بررسی قرارداد مشارکت انتفاعی یا قرارداد جوینت ونچر

آیا می‌دانستید که قرارداد مشارکت انتفاعی یک فرصت عالی برای شکوفایی کسب‌وکار شرکت‌های کوچک و استارتاپ‌ها است؟ چرا؟

یکی از چالش‌های اساسی شرکت‌های کوچک و استارتاپ‌ها، تأمین منابع مالی و تخصصی برای پیشبرد کسب‌وکار است. این شرکت‌ها از نظر سرمایه‌گذاری با رقبای بزرگ و مطرح روبرو نیستند و بسیاری از بانک‌ها و مؤسسات مالی نیز به دلیل خطرپذیری بالای آن‌ها، علاقه‌ای به اعطای وام به آن‌ها ندارند.

 به همین دلیل، برخی از این شرکت‌های صاحب ایده و خلاق، در پی راهکارهای دیگری برای تأمین منابع مالی و فنی پروژه‌هایشان هستند. بر همین اساس، یکی از موضوعاتی که در چند سال اخیر رواج فراوانی پیدا کرده، تنظیم قرارداد مشارکت انتفاعی است.

در همین راستا و در این مقاله، به بررسی ماهیت قانونی قرارداد مشارکت انتفاعی، شرایط و نکات مهم در این قرارداد و نحوه تنظیم آن، خواهیم پرداخت.

قرارداد مشارکت انتفاعی (جوینت ونچر) چیست؟

"قرارداد مشارکت انتفاعی، موافقت‌نامه‌ای کتبی میان دو یا چند شخص حقیقی یا حقوقی است که نسبت به ایجاد شرکت جدید با هدفی مشترک توافق کرده‌اند. در Joint Venture Agreement که مطابق مقررات عقد شرکت در قانون مدنی تنظیم می‌شود؛ طرفین موافقت می‌کنند که بر اساس میزان آورده خود، سهامی در شرکت جدید داشته باشند و با همکاری در اجرای طرح‌ها و پروژه‌های مشترک، سودهای حاصله را با یکدیگر به‌اندازه سهامشان تقسیم کنند. هدف اصلی این قرارداد، بهره‌مندی از تخصص‌ها، سرمایه و منابع مختلف برای رسیدن به اهداف مشترک شرکت است. ازاین‌رو، آورده هر شریک می‌تواند مادی مثل پول یا غیرمادی نظیر هنر، فناوری، تکنولوژی، مدیریت و امثال آن باشد."

 ما برای دسترسی سریع‌تر شما به هر کدام از انواع قرارداد مشارکت، فرم آماده آن‌ها را در سایت وکیل‌باشی قرار داده‌ایم. چنانچه درمورد این مطلب و نحوه دسترسی به قراردادهای آماده سؤالی دارید آن را در قسمت نظرات برای ما بنویسید. مشاوران وکیل‌باشی همواره پاسخگوی شما هستند. 

ماهیت قانونی قرارداد مشارکت انتفاعی

بهتر است بدانید نام دیگر جوینت ونچر، قرارداد سرمایه‌گذاری مشترک است که بر اساس حروف اول نام آن، به JV نیز معروف است. جوینت ونچر، یکی از قراردادهای بین‌المللی رایج به شمار می‌آید. پس اگر یک طرف این قرارداد اشخاص حقیقی یا حقوقی خارجی باشند، باید به قوانین کشور آن‌ها و سایر قوانین بین‌الملل احترام گذاشته و آن‌ها را رعایت کرد.

در قراردادهای جوینت ونچر که در داخل کشور و میان اشخاص یا شرکت‌های ایرانی منعقد می‌شوند، می‌توان به عقد شرکت که تعریف آن در ماده 571 قانون مدنی آمده است، استناد کرد. البته، همان‌طور که در مقاله آشنایی با انواع قرارداد مشارکت گفتیم، این عقد شامل 3 دسته کلی زیر است:

1.   مشارکت مدنی خصوصی

2.   مشارکت در ساخت

3.   مشارکت مدنی با بانک

در واقع، قرارداد مشارکت انتفاعی، یک قرارداد مشارکت مدنی خصوصی محسوب شده و بر اساس مواد عقد شرکت تدوین می‌شود با این تأکید که می‌توان با استفاده از ماده 10 ق.م این قرارداد را به یک قرارداد لازم تبدیل کرد. چرا؟ چون عقود لازم، مانند عقود جایز به‌راحتی قابل فسخ نیستند.

کاربردها و مزایای قرارداد مشارکت انتفاعی

درمورد کاربردها یا همان مزایای قرارداد مشارکت انتفاعی باید به موارد زیر اشاره کنیم:

• به‌اشتراک‌گذاری ریسک: 

در قرارداد مشارکت انتفاعی، شرکت‌ها ریسک‌های مرتبط با پروژه مشترک خود را به اشتراک می‌گذارند؛ یعنی هر شرکت به صورت مستقل، مسئولیت کامل پروژه را ندارد و همه شرکا در موفقیت یا شکست سهیم‌اند. در نتیجه، این رویکرد می‌تواند احتمال موفقیت پروژه را افزایش دهد.

• ترکیب منابع:

 در این قرارداد، طرفین مشارکت‌کننده ضمن همکاری با یکدیگر، منابع مالی، فنی و انسانی خود را با هم ترکیب می‌کنند. ترکیب منابع، قدرت و توانایی بیشتری برای اجرای موفق پروژه به همراه دارد.

• افزایش مهارت‌ها:

 هر یک از طرفین در قرارداد مشارکت انتفاعی مسئولیتی برعهده دارد و می‌تواند به‌صورت مستقل از تجربیات و مهارت‌های دیگران بهره ببرد. در نتیجه، این رویکرد می‌تواند به افزایش مهارت‌ها و توانمندی‌های هر یک از شرکا کمک کند.

• افزایش بازده سرمایه‌گذاری:

 با ترکیب منابع و مهارت‌های مختلف، احتمال افزایش بازده سرمایه‌گذاری در پروژه مشترک افزایش می‌یابد.

• کاهش هزینه‌ها: 

با ترکیب منابع، هزینه‌های مرتبط با پروژه، به‌صورت چشمگیری کاهش می‌یابد؛ چرا که ممکن است به‌عنوان‌مثال، آورده یک شریک تکنولوژی باشد و سرمایه طرف دیگر، مهارت استفاده و اجرای آن تکنولوژی. این ادغام آورده‌ها، سبب کاهش هزینه‌های شرکا خواهد شد.

نحوه تنظیم قرارداد جوینت ونچر چگونه است؟

به‌طورکلی قواعد و نحوه تنظیم قرارداد مشارکت، موضوعی تخصصی است که بهتر است در صورت عدم تسلط به قوانین و اصول قرارداد نویسی، آن را به یک حقوق‌دان باتجربه بسپارید. بااین‌حال، در ادامه کلیاتی را راجع به نحوه نگارش این قرارداد در اختیاران قرار می‌دهیم.

مهم‌ترین اجزا و ارکان قرارداد مشارکت انتفاعی علاوه بر مشخصات هر یک از طرفین، عبارت‌اند از:

تعیین هدف

باید هدف‌های پروژه مشترک و نقش هر یک از شرکا در آن مشخص شود.

شرایط و نحوه انجام قرارداد

باید موضوعات مربوط به قرارداد مانند مدت‌زمان قرارداد، موضوع قرارداد، آورده هر طرف، نحوه تقسیم سود و زیان و نحوه انجام پروژه مشترک به‌صورت دقیق و موبه‌مو مشخص شود. در ضمن هرگونه شرط ضمن قرارداد نیز باید همراه با ضمانت اجرای عدم پایبندی به آن، نوشته شود.  

تعهدات شرکا

مسئولیت و تعهدات هر کدام از طرفین باید در قرارداد مشخص شود. اگر یک شریک ملزم به ارائه ایده است، آن ایده به چه صورت و طی چه زمانی باید در دسترس سایر شرکا قرار بگیرد؟ آیا شرکا نسبت به مواردی مثل عدم افشای اسرار تجاری ملزم هستند؟

روش‌های حل اختلافات طرفین

در تمامی قراردادها ناگزیر باید به فکر آینده و منازعات احتمالی بود. ازاین‌رو، بایستی طرفین نسبت به روش حل اختلاف نیز به توافق برسند. می‌خواهند اختلافشان را نزد مراجع قضایی ببرند یا ضمن تعیین داوری در قرارداد، از این طریق به تعارضات فی‌مابین خاتمه دهند؟ البته، این موضوع در قراردادهای جوینت ونچر بین‌المللی بسیار حائز اهمیت است. چرا که قواعد رسیدگی به اختلافات در هر کشور با دیگری متفاوت است؛ پس بهترین شیوه در این گونه قراردادها تعیین داور خواهد بود.

شرایط و نکات مهم قرارداد جوینت ونچر شامل چه مواردی است؟

قرارداد مشارکت انتفاعی شامل مجموعه‌ای از شرایط و نکات حقوقی است که باید کاملاً شفاف بیان شوند تا هر یک از طرفین بتوانند به‌صورت مؤثر در پروژه مشترک شرکت کنند.

برخی از شرایط و نکات حقوقی مهم قرارداد JV را با بیانی ساده و مختصر در ادامه ذکر می‌کنیم:

·       موضوع قرارداد را مبهم نگذارید. به طور کامل توضیح دهید که دقیقاً چه هدفی از مشارکت دارید و قرار است با آورده‌های جمعی‌تان چه کنید؟

·       هر طرف باید نقش و وظیفه خود را در این قرارداد مشخص کند. مثلاً اگر بنابراین است که شما پیگیری امور اداری و تهیه مجوزها را برعهده باشید، شرکای دیگر را درگیر این مسئله نکنید.

·       همان‌طور که بر اساس میزان سرمایه هر فرد، سود و زیانش مشخص می‌شود، درآمد حاصل از پروژه نیز باید به‌صورت دقیق بیان شود.

·       اگر یکی یا همه طرفین حق مالکیت معنوی نسبت به ایده یا محصولشان دارند، این موضوع را هم ذکر کنید.

·       اگر پروژه مشترک شما در قرارداد مشارکت انتفاعی شامل اطلاعات محرمانه یا مشخصات فنی است، قرارداد باید شامل تعهد به حفظ محرمانگی اطلاعات باشد.

و آخرین نکته اینکه، در هنگام تنظیم قرارداد جوینت ونچر، بهتر است که به یک وکیل یا مشاور حقوقی مراجعه کرده و از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی او استفاده کنید، تا بتوانید یک قرارداد مشخص و دقیق برای پروژه مشترک خود تدوین کنید.

و اما جمع‌بندی مطلب

در این مقاله ضمن تعریف قرارداد مشارکت انتفاعی یا جوینت ونچر، تلاش کردیم تا نکات حقوقی مهم این موافقت‌نامه پرطرف‌دار را هم بیان کنیم. در این میان، تأکید کردیم که این قرارداد تا چه حد می‌تواند برای افراد و شرکت‌ها مفید باشد؛ لذا اگر شما هم به این قرارداد نیاز دارید، کافی است با وکلای تیم حقوقی وکیل‌باشی در تماس باشید.

راضیه حبیبی_ کارشناس حقوقی وکیل‌باشی