دخالت مامور رسمی تنظیم شده باشد 

• اینکه مامور رسمی صلاحیت انجام این عمل را داشته باشد 

• اینکه مقررات قانونی مربوط به تنظیم سند رسمی رعایت شده باشد 

بر اساس ماده 1289 قانون مدنی: غیر از اسناد مذکور در ماده 1287، سایر اسناد عادی است. همچنین، در ماده 1293 قانون مدنی: هرگاه سند به وسیله یکی از ماموران رسمی تنظیم اسناد تهیه شده لیکن مامور صلاحیت تنظیم آن سند را نداشته و یا رعایت ترتیبات مقرره قانونی را در تنظیم سند نکرده باشد، سند مزبور در صورتی که دارای امضاء یا مهر طرف باشد، عادی است.

سند عادی یکی از اسناد مهم و حیاتی در مدیریت اسناد است که در بسیاری از سازمان‌ها، شرکت‌ها، دفاتر و سایر موسسات استفاده می‌شود. اصلی‌ترین دلیل تنظیم سند عادی، دستیابی به سطحی از یکنواختی و انطباق در ارتباط با امور مختلف است. در واقع، سند عادی به عنوان یک قالب استاندارد برای تنظیم سایر اسناد مورد استفاده قرار می‌گیرد و این قابلیت را دارد که در هر زمانی که لازم باشد، به سادگی به آن دسترسی پیدا کرد.

به عنوان نتیجه، مهمترین تفاوت سند عادی با سند رسمی به این شرح است: هر نوشته ای که یکی از ارکان مذکور در ماده 1287 قانون مدنی را نداشته باشد، اما مهر، امضا یا اثر انگشت داشته باشد، سند عادی محسوب می‌شود و اعتبار سند عادی را خواهند داشت.

گفتنی است که تنظیم سند رسمی، مزایای زیادی دارد که تنظیم عادی سند برخی از آن مزایا را ندارد. مانند اینکه نسبت به اسناد رسمی نمی توان ادعای انکار و تردید کرد.

کدام اسناد عادی در حکم سند رسمی هستند؟

در ماده 1291 قانون مدنی شرایطی پیش بینی شده است که یک سند عادی در حکم سند رسمی باشد و اعتبار سند رسمی را داشته باشد. 

بر اساس این ماده اسناد عادی در دو مورد اعتبار سند رسمی را دارند:

• طرفی که سند علیه او اقامه شده است ، صدور آن از منتسب الیه را تصدیق کند؛

• در محکمه ثابت شود که طرفی که سند را تکذیب کرده ، در واقع مهر یا امضا کرده است.

لذا در صورتی که شخصی که سند بر علیه او است، صدور آن سند را پذیرفته باشد، یا اینکه به نحوی در دادگاه ثابت شود که خود شخص آن سند را امضا یا مهر کرده است، آن سند دیگر سندی عادی نیست؛ بلکه جزء اسناد عادی در حکم سند رسمی محسوب می‌شود و دادگاه اعتبار سند رسمی را به آن خواهد داد. در نهایت چنانچه پیرامون سند عادی و نحوه تنظیم اینگونه اسناد سوال یا ابهامی وجود داشت، می‌توانید با ثبت مشاوره حقوقی، از مشاوره حقوقی وکلای متخصص این موضوع بهره مند شوید.

انواع اسناد عادی کدامند؟

اسناد عادی تنها یک رکن دارند و آن هم این است که با تعاریف مندرج در ماده 10 قانون مدنی تناقض نداشته باشد. در ادامه سایر اسناد عادی را ارائه خواهیم کرد:

اسناد تجاری

نخستین دسته بندی سند عادی که پر کاربرد نیز هستند، اسناد تجاری می‌باشند. اسناد تجاری همه اسنادی را در بر می‌گیرد که بین تجار رد و بدل می‌شوند . پس نه تنها چک و سفته و برات سند عادی هستند، بلکه اسنادی مانند بارنامه، قبض انبار را نیز می‌توان نوعی سند عادی تلقی کرد.

دفاتر تجاری تاجر

به موجب قانون تجارت، هر تاجری مکلف است دفاتری را داشته باشد که این دفاتر عبارتند از: دفتر روزنامه، دفتر کل، دفتر دارایی و دفتر کپیه. با عنایت به برخی مواد مذکور در قانون مدنی و قانون تجارت می‌توان گفت که دفاتر تجاری تاجر، چه در دعوای بین تاجر با تاجر و چه در دعوای بین تاجر و غیر تاجر، علیه او دلیل است و حتی به موجب ماده 1281 قانون مدنی، قید دین در دفتر تجار به منزله اقرار کتبی است. بنابراین، می‌توان گفت که دفاتر تجاری تجار نوعی سند عادی است.

اسناد عادی گواهی امضا شده

سند گواهی امضا شده هر سند عادی است که اگر چه سر دفتر اسناد رسمی آن را تنظیم نمی‌کند، اما گواهی می‌کند که در حضور او امضا شده است و بنابراین، صحت امضا را گواهی می‌کند. 

 اسناد عادی لازم الاجرا

برخی از انواع اسناد عادی، به موجب قوانین مخصوص لازم الاجرا می‌باشند. به عنوان نمونه: چک، اگرچه یکی از اسناد عادی است، اما به موجب قانون صدور چک، نوعی سند عادی لازم الاجرا می‌باشد.

نامه خصوصی

نامه خصوصی نیز نوعی سند عادی است و البته هر نوشته دیگری که حسب مورد دارای مهر، امضا یا اثر انگشت منتسب الیه باشد و هر یک از شرایط سند رسمی را نداشته باشد، نوعی سند عادی است. بنابراین، فیش پرداخت وجه به حساب بانکی شخصی سند عادی محسوب می‌شود و می‌توان به آن استناد کرد، علاوه بر این، قولنامه، مبایعه نامه، فاکتور خرید کالا یا فروش کالا به دیگری، رسید عادی دریافت وجه یا مال، بیمه نامه، تقسیم نامه عادی، توافق نامه عادی، نامه های خصوصی و ... را در بر می‌گیرد.

سخن پایانی

در نهایت، افزایش علم و دانش پیروی موضوع سند و موارد مرتبط با آن، نقش مهمی را در حفظ حقوق و منافع فرد ایفا می‌نماید. برای این امر شما می‌توانید از آموزش تصویری اصلاح، ابطال و فسخ سند بهره مند شده و آگاهی خود را در زمینه نحوه ابطال سند و اصلاح آن افزایش دهید.